Jak wygląda dziś poziom edukacji na temat dojrzewania w polskich szkołach? Wiadomo. Często nijak. Możemy sobie wyobrazić, jaki byłby poziom wiedzy wszystkich, którzy matematyki, historii czy chemii uczyliby się sami, bez pomocy szkoły czy rodziców? I sami szukali informacji w Internecie lub u kolegów?
Z edukacją o dojrzewaniu tak właśnie jest! Milion pytań, milion barier – i po stronie tych, którzy dojrzewają, i rodziców, których w sumie nikt mądrze nie nauczył, jak o tym rozmawiać. Tabu, wstyd oraz infantylny lub czysto medyczny język, nie pomagają. A życie toczy się dalej. Jaki kolor powinna mieć krew z miesiączki? Co zrobić, kiedy strasznie się pocę? Mam nierówne piersi. Czy to normalne, iż penis się odchyla? Pryszcze – wyciskać czy nie? Nie jest jasne skąd brać wiedzę, nie wiadomo co jest ok. Chcemy tę chorą sytuację naprawić! Dlatego właśnie powstało Cześć Ciało – Fundacja i bezpieczna przestrzeń w Internecie, w której kilkunastu lekarzy i ekspertów — pediatrów, dermatologów, ginekologów, urologów, dietetyków i psychologów — w krótkich, prostych filmikach odpowiada na masę pytań, które nurtują wszystkich zainteresowanych. To opcja i dla tych, którzy dojrzewają, i dla rodziców, starszego rodzeństwa czy opiekunów, którzy chcą im podpowiedzieć coś sensownego. Jak to działa? U nas mówią tylko eksperci. Gdzie? Na stronie www i edukacyjnych kanałach social media. Kiedy? Już! Chodźcie! Cześć Ciało! Ciała prawda o dojrzewaniu.
Jak to dziś działa? Błędne koło.
Dojrzewanie to nie jest „jakiś przedmiot” ani „jakiś temat”. To wyjątkowo istotny moment, często najtrudniejszy, w życiu każdego z nas. Jak wygląda sytuacja w polskich szkołach — wiadomo. Niby wszystko w porządku, bo jest WDŻ, problem polega jednak na tym, iż brakuje wykwalifikowanego personelu, dopasowania treści do realnych potrzeb osób w okresie dojrzewania oraz ciekawej i angażującej formy przekazu. Wychowawcy nie są dobrze szkoleni, a psychologów po prostu brakuje – w wielu polskich gminach nie ma ani jednego psychologa szkolnego, w innych jeden jest zatrudniony np. w pięciu szkołach, więc w każdej z nich drzwi swojego gabinetu otwiera przed uczniami np. tylko raz w tygodniu.
Nasze dzieci nie mają nie tylko wiedzy, ale i potrzebnego wsparcia. Tematy najważniejsze, bo dotykające każdego w szczególnie wrażliwej chwili, gdy zmienia się wszystko – wygląd, zapach, samopoczucie, skóra - toną w morzu tabu, obaw i wstydu. A do tego politycznych awantur i chaosu w szkolnictwie. Do tego dodajmy naturalne zagubienie samych dojrzewających i olbrzymie bariery, które pokolenie rodziców, a także nauczycieli, niesie jako swój bagaż z okresu dorastania, kiedy o cielesności sensownie nie rozmawiało się wcale.
Efekt? Młodzi żyją w dysonansie: ich ciało się zmienia, więc chcą o nim rozmawiać. Co robią, nie mając wsparcia ze strony dorosłych? Sięgają do Internetu. Gdzie nie istniało dotąd jedno bezpieczne, stworzone z myślą o nich – odpowiedzialnie, przez ekspertów, merytorycznie i w sposób przystępny - miejsce, z którego mogliby czerpać łatwo wiedzę. Przykład? Z badań przeprowadzonych wśród nastolatek na temat miesiączki wynika, że prawie co druga osoba w Polsce nie rozmawiała o miesiączce w domu rodzinnym, a 77% badanych dziewczynek szukało informacji o okresie w Internecie.
Osobna sprawa - dzieci często za wcześnie trafiają na strony lub kanały, które ciało traktują wyłącznie z perspektywy seksualnej, kompletnie nieodpowiedniej dla ich wieku i rozwoju, co źle wpływa na ich rozwój psychiczny, seksualny oraz postrzeganie własnego ciała. Źródło numer dwa – koledzy. Ich podpowiedzi i wiedza też rzadko pochodzą ze sprawdzonych i merytorycznych źródeł. Powstaje błędne koło.
