Edgar Degas – historia i twórczość francuskiego artysty

plndesign.pl 2 miesięcy temu

Edgar Degas był jednym z najciekawszych malarzy francuskich drugiej połowy XIX wieku. Chociaż związany był z impresjonistami, sam nie uważał się za jednego z nich, a choćby jawnie krytykował założenia tego nurtu. Zasłynął obrazami tancerek paryskiego baletu, scen z życia miasta i wyścigów konnych. Chociaż nie brakowało mu pieniędzy, żył na uboczu, uważając, iż każdy artysta powinien dobrowolnie żyć w osamotnieniu dla dobra sztuki, którą tworzy.

Spis treści

Toggle

Rozwój przyszłego malarza
Rodzina Bellellich 1858-1860
Młode spartańskie dziewczęta rzucające wyzwanie chłopcom (1860)
Kobieta siedząca obok wazonu z kwiatami (1865)
Orkiestra w operze (1869)
Giełda bawełny (1873)
Plac Zgody (1875)
Absynt (1876)
Primabalerina (1878) i Miss La La w Cyrku Fernando (1879)
Mała czternastoletnia tancerka (1880)
Po kąpieli (1898)

Rozwój przyszłego malarza

Hilaire-Germain-Edgar De Gas urodził się 19 lipca 1834 roku w Paryżu. Jego matka była pochodzącą z Nowego Orleanu Kreolką, natomiast ojciec, Augustin De Gasa, prowadził w stolicy Francji filię rodzinnego neapolskiego banku. W odróżnieniu od wielu współczesnych mu artystów Edgar Degas nie musiał więc martwić się swoją sytuacją materialną. Malarstwem zainteresował się w wieku młodzieńczym, jeszcze przed ukończeniem liceum i zdobyciem matury z literatury.

Ojciec planował dla niego karierę prawnika. Przyszły malarz rozpoczął studia w tym kierunku, jednak porzucił je już po roku. W tym czasie malował na tyle sprawnie, iż pozwoliło mu to pracować jako kopista w Luwrze. Przełomowy był dla niego rok 1855 – poznał wtedy Ingresa, który stał się dla niego wzorem do naśladowania. Równocześnie rozpoczął studia rysunku u Louisa Laothe’a w paryskiej Szkole Sztuk Pięknych.

Rodzina Bellellich 1858-1860

W 1856 roku udał się do swojej rodziny w Neapolu. Edgar Degas przebywał tam trzy lata, studiując dzieła włoskich mistrzów – Rafaela, Michała Anioła, Tycjana. W Italii rozpoczął również pracę nad swoim pierwszym, słynnym obrazem zatytułowanym „Rodzina Bellellich” i przedstawiającym wuja artysty wraz z rodziną. Uwagę krytyków zwróciła starannie rozplanowana, nowatorska kompozycja, a szczególnie postać samego wuja siedzącego tyłem. Utrzymany w kanonie malarstwa klasycznego, precyzyjny i pełen szczegółów, obraz spodobał się publiczności. Płótno o rozmiarach dwa na dwa i pół metra oglądać dzisiaj można w Muzeum Orsay.

Młode spartańskie dziewczęta rzucające wyzwanie chłopcom (1860)

Zachęcony wcześniejszymi sukcesami swoich obrazów utrzymanych w tonie historycznym (jeden z nich pokazano na Salonie już w 1865 roku), Degas zajmował się przez cały czas podobną tematyką. W 1860 roku namalował „Młode spartańskie dziewczęta rzucające wyzwanie chłopcom”. Kompozycja podzielona jest wyraźnie na części.

Po lewej stronie grupa dziewcząt w dynamicznych pozach zachęca stojących po prawej stronie, nagich chłopców do sportowej rywalizacji. W głębi stoją dorośli Spartańczycy na tle miejskich murów i elementów górskiego krajobrazu. Obraz był jednym z pierwszych przykładów zainteresowania Degasa aktem, a jednocześnie pozwolił mu przećwiczyć go w wielu różnych pozach. W latach sześćdziesiątych francuski malarz rozpoczął również pierwsze studia koni w ruchu, które później stały się jednym z jego ulubionych tematów.

Kobieta siedząca obok wazonu z kwiatami (1865)

Kolejne lata były dla Edgara Degasa bardzo udane. Jego obrazy przez kolejne pięć lat były pokazywane na Salonie, a on sam zyskiwał rosnącą sławę. Początkowo malowane przez niego obrazy były wciąż bardzo realistyczne, chociaż cały czas eksperymentował z kompozycją. Dobrym przykładem jest „Kobieta siedząca obok wazonu z kwiatami”.

To portret kobiety, która zostaje zepchnięta na prawy skraj płótna przez ogromny i szczegółowo przedstawiony bukiet kwiatów umieszczony w centrum. W tym okresie artysta poznał wielu malarzy, którzy stworzyli styl impresjonistyczny – przede wszystkim Maneta, Renoira, Moneta i Sisleya. Wszyscy oni spotykali się regularnie na kawiarnianych dysputach, tworząc podwaliny nowej sztuki. Echa tych dyskusji zaczęły pojawiać się w twórczości Degasa pod koniec lat sześćdziesiątych.

Orkiestra w operze (1869)

Wkrótce artysta stał się znany z portretowania artystycznego i nocnego życia Paryża. Malował współczesne sceny rodzajowe, a jego ulubionym tematem stał się balet, jego tancerki i ich otoczenie. Na płótnie „Orkiestra w operze” przedstawił je w nietypowy sposób – na drugim planie widać adekwatnie tylko ich nogi tańczące na scenie. Cały pierwszy plan poświęcony jest skupionym członkom orkiestry, namalowanym w bardzo realistyczny sposób.

