Frei Otto – sylwetka i najważniejsze projekty niemieckiego architekta

plndesign.pl 1 rok temu

Niemiecki architekt Frei Otto zasłynął projektami budowli opartych o niezwykle lekkie i elastyczne konstrukcje namiotowe. Jego zainteresowanie tym zagadnieniem wymusiła wojna i braki materiałowe. Z czasem lekkie budynki stały się jego znakiem rozpoznawczym, a najsłynniejszy z nich – na przykład Zespół Olimpijski w Monachium – są podziwiane do dziś. Frei Otto został też tuż przed śmiercią laureatem Nagrody Pritzkera. Poznaj jego historię.

Spis treści

Frei Otto – Przyszły twórca lekkich konstrukcji
Architektura wojny
Wystawy Ogrodnicze w Niemczech
Architekt – teoretyk
Dach Stadionu Olimpijskiego w Monachium
Różnorodne wyzwania
Nagroda Pritzkera

Frei Otto – Przyszły twórca lekkich konstrukcji

Frei Otto urodził się 31 maja 1925 roku w niemieckiej miejscowości Siegmar, a swoje dzieciństwo spędził w Berlinie. Pochodził z rodziny o tradycjach artystycznych – ojciec i dziadek przyszłego architekta zajmowali się rzeźbiarstwem, a młody Frei spędzał wakacje w kamieniarskim warsztacie. W młodości rozwinął też zamiłowanie do lotnictwa – budował i oblatywał lekkie, amatorskie szybowce.

W czasie wojny kontynuował naukę w Berlinie, a po skończeniu szkoły średniej zapisał się na zajęcia z architektury na uniwersytecie. Zamiast na uczelnię trafił jednak do wojska, gdzie w latach 1943-1944 rozpoczął szkolenie lotnicze. Nie skończył go jednak. Przez kilka miesięcy służył w piechocie, a następnie dostał się do niewoli na terenie Francji.

Architektura wojny

W czasie pobytu w obozie jenieckim Frei Otto pracował jako obozowy architekt. Brak materiałów budowlanych sprawił, iż musiał często improwizować, budując lekkie konstrukcje mieszkalne z materiałów, które były dostępne. Później, dzięki projektom tego rodzaju zyskał światowy rozgłos. W 1948 roku wrócił do Berlina, gdzie na nowo podjął studia na Politechnice Berlińskiej.

Dwa lata później przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, gdzie studiował urbanistykę i socjologię na Uniwersytecie Wirginia. W tym czasie zapoznał się z wieloma projektami stworzonymi na terenie USA przez wybitnych architektów. Spotkał osobiście kilku z nich – między innymi Franka Lloyda Wrighta, Miesa van der Rohe, Ericha Mendelsohna i Richarda Neutrę.

W 1952 roku Frei Otto po raz kolejny powrócił do Berlina, gdzie założył własną pracownię architektoniczną i zaczął pracować nad doktoratem. Dwa lata później doktoryzował się w zakresie inżynierii lądowej. Jego praca dotycząca lekkich konstrukcji dachowych spotkała się z bardzo dobrym przyjęciem i została przetłumaczona na kilka języków.

Na początku lat pięćdziesiątych niemiecki architekt zaczął w praktyce stosować wiedzę, którą zdobywał latami. Przy jego pierwszych projektach ogromne znaczenie miały doświadczenia z młodości związane z budową lekkich modeli latających, które w teorii rozwinął w okresie studiów i pisania doktoratu. Teraz przyszła pora na wypróbowanie tych rewolucyjnych idei w obiektach o dużo większej skali.

Wystawy Ogrodnicze w Niemczech

Pierwsza okazja do zaprezentowania tymczasowych struktur architektonicznych trafiła się już w 1955 roku podczas Federalnej Wystawy Ogrodniczej w niemieckim Kassel. Otto, we współpracy z firmą Petera Stroymeyera, która słynęła z produkcji namiotów, przygotował kilka pawilonów wystawienniczych. Konstrukcje te wykonane były z lekkich i wytrzymałych tkanin, w tym bawełny. Ich strzeliste kształty do złudzenia przypominały rozpięte żagle i w owym czasie były absolutną nowością. Zaprojektowany w ten sposób Pawilon Muzyczny stał się ozdobą wystawy i sprawił, iż zaczęto się interesować młodym Niemcem i jego nietypowymi, lekkimi budowlami.

W czasie kolejnych edycji Federalnej Wystawy Ogrodniczej Frei Otto prezentował coraz doskonalsze projekty budynków zwieńczonych wiszącymi dachami zbudowanymi z lekkich materiałów. W 1957 roku przygotował Pawilon Taneczny kształtem przypominający koronę oraz bramę w kształcie futurystycznego samolotu. Sześć lat później zaprojektował dużą halę na Międzynarodowej Wystawie Ogrodnictwa w Hamburgu. Do Wystawy Federalnej powrócił w 1971 roku. Stworzył tam serię lekkich konstrukcji przypominających ogromne parasole rozpięte nad widownią.

Architekt – teoretyk

Niemiecki architekt nad zagadnieniami dotyczącymi dachów wiszących z lekkich materiałów pracował również teoretycznie. Już w 1958 roku założył niewielką, prywatną organizację – Instytut Badania Konstrukcji Lekkich. W 1964 roku został z kolei szefem Instytutu Lekkich Konstrukcji na Uniwersytecie w Stuttgarcie. Prowadził na nim badania nad matematycznymi teoriami budowy konstrukcji napiętych i ich odnośników w świecie przyrody.