Nie pomaga sam język i stare szablony myślenia o rozmowach o ciele. Język opisujący dojrzewanie jest nieoswojony. Istnieje język medyczny, erotyczny, infantylizujący, ale żaden z nich nie jest na tyle neutralny, żeby dać komfort potrzebny do rozmowy. Przez ten lingwistyczny dyskomfort omijamy ważne tematy. Uciekamy w eufemizmy. A rzeczy bez swoich nazw równie dobrze mogłyby nie istnieć…
Jak chcemy odpowiedzieć na to wyzwanie?
Fundacja Cześć Ciało powstała po to, by zapewnić wszystkim w okresie dojrzewania powszechny dostęp do rzetelnej, dobrze podanej wiedzy – tak, by mogli kształtować jedną z kluczowych umiejętności XXI wieku – samoświadomość. Po to, aby lepiej rozumieć siebie, swoje potrzeby i otaczający ich świat. Zbudowaliśmy wielką bazę wiedzy i digitalową platformę, która będzie kompleksowym i przyjaznym przewodnikiem po dojrzewaniu. Posługującym się językiem, który jest zrozumiały i odczarowuje, zamiast zawstydzać.
Po pierwsze: dostępność. Cześć Ciało to unikalne połączenie przystępnej formy z ekspercką wiedzą — wszystkie treści są przygotowywane we współpracy z ekspertami w formie krótkich, atrakcyjnych wizualnie materiałów video i infografik. Jesteśmy aktywni w social mediach: TikTok, Instagram, YouTube.
Po drugie: u nas mówią tylko eksperci. Materiały edukacyjne, które znajdują się na kanałach Cześć Ciało, przygotowane zostały przez kilkunastu lekarzy i specjalistów – pediatrów, dermatologów, ginekologów, urologów, dietetyków czy psychologów. W krótkich, prostych filmikach odpowiadają na masę pytań, które pojawiają się na co dzień w ich rozmowach z pacjentami. Jaki kolor powinna mieć krew z miesiączki? Co zrobić, kiedy strasznie się pocę? Czy to normalne, iż penis się odchyla? Pryszcze – wyciskać czy nie? Mam napady złości – to normalne?Materiały Cześć Ciało podzielone są na 7 sekcji: budowa i różne wydzieliny naszych ciał; dojrzewanie – pomocnik przetrwania; pryszcze i pielęgnacja; miesiączka, okres, menstruacja wszystko wokół niej; nasze emocje i nastroje; odżywianie i używki; gwiazdy też dojrzewają. Po więcej wiedzy przekierowujemy do HUB-u edukacyjnego – biblioteki filmów na naszych kanałach social media i już niebawem na stronę www. Kolejnym krokiem będą zapowiadane live’y z ekspertami.
Po trzecie: normalizujemy język rozmowy o ciele i dojrzewaniu. Kiedy uczymy się języka, zaczynamy od przywitania. To start rozmowy. Tak zaczyna się każda relacja. Dojrzewanie to moment przejścia, który wymaga nowej relacji z ciałem. Ze swoim ciałem. Albo z ciałem twojego dziecka. Dlatego my zaczynamy od cześć. CZEŚĆ CIAŁO! CIAŁA PRAWDA O DOJRZEWANIU. Chcemy, żeby „penis”, „podpaska” czy „okres” przychodziły nam w rozmowie tak łatwo, jak „cześć”. Dlatego wracamy do podstawowych nazw i wprowadzamy je w prostych zdaniach. Pokazujemy, iż te słowa są neutralne, opisowe. Dorosłych oduczamy nabytych wcześniej mitów i skojarzeń. Zwyczajnie o tym, co ważne.
Po czwarte: wiemy, iż najbardziej ufa się prawdziwym ludziom i prawdziwym historiom. A dla młodych punktem odniesienia są ich rówieśnicy lub ludzie, których podziwiają. Dlatego do rozmawiania o Cześć Ciało zaprosiliśmy też kilkadziesiąt gwiazd – podzielili się z nami swoimi doświadczeniami z okresu dojrzewania. Po to, żeby wszystkim przeżywającym je dziś, powiedzieć: „Hej, też tam byliśmy. Pogadajmy”.
Do kogo mówimy?
Do wszystkich, którzy potrzebują wiedzy i pomocy w rozmowie o dojrzewaniu. Do osób w wieku pomiędzy 13+ a 18 lat, którzy sami przechodzą przez okres dojrzewania, a których jest w Polsce ponad 2,5 mln. Dużo! Chcemy, żeby mieli dostęp do wiedzy podanej przez lekarzy, ekspertów. Tam, gdzie jej szukają. Do rodziców i opiekunów. Chciałoby się powiedzieć – „Zróbmy to lepiej niż nasi rodzice”. Pokolenie 35, 40 i 50-latków często nie zna siebie, swojego ciała, swoich potrzeb, wstydzi się i zamiata pod dywan tematy niewygodne. Nie umie dobrać słów, rozmawiając z dzieckiem w okresie dojrzewania. Potrzebuje konkretnego wsparcia, porad od wiarygodnej instytucji. Chcemy, żeby rodzice znali Cześć Ciało i wiedzieli, iż mogą sami skorzystać z filmów i wiedzieć, jak sensownie rozmawiać w domu, podsunąć swoim dzieciom dobre źródło lub nie zabraniać – bo jest bezpieczne. Mówimy też do wszystkich, którzy chcą o dojrzewaniu rozmawiać mądrzej – do nauczycieli, mediów, starszego rodzeństwa.
Kto za tym stoi?
Cześć Ciało to zespół osób publicznych i społeczników, lekarzy i specjalistów oraz przedstawicieli pokolenia Z, grona bardzo młodych osób, które okres dorastania mają dopiero co za sobą – Michalina Popko, Franek Rachwał, Julia Mirakowska, Marysia Żarnecka.
Pomysłodawczynią i założycielką Fundacji Cześć Ciało jest Olga Kwiecińska. Prywatnie – Mama 4 dzieci w pełnym przekroju wiekowym, od przedszkola do 20-lat 😉 Przez lata związana z produkcją telewizyjną i filmową. Jako dziennikarka i producentka współtworzyła programy telewizyjne. Z ramienia Akson Studio zarządzała komunikacją kilkunastu flagowych produkcji - najbliższe są jej te, które połączyły rozmach i szeroką skalę z misją oraz edukacją, np. kultowy „Czas honoru” lub filmy „Wałęsa” czy „Miasto 44” Andrzeja Wajdy. Wierzy, iż o rzeczach ważnych czy trudnych da się i trzeba mówić w przystępny sposób. Zimą 2022 r., na początku rosyjskiej inwazji na Ukrainę, wspólnie z przyjaciółmi stworzyła jeden z największych węzłów pomocowych dla uchodźców – namiot „Żywimy na Zachodnim”. Sukces organizacyjny przedsięwzięcia pokazał jej, jak dużo dobrego może dać przeniesienie biznesowego doświadczenia na grunt działań społecznych. Zdecydowała się powołać Fundację Cześć Ciało, która jako pierwsza w Polsce będzie edukować o dojrzewaniu. Pomysł na powstanie Fundacji zrodził się z potrzeby osobistej, a następnie z obserwacji społecznej – obserwacji osamotnienia ludzi młodych w okresie największych przemian psychicznych, fizycznych i społecznych.
W kampanię zaangażowanych jest kilkunastu lekarzy i ekspertów, m.in.:
dr hab. n. med. Michał Brzeziński, pediatra i gastroenterolog
dr. Inż. Adam Mirek, inżynier biomedyczny
lek. Joanna Ibisz, lekarka
dr n. med. i n. o zdr. Sylwia Bender, urolożka
lek. Tomasz Rynkiewicz, urolog
dr n. med. Agnieszka Nalewczyńska, ginekolożka
prof. Marzena Dębska, ginekolożka
dr n. med. Nina Wiśniewska, dermatolożka
dr hab. n. med. Michał Sobjanek, dermatolog
Hubert Pajączkowski, edukator seksualny
Barbara Pietruszczak, edukatorka seksualna
Paulina Stępień, psychoterapeutka w trakcie szkolenia
Justyna Rokicka, psycholożka
Aneta Majewska, psycholożka
Agata Ziemnicka, psycholożka i dietetyczka
Karo Tashi, akredytowana nauczycielka Mindfulness
Agata Stola, seksuolożka
Cytaty - co mówią lekarze i twórcy Cześć Ciało?
Agnieszka Nalewczyńska - ginekolożka
„Jako ginekolożka uważam, iż nazwy anatomiczne naszego ciała, miesiączka, antykoncepcja i edukacja seksualna powinny być normalizowane. Polskie nazwy anatomiczne są zwyczajnie brzydkie i to nie pomaga w oswajaniu rozmowy o częściach intymnych.
Nie pomaga też zastana rzeczywistość i otoczenie. W wielu szkołach nie ma choćby skrzynek menstruacyjnych, nie ma higienistek, pielęgniarek i często w momencie miesiączki nastolatka nie ma choćby do kogo się zgłosić po wsparcie. Edukacja o ciele jest ważna, ponieważ nastolatki muszą rozpoznawać zarówno procesy fizjologiczne, jak i zachowania seksualne, szczególnie w sytuacji, gdy dzieją się one wbrew ich woli.
Pierwsza wizyta u ginekologa to okazja dla nastolatek do zadawania pytań o dojrzewanie, ale kontakt z lekarzem zawsze warto wspierać rozmową z rodzicem. Niestety nie zawsze tak to działa, choćby dlatego, iż rodzice mogą przenosić na dzieci swoje nastawienie czy lęki. Źródłem wiedzy dla nastolatków jest zatem przede wszystkim internet. Dlatego tak ważne jest, aby informacje, do których docierają, były merytorycznie sprawdzone i wiarygodne. Treści edukacyjne powinny być opracowane w sposób przystępny dla młodych ludzi i pochodzić ze źródła godnego zaufania, jakim jest Cześć Ciało. Kluczem w rozmowie z dzieckiem na temat dojrzewania jest otwartość i nastawienie”.
Michał Brzeziński – pediatra, gastroenterolog
„W większości przypadków dzieci nie mają świadomości zmian, jakie zachodzą w ich ciele w okresie dojrzewania. Część nastolatków jest dociekliwa, szukają informacji na ten temat na własną rękę. Niestety, większość ogólnodostępnej wiedzy to informacje powielane od dziesięcioleci, wiedza nieaktualna i często nieprawdziwa. Dotycząca np. zachowań seksualnych, ale też organicznego dojrzewania: zmiany zapachu, problemów z cerą, etc. Najczęstsze pytanie, które zadają nastolatki w kontekście dojrzewania: kiedy to się skończy?
Czy rodzice rozmawiają z dziećmi? choćby jeżeli tak, to trzeba pamiętać, iż rodzice nie są ekspertami „od wszystkiego”. Nikt nas nie uczy, jak być rodzicem, dlatego zwykle w relacjach z dzieckiem odwołujemy się do doświadczenia własnego dorastania. W praktyce oznacza to, iż rozmowy z dziećmi bywają stygmatyzujące”.
Nina Wiśniewska - dermatolożka
„Czy nastolatki i ich rodzice mają świadomość zmian zachodzących w ciele w okresie dojrzewania? Mają i nie mają, dużo słyszą w internecie o problemach i często nadwyrężając własny, budżet wykonują niezliczoną ilość badań, których wyniki nie idą w parze z korelacją choroby. Pacjenci chcą „na już” rozwiązać problem, a przede wszystkim za wszelką cenę znaleźć przyczynę. Medycyna się ciągle rozwija i nie jest to prosta matematyka.
U dermatologa pytania padają głównie o trądzik, o pielęgnację skóry problematycznej, kiedy i czy wyleczą się, o leki itd. Są sprawy, w których nic nie zastąpi wizyty i rozmowy z lekarzem. Jednak na wiele pytań mogę odpowiedzieć w naszych filmach, bo są proste i powtarzalne.
Do projektu zaprosiła mnie Olga Kwiecińska. Spodobał mi się format krótkich wypowiedzi na kontrowersyjne często zagadnienia, które szybciej i mocniej docierają do młodych ludzi.”
Aneta Majewska - psychoterapeutka, psycholog, pedagog, coach
„Okres dojrzewania nastolatków jest momentem bardzo trudnym dla rodziny. W dzisiejszych czasach pędu, przepracowania, ciągłego niedosytu i dążenia do ulepszania swojego życia, często gubimy balans. Dzieci i ich dojrzewanie pobudza nas do działania i zwrócenia uwagi na to, co naprawdę ważne. W czasie dojrzewania dzieci przechodzą proces oddzielenia od rodziców i indywidualizacji. To otwiera przestrzeń na innych dorosłych w ich życiu. Ważne, aby były to osoby, które kierują się dobrymi intencjami. A właśnie tacy są eksperci zaproszeni do projektu Cześć Ciało – specjaliści w swoich dziedzinach, otwarci na pomoc nastolatkom i ich rodzicom.
Polska edukacja nie ułatwia, a wręcz utrudnia zajmowanie się wiedzą na temat ciała i ważnych procesów, które w nim zachodzą w okresie dojrzewania. Uważam, iż dotychczas brakowało miejsca, w którym wszystkie niezbędne informacje byłyby podane w prosty, zwyczajny i normalizujący sposób. Wielu rodziców dzisiejszych nastolatków nie ma zasobów, aby wspierać swoje dzieci. Trzeba to zrozumieć – przecież z nimi często też nikt nie rozmawiał o dojrzewaniu. Uważam, iż jako społeczeństwo jesteśmy za to odpowiedzialni, nie tylko jednostkowo jako rodzice.
„Cześć Ciało” to przystępna, bardzo dobrze opracowana przestrzeń, dostosowana do wymagań i potrzeb dzisiejszego świata. W okresie dojrzewania większość nastolatków czuje się wyobcowana, inna. Tymczasem okazuje się, iż wszyscy przeżywaliśmy ten czas w podobny sposób. Poprzez Cześć Ciało normalizujemy emocje, które towarzyszą nastolatkom. Kluczem jest tu lekkość, która jest mianownikiem wszystkich materiałów Cześć Ciało. Jej specjalistów łączy duża doza czułości i empatii zarówno dla dzieci, jak i ich rodziców”.
Karo Tashi - akredytowana nauczycielka Mindfulness, psycholożka
„Brak zrozumienia zmian, które zachodzą w okresie dojrzewania, przebodźcowanie, problem z tożsamością, presja społeczna - to najczęstsze problemy, z którymi mierzą się dorastający młodzi ludzie. Promowanie niezdrowych wzorców, mało wsparcia i zrozumienia sprawiają, iż nastolatki są zagubione. Nie rozumieją zmian, które w nich zachodzą. Rodzice sami nie otrzymali odpowiedniego wsparcia, kiedy byli nastolatkami. To, co sprawiało nam trudność w okresie dorastania, będzie także wyzwaniem w relacjach z naszymi dziećmi. Często nie mieliśmy odpowiednich wzorców, brakowało dla nas cierpliwości, uważności, czasu, nie byliśmy widziani, a rodzice byli niedostępni emocjonalnie. To sprawia, iż nie zawsze potrafimy być empatyczni wobec własnych dzieci. Projekt „Cześć Ciało” łączy w jednym miejscu specjalistów z poczuciem misji, którzy są w stanie uzupełnić wiedzę rodziców – często niekompletną. W czasie, kiedy oni sami dorastali dojrzewanie było tematem tabu. Dzisiaj z jednej strony mamy szeroki dostęp do wiedzy, a z drugiej – jakość tych informacji i ich źródła wzbudzają wiele wątpliwości”.
Agata Stola – seksuolożka
W moim odczuciu największym problemem w znalezieniu wspólnego języka pomiędzy światem nastolatków a osób dorosłych jest brak umiejętności komunikacji. I nie jest to zaskoczeniem, ponieważ wszyscy cierpimy na deficyty komunikacyjne. Jest nam trudno rozmawiać w związkach, w relacjach. Jest nam – jako osobom dorosłym – trudno rozmawiać ze swoimi rodzicami. A co ma powiedzieć osoba, która jest nastolatkiem, w momencie, kiedy to na niej często spoczywa odpowiedzialność za to, żeby dostosować się do zasad komunikacji, które proponują dorośli. A przy burzy hormonalnej i tym wszystkim, co dzieje się „wewnątrz” nastolatka, co uwrażliwia, frustruje, drażni i powoduje emocjonalne reakcje, trudno jest złapać szerszą perspektywę. Dla młodej osoby jest to często nieosiągalne.
Jedną z intencji, która przyświecała Fundacji „Cześć Ciało”, a dla mnie osobiście tworzy ogromną wartością tego projektu, jest stworzenie całej gamy podpowiedzi, w jaki sposób można komunikować się z młodą osobą, poruszając trudne tematy skutecznie, dobrze, bezpiecznie i w oparciu o wzajemny szacunek.
Kampania „Cześć Ciało” jest skierowana nie tylko do młodych osób, ale również do dorosłych, którzy chcą nawiązać lepszą relację i zadbać o komunikację z nastolatkami w okresie dojrzewania. Nastolatki chcą rozmawiać, ale komunikacja prowadzona z pozycji władzy i autorytetu nie jest dla nic ani atrakcyjna, ani przyjemna. Dzięki „Cześć Ciało” dorośli dostają podpowiedź: jak rozmawiać, jak aktywnie słuchać, jak mówić nie osądzając młodej osoby, w jaki sposób budować zaufanie, okazywać empatię.