Umiejętność przedstawiania postaci zarówno w ruchu, jak i statycznie była wielkim atutem malarza. Wspaniały okres zabawy przerwał wybuch wojny francusko-pruskiej w 1870 roku. Degas zgłosił się do wojska, ale okazało się, iż cierpi na poważne problemy ze wzrokiem, dzięki czemu nie musiał brać udziału w działaniach wojennych.

Giełda bawełny (1873)

Po zakończeniu wojny Degas udał się w roczną podróż do Nowego Orleanu, w czasie której zamieszkał u swojego wuja, Michela Mussona, który zajmował się handlem bawełną. Owocem tej wyprawy było wiele obrazów przedstawiających członków rodziny, w tym najbardziej znany – „Giełda bawełny” – na którym sportretowany jest wuj autora podczas wizyty w kantorze handlowym. Egzotyczna tematyka płótna spodobała się we Francji i dzieło (jako jedyne za życia Degasa) zostało zakupione przez Muzeum Sztuki w Pau.

Plac Zgody (1875)

W 1874 roku artysta, rozczarowany surowymi regułami Salonu, stworzył wraz z grupą sobie podobnych nowy ruch artystyczny, które niedługo stał się znany jako impresjonizm. W ciągu kolejnych lat starający się oddać nastrój chwili impresjoniści zorganizowali kilka niezależnych wystaw swoich prac. Co ciekawe, Degas, mimo iż był współtwórcą nowego prądu w sztuce, nie zgadzał się z większością jego założeń.

W przeciwieństwie do swoich kolegów potępiał na przykład zdecydowanie malarstwo plenerowe. Jednym z jego nielicznych dzieł stworzonych poza wnętrzami jest „Plac Zgody” – nietypowy, „fotograficzny” portret przedstawiający malarza Lepica wraz z córkami. Zadziwia kompozycja obrazu – trzy główne postacie znalazły się na nim jakby przypadkiem, a główną część przestrzeni zajmuje bruk Placu la Concorde.

Absynt (1876)

Kolejnym nietypowym przedstawieniem rzeczywistości Paryża jest „Absynt”. To portret dwojga przypadkowych, samotnych ludzi siedzących w tawernie i topiących smutki w alkoholu. Kobieta o zmęczonym wyrazie twarzy patrzy przed siebie, przed nią stoi tytułowy kielich absyntu. Obok niej siedzi mężczyzna w kapeluszu palący fajkę. Również przed nich stoi szklaneczka alkoholu. Nie zwraca uwagi na sąsiadkę zapatrzony w dal. To dość nietypowe przedstawienie rzeczywistości, nostalgiczne i smutne, było rzadko spotykane w dziełach francuskiego malarza.

Primabalerina (1878) i Miss La La w Cyrku Fernando (1879)

Najczęstszym tematem twórczości Edgara Degasa był Paryż i jego nocne życie, szczególnie balet i jego tancerki podziwiane w Operze Paryskiej. Artysta namalował dziesiątki obrazów poświęconych ich przygotowaniom do występów i samemu tańcowi na scenie. Jednym z najbardziej znanych dzieł o tej tematyce jest „Primabalerina” przedstawiająca tancerkę baletu na scenie.

Niezwykła jest perspektywa z góry, jak gdyby z teatralnej loży, pozwalająca zobaczyć kobietę w nietypowy sposób, zamrożoną w czasie dynamicznego układu. Użycie pasteli pozwoliło zachować realizm, a jednocześnie nadać pracy niezwykłą zmysłowość i eteryczność. W pewnym sensie przeciwieństwem tego dzieła jest obraz z cyrku, na którym Miss La La prezentuje jeden z cyrkowych pokazów. Artystka jest wciągana na linie w górę, pod samą kopułę cyrku, a widz obserwuje ją z poziomu podłogi, z zupełnie przeciwnej perspektywy, niż balerinę.

Mała czternastoletnia tancerka (1880)

W 1880 roku Degas zaprezentował na szóstej Wystawie Impresjonistów rzeźbę przedstawiającą młodą tancerkę baletową. Dzieło wywołało masową krytykę, a modelkę obdarzano najgorszymi epitetami. Urażony artysta po tym skandalu przestał uczestniczyć w kolejnych wystawach. Już po jego śmierci wykonano kilkadziesiąt kolejnych odlewów rzeźby z brązu. Jeden z nich został sprzedany na aukcji w 2009 roku za ponad 19 milionów dolarów. Edgar Degas zostawił po sobie wiele innych form – głównie koni i tancerek – które doczekały się brązowych odlewów dopiero w XX wieku, już po śmierci artysty.

Po kąpieli (1898)

Przez większość swojej kariery Degas malował kobiece akty. Swoje modelki najczęściej portretował w czasie wykonywania toalety – przed, w albo po kąpieli czy w czasie czesania i układania włosów. Na przestrzeni lat powstało wiele obrazów o tej tematyce. Ostatnie z nich artysta tworzył już przy pomocy pasteli. Pod koniec życia coraz bardziej pogarszał się stan jego wzroku, a ta technika pozwalała mu ominąć ten problem.

Edgar Degas zmarł w samotności, odrzucony przez większość przyjaciół, 27 września 1917 roku. Przez całe życie pozostawał wierny swoim zasadom i stylowi. Chociaż, w przeciwieństwie do wielu innych malarzy tamtego okresu, nie cierpiał na problemy finansowe, a jego dzieła znajdowały regularnie nabywców, prawdziwe uznanie przyszło dopiero po śmierci. Dzisiaj znany jest przede wszystkim z licznych przedstawień tancerek baletowych, których podobizny znalazły się dzięki niemu w najlepszych muzeach sztuki na całym świecie.

Zobacz również: