Cmentarz Radimlja w Bośni.

Bośnia i Hercegowina to teren, na którym znajduje się najwięcej Stećci (można je również zobaczyć w Chorwacji i w Serbii), czyli charakterystycznych średniowiecznych nagrobków. Najstarsze pochodzą z XII wieku, a najnowsze z XVI wieku. Są niepowtarzalne i najwięcej ich można zobaczyć w Bośni i Hercegowinie. Niestety w wielu miejscach po prostu sobie leżą i niszczeją. Tego typu nagrobki pojawiły się w XII wieku. Z użytku wyszły w XVI wieku, kiedy to BiH zostały podbite przez muzułmanów. Są nierozerwalnie związane z chrześcijaństwem — zarówno z katolikami, jak i z prawosławnymi. Na nagrobkach wyryte są przeróżne motywy zdobnicze: symbole religijne, ornamenty, obrazy figuralne. Niektórzy interpretują je jako sceny z życia nieboszczyka, ale naukowcy zastanawiają się nad wyjaśnieniem symbolicznym. Jeleń np. może być nawiązaniem do dawnego kultu świętego jelenia, który prowadzi zmarłego w zaświaty. Stećci są w większości wykute z wapienia. Umieszczano je bezpośrednio nad jamą, w której chowano zmarłego w kierunku kardynalnym zachód-wschód, tak żeby umarli obserwowali wschodzące słońce. Naukowcy nie są zgodni, skąd się wziął zwyczaj chowania pod takimi nagrobkami. Spośród Stećci można wyróżnić trzy rodzaje: Ploče – stanowią 24% wszystkich Stećci. Są to kamienne płyty — prostokątne, czasami zakończone owalnie z jednej, albo z obu stron. Ich wysokość dochodzi do 30 cm. 2. Sanduk – jest ich ponad 60%. To kamienne „skrzynie”. Z badań wynika, iż te najstarsze przewyższały minimalnie Ploče. Późniejsze osiągały choćby dwa metry i z czasem były coraz bardziej dekorowane i zaczęły się na nich pojawiać epitafia. 3. Sljemenjac – to skrzynie o dwuspadowym dachu. Najbardziej ozdobione z wszystkich Stećci. 4. Stupovi – czyli kolumny/słupy. Przypominają antyczne stele. 5. Krzyże. Jest ich najmniej i są najpóźniejszą formą rozwoju Stećci. Od drugiej połowy XIX wieku Stećci stały się symbolem BiH. Niestety wiele z grobów jest zniszczonych, ponieważ w okresie panowania osmańskiego rozpoczęło się plądrowanie grobów. Niestety ten proceder trwa do dzisiaj. Najsłynniejszy i zarazem najcenniejszy cmentarz Stećci znajduje się na południe od Mostaru w miejscowości Vidovo polje. Cmentarz jest związany ze szlachecką rodziną Miloradović -Stjepanović, która mieszkała niedaleko nekropolii. Do tej rodziny należy pięć najpiękniejszych nagrobków. W pobliżu znajdują się kurhany Iliriów, które sugerują, iż już w starożytności znajdowało się w tutaj miejsce pochówku. W nekropolii znajdują się 133 Stećci, z czego 63 są ozdobione. 30% nagrobków to ploče, 25% sanduka i 25% sljemenjak. Znajdują się tu również krzyże. Najpiękniejsze Stećci to te z przedstawiające postacie męskie. W 1882 roku została zbudowana droga Čapljina-Stolac, której przebieg wyznaczono przez cmentarz. Zniszczono 15 – 20 nagrobków. Dzisiaj cmentarz jest ogrodzony i podzielony na dwie części. Muzeum Radimlja to przede wszystkim cmentarz. W sklepiku muzealnym można kupić rzeczy z motywem najbardziej znanego Stećci. Przy wejściu znajdują się liczne tablice informacyjne na temat nekropolii. Źródła: https://stolac.gov.ba/radimlja-nekropola-stecaka/ https://www.nekropola.ba/en/featured/radimlja https://radimlja.ba/