„Najbardziej frustrujący był brak świadomości, iż ktoś w jej wieku może mieć endometriozę. Wszyscy byli przekonani, iż to po prostu się nie zdarza, iż ona jest za młoda” – mówił ojciec Sarah, nastolatki, która zmagała się z bardzo silnym bólem podczas menstruacji. Historia Sarah nie jest odosobnionym przypadkiem. Wiele nastolatek cierpi tak bardzo, iż przejście kilku kroków do łazienki staje się niemożliwe. Nie mogą jeść, ani spać. Opuszczają zajęcia w szkole. Jednak od lekarzy, do których trafiają, słyszą często, iż to tylko bóle menstruacyjne. Że taka ich uroda. Że to normalne i muszą nauczyć się z tym żyć.
Czy nastoletnia dziewczyna może mieć endometriozę?
Co to jest endometrioza?
Jakie są objawy endometriozy?
Co powoduje endometriozę?
Jak można zdiagnozować endometriozę?
Czy endometriozę można wyleczyć?
ENDOMETRIOZA U NASTOLATEK. HISTORIA SARY
„Po prostu masz silne skurcze” – to była typowa odpowiedź, jaką nastolatka Sarah Swenson słyszała za każdym razem, gdy skarżyła się na potworny ból, którego doświadczała podczas okresu1.
Miałam wrażenie, jakby ktoś dźgał mnie rozgrzanym pogrzebaczem.
Sarah, uczennica trzeciej klasy liceum.W końcu ból stał się tak silny, iż aby poruszać się po szkole, Sarah musiała korzystać z wózka inwalidzkiego. Przestała grać na flecie, ponieważ bolało ją, gdy musiała wziąć głęboki oddech. Sarah, świetna uczennica i aktywna nastolatka biorąca udział w wielu zajęciach szkolnych, stała się cieniem samej siebie.
Rodzice Sarah — oboje lekarze — byli wściekli. Zabierali ją do niezliczonych specjalistów. Wykluczono zapalenie wyrostka robaczkowego, problemy żołądkowo-jelitowe i zaburzenia nerwowe.
W tym czasie Sarah wielokrotnie trafiała na oddział ratunkowy. „Płakałam cały czas, wiedząc, iż to nie są zwykłe skurcze menstruacyjne” – wspominała nastolatka.
Podczas kolejnej wizyty w szpitalu na prawym jajniku Sarah lekarze wykryli torbiel. Powiedziano, iż w jej wieku nie jest to niebezpieczne i iż z czasem prawdopodobnie sama zniknie. Jednak ból nie ustąpił. Tuż po rozpoczęciu roku szkolnego, Sarah została przyjęta do szpitala. Torbiel całkowicie zniknęła, bo to nie ona była problemem. Badania krwi, USG, tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny nic nie wykazały. Nastolatka zaczęła odczuwać silny ból w prawym części podbrzusza, a kiedy miała okres, ból jeszcze bardziej się nasilał. Sarah opuszczała coraz więcej zajęć w szkole i miała coraz większe problemy z nauką. Matka nastolatki zaczęła podejrzewać, iż jej 16-letnia córka może mieć endometriozę.
Jednak specjaliści, do których trafiała Sarah, twierdzili, iż nastolatka jest zbyt młoda, aby cierpieć na tę chorobę. Dopiero gdy dziewczyna trafiła do ginekolożki specjalizującej się w leczeniu młodych pacjentek, usłyszała, iż to z czym od lat się zmaga, jest prawdopodobnie endometriozą. Wyniki biopsji potwierdziły diagnozę endometriozy w stadium III, a podczas operacji usunięto część zmian, które powstały w wyniku choroby.
ENDOMETRIOZA U NASTOLATEK
Nadal pokutuje powszechne, ale błędne przekonanie, iż endometrioza nie występuje u nastolatek. Dlatego, gdy u dorosłych kobiet zdiagnozowanie endometriozy zajmuje średnio od dwóch do czterech lat, u nastolatek wydłuża się średnio od sześciu do dziesięciu lat od wystąpienia pierwszych objawów.
Dane pokazują, iż 60 proc. kobiet i dziewcząt chorujących na endometriozę usłyszało od pracowników służby zdrowia, najczęściej od ginekologów, iż nic im nie dolega.
Impact of endometriosis on women’s health: comparative historical data show that the earlier the onset, the more severe the disease2CO TO JEST ENDOMETRIOZA?
Endometrioza to nieuleczalna choroba, z którą walczy około 10 proc. dziewcząt i kobiet na świecie. U pacjentek z endometriozą tkanka podobna do wyściółki macicy (endometrium) rozrasta się poza nią, tworząc zmiany na jajnikach, jajowodach, jelitach i pęcherzu. Zmiany te podrażniają wyściółkę jamy brzusznej, powodując ból. Endometrioza może również prowadzić do zrostów lub tkanki bliznowatej, która tworzy się między narządami w miednicy i jamie brzusznej. jeżeli endometrioza nie zostanie wykryta, z czasem zrosty mogą spowodować uszkodzenie dotkniętych narządów, a choćby niepłodność.
JAKIE OBJAWY DAJE ENDOMETRIOZA?
Ból miednicy.
Bolesne miesiączki. Ból miednicy i skurcze mogą rozpocząć się przed miesiączką i trwać przez kilka dni. Możesz również odczuwać ból dolnej części pleców i brzucha.
Ból podczas seksu. Ból podczas lub po seksie jest powszechny w przypadku endometriozy.
Ból podczas wypróżnień lub oddawania moczu. Te objawy występują najprawdopodobniej przed lub w trakcie miesiączki.
Nadmierne krwawienie. Czasami możesz mieć obfite miesiączki lub krwawienie między miesiączkami.
Niepłodność. U niektórych osób endometriozę wykrywa się po raz pierwszy podczas badań w celu leczenia niepłodności.
Inne objawy. Możesz odczuwać zmęczenie, mieć biegunkę, zaparcia, wzdęcia lub nudności. Objawy te są częstsze przed lub w trakcie miesiączki.
ENDOMETRIOZA. PRZYCZYNY
Eksperci nie wiedzą, co jest przyczyną endometriozy, ale choroba może być spowodowana wstecznym przepływem krwi menstruacyjnej (kiedy tkanka endometrium, która złuszcza się w czasie miesiączki, przypadkowo przedostaje się przez jajowód do innych części ciała), czynnikami genetycznymi, a problemami hormonalnymi, a choćby działaniem, niektórych dioksyn, które powstają w wyniku niewłaściwego spalania odpadów komunalnych, bądź są uwalniane podczas katastrof naturalnych, takich jak pożar lasu.
Nowe badania3 wskazują na możliwy związek między endometriozą a bakteriami powszechnie występującymi w jamie ustnej i przewodzie pokarmowym. Odkrycie to może doprowadzić do powstania nowych metod leczenia.
JAK ZDIAGNOZOWAĆ ENDOMETRIOZĘ?
Podstawą jest szczegółowa rozmowa oraz badanie wykonane przez ginekolożkę lub ginekologa, która_który zna się na endometriozie. To ważne, żeby trafić do osoby, która się w tym specjalizuje, bo podczas rutynowej kontroli ginekologicznej łatwo można endometriozę przeoczyć.
W celu diagnozy wykonuje się dokładne USG przez pochwę, odbyt lub brzuch – przy czym ta ostatnia opcja daje najmniej dokładny wynik. Do tego wykonuje się rezonans magnetyczny, kolonoskopię (badanie jelit), cystoskopię (badanie pęcherza moczowego) oraz badania płodności (sprawdzenie hormonów, ocena rezerwy jajnikowej i jajowodów).
Najdokładniejszym sposobem na zdiagnozowanie endometriozy jest przeprowadzenie operacji laparoskopowej i pobranie biopsji.
DLACZEGO U NASTOLATEK TRUDNIEJ ZDIAGNOZOWAĆ ENDOMETRIOZĘ?
Większość pediatrów nie ma doświadczenia w ocenie endometriozy. Rodzice mogą również nie chcieć zabierać młodszych dziewczynek do ginekologa, a nastolatki obawiać się samego badania ginekologicznego.
Choroba może być trudniejsza do zdiagnozowania u młodych kobiet, ponieważ zmiany często bywają trudniejsze do zauważenia. Standardowym sposobem diagnozowania endometriozy jest laparoskopia, zabieg, podczas którego wykonuje się małe nacięcie w jamie brzusznej, przez które wprowadza się małą kamerę lub laparoskop w celu odnalezienia oznak choroby. Zmiany te u nastolatek mogą wyglądać inaczej niż u dorosłych kobiet, i zostać przeoczone.
JAK WYGLĄDA LECZENIE ENDOMETRIOZY?
Objawy endometriozy łagodzi się dzięki leków, które mają uśmierzyć ból oraz terapii hormonalnej (przede wszystkim pigułek antykoncepcyjnych jednoskładnikowych), dzięki której można regulować poziom hormonów, a tym samym spowolnić lub choćby zmniejszyć wzrost zmian endometriozy. Gdy mimo tego ból utrzymuje, albo nasila, zasadne jest przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego, podczas którego wypala się (tzw. ablacja) albo wycina zmiany. Zabiegi te nie mają charakteru leczniczego, ale mogą przynieść ulgę.
PODSUMOWANIE
Po zabiegu Sarah zaczęła przyjmować pigułkę progestagenową. Progestagen — syntetyczna forma hormonu progesteronu — hamuje rozwój tkanki endometrium poza macicą. Powoli wraca do swoich zajęć. Sarah nie ma już okresu i nie odczuwa bólu. Ponieważ lek zatrzymuje naturalną produkcję estrogenu, który chroni przed utratą masy kostnej, Sarah zalecono wykonywanie ćwiczeń z obciążeniem oraz przyjmowanie suplementów wapnia i witaminy D.
Eksperci podkreślają, iż wczesna diagnoza jest kluczem do spowolnienia postępu choroby. Według badania4 z 2015 r. dwie trzecie kobiet, u których zdiagnozowano endometriozę, stwierdziło, iż objawy wystąpiły u nich w okresie dojrzewania. Jednak lekarze częściej ignorowali ich objawy w porównaniu z osobami, u których wystąpiły one w późniejszym okresie życia.
Jeśli podejrzewasz u siebie objawy endometriozy, zgłoś się do lekarza. Otrzymanie wczesnej diagnozy może pomóc w radzeniu sobie z chorobą i zmniejszeniu bólu.
Przypisy:
- https://www.yalemedicine.org/news/teens-endometriosis ︎
- https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1521693404000045 ︎
- https://www.nature.com/articles/d41586-023-01956-4 ︎
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4432718/ ︎