W 1967 roku Frei Otto został wybrany na projektanta pawilonu Republiki Federalnej Niemiec przeznaczonego na Międzynarodowe Targi Expo 67 odbywające się w Montrealu. W swoim projekcie architekt oczywiście wykorzystał swoje ulubione konstrukcje napięte z lekkimi dachami. Pawilon został przetransportowany i w szybkim tempie złożony w całość na terenie wystawowym. Jego nietypowa sylwetka przypominająca kilka organicznych namiotów wywołała sensację wśród zwiedzających. Również specjaliści chwalili nowatorskie podejście do „przenośnej” architektury. Frei Otto stał się od tego momentu znany na arenie międzynarodowej.

Dach Stadionu Olimpijskiego w Monachium

Pięć lat później powstało jego największe dzieło, które do dzisiaj robi ogromne wrażenie. Mowa tu o dachu Stadionu Olimpijskiego i Wioski Olimpijskiej w Monachium. Mający już ugruntowaną pozycję w świecie architektury Otto, wyznaczony został do zaprojektowania zwieńczeń obiektów powstałych z okazji Olimpiady Letniej 1972. Założeniem projektu było nawiązanie do geografii rejonu – dach miał przypominać pobliskie szczyty Alp. Jednocześnie jego rozległy i przejrzysty baldachim miał być symbolem optymizmu i demokracji nowych Niemiec. Czymś, co przeciwstawiało się nazistowskiemu reżimowi pamiętanemu z Igrzysk Olimpijskich w Berlinie, które odbyły się w 1936 roku.

Konstrukcję wykonano z ogromnych płaszczyzn przezroczystego akrylu wspartych na rozciągniętych linach stalowych. Efekt przeszedł najśmielsze oczekiwania. Nad stadionem mogącym pomieścić prawie 70 tysięcy kibiców zawisła lekka konstrukcja dachowa, nieprzypominająca niczego, co do tej pory stworzono. Nie tylko efekt wizualny był zachwycający – również od strony konstrukcyjnej było to przełomowe dzieło niemające odpowiednika na całym świecie. Dach, z założenia lekki i tymczasowy, przetrwał do dziś i wciąż oszałamia swoją przełomową koncepcją.

Na początku lat siedemdziesiątych Frei Otto opracował koncepcję kolejnego, dużego obiektu użyteczności publicznej. Była to Hala (Multihalle) w Mannheim. Dach tego obiektu miał organiczny, nieregularny kształt i był praktycznym dowodem twierdzenia architekta, iż przestrzeń można dowolnie kształtować dzięki bardzo prostych metod. Półprzezroczyste pokrycie wpuszczało do wnętrza dużo światła dziennego, a sama architektura przypominała geometryczno-organiczne przestrzenie zamknięte rozpiętym dachem.

Różnorodne wyzwania

Frei Otto w swojej karierze zajmował się projektowaniem bardzo różnorodnych konstrukcji. Doskonały sprawdzianem dla idei lekkiej i przenośnej architektury były charakterystyczne parasole stanowiące część dekoracji ogólnoświatowej trasy koncertowej promującej album „Animals” zespołu Pink Floyd. Montowano je przed każdym koncertem, a później rozbierano i transportowano w kolejne miejsce. Jak wspominał sam Frei Otto, jednym z jego ulubionych projektów była ptaszarnia stworzona dla Zoo w Monachium. Jej lekka i przejrzysta konstrukcja oparta była na stalowych słupach, wokół których rozciągnięto siatkę z lin zbudowanych z tego samego materiału.

Przypominające namioty konstrukcje niemieckiego projektanta cieszyły się sporym uznaniem na Bliskim Wschodzie. Jedna z nich powstała w dzielnicy as-Safarat w Rijadzie w Arabii Saudyjskiej. Tuwaiq Palace – bo o nim mowa – to budynek oparty o pięć przypominających namioty brył rozciągniętych nad przestrzenią o powierzchni 24-tysięcy metrów kwadratowych. W jej skład wchodzą baseny, obiekty sportowe i edukacyjne, a także miejsca hotelowe. Całość otoczona jest długim na 800 metrów „żywym murem” wkomponowanym w bujny ogród.

Jednymi z ostatnich projektów, przy których pracował Frei Otto, był lekki dach dla Pawilonu Japońskiego przygotowanego w związku z wystawą Expo 2000 odbywającą się w Hanowerze. Konstrukcja wykonana została z papieru, a przy jej tworzeniu pomagał japoński architekt Shigeru Ban.

Nagroda Pritzkera

Frei Otto zmarł 9 marca 2015 roku w niemieckim Warmbronn. Krótko przed śmiercią został nagrodzony najwyższym architektonicznym laurem – Nagrodą Pritzkera. Dołożył ją do wcześniej zdobytych – Złotego Medalu Królewskiego Instytutu Architektów Brytyjskich czy japońskiej nagrody Praemium Imperiale.

Jego największe dzieło – zadaszenie Stadionu Olimpijskiego w Monachium – wciąż uznawane jest za wyprzedzające swoją epokę i powszechnie podziwiane. Stanowi sedno idei, której architekt był wierny – architektury oszczędnej i osiągającej swoje cele prostymi środkami. Architektury służącej ludziom.

Idź do oryginalnego materiału