Camille Pissarro – poznaj historię i twórczość ojca impresjonizmu

Duński malarz, Camille Pissarro, powszechnie uznawany jest za ojca impresjonizmu i jednego z największych twórców XIX wieku. W czasie swojego życia eksperymentował z wieloma stylami i namalował ponad 1500 obrazów. Znany z łagodnego charakteru i zdolności dydaktycznych był mentorem całego pokolenia młodych artystów, wśród nich Paula Cézanne’a, Vincenta van Gogha czy Paula Gauguina.

Egzotyczne plenery

Jacob Abraham Camille Pissarro urodził się 10 lipca 1830 roku na karaibskiej wyspie św. Tomasza (Saint Thomas), która należała wtedy do Danii. Jego rodzice byli pochodzenia żydowskiego – ojciec, Fryderyk Abraham Gabriel Pissarro, był kupcem, który przybył na wyspę poślubić własną ciotkę – Rachel Manzano-Pomié. Małżeństwo wywołało zgorszenie w lokalnej społeczności i powszechny ostracyzm.

Camille Pisarro był francuskim malarzem, który tworzył w stylu impresjonistycznym

Młody Camille Pissarro uczęszczał do miejscowej szkoły, a w wieku dwunastu lat przybył do Paryża studiować malarstwo w Savary Academy. Tam zdobywał pierwsze doświadczenia artystyczne i malował pierwsze obrazy. Po powrocie na rodzinną wyspę malarz zaczął pracować jako urzędnik w porcie, jednak każdą wolną chwilę wykorzystywał na malowanie pięknych, tropikalnych pejzaży oraz scen z życia rdzennych mieszkańców St. Thomas.

W wieku 21 lat Pissarro spotkał duńskiego malarza Fritza Melbye, który przekonał go do rzucenia pracy i poświęcenia się malarstwu. Artystów gwałtownie połączyła przyjaźń, a Duńczyk stał się pierwszym mentorem Pissarra. W 1852 roku obaj wyruszyli do Wenezueli, gdzie tworzyli wspólnie przez kolejne dwa lata. Podczas pobytu w Caracas i La Guaira młody artysta wykonał setki szkiców, rysując egzotyczne otoczenie – krajobrazy, scenki rodzajowe i przede wszystkim samych mieszkańców.

Camille Jacob Pissarro – Autoportret

Studia we Francji i pierwszy Salon

W 1855 roku Camille Pissarro przeniósł się do Paryża i rozpoczął pracę u Antona Melbye – brata swojego przyjaciela. W tym czasie poświęcił się studiowaniu wielkich dzieł, których nie brakowało w stolicy Francji. Poznał również wielu ówczesnych artystów, w tym Courbeta i Corota. Starał się poprawić swoje formalne wykształcenie, zapisując się do École des Beaux-Arts i Académie Suisse, jednak po pewnym czasie zrezygnował z uczęszczania na zajęcia, narzekając na zbyt ograniczające metody nauczania.

Camille Pissarro – Droga, zimowe słońce i śnieg

Zamiast tego, zajął się bezpośrednią nauką pod okiem Camillela Corota. Ówczesny styl Pissarra był oparty na malarstwie akademickim, a jego obrazy często przedstawiały sceny plenerowe. Tego rodzaju malarstwo było powszechnie akceptowane przez krytyków, dzięki czemu już w 1859 roku pierwszy obraz artysty został pokazany na Paryskim Salonie. Zamiłowanie do malowania naturalistycznych, wiejskich scen wywoływało jednak niezadowolenie niektórych krytyków, którzy uważali taką tematykę za zbyt prostą i niegodną pędzla.

Studiując w Académie Suisse, Camille Pissarro miał okazję poznać wielu młodych artystów, którym również nie podobały się ograniczenia narzucone przez Salon. Pośród nich znaleźli się Monet i Cézanne, których obrazy budziły wielkie kontrowersje wśród krytyków. Wraz z duńskim malarzem stworzyli oni grupę podobnie myślących twórców. W 1863 roku wszystkie ich dzieła zostały odrzucone przez Salon.

Camille Pissarro – Lordship Lane Station

Jednak Napoleon III stworzył słynny Salon Odrzuconych, na którym mogli je pokazać. Reakcja krytyków i publiczności przyzwyczajonej do malarstwa akademickiego była jednak miażdżąca. Jedynie nieliczni, w tym Émile Zola, dostrzegali wielki potencjał w nowym trendzie w sztuce. Pissarro, mieszkający w tym czasie w Pontoise, malował sceny przedstawiające prostych mieszkańców, chłopów i robotników oraz pejzaże miejskie.

Pobyt w Londynie

W 1870 roku, po wybuchu wojny francusko-pruskiej, Pissarro przeniósł się do podlondyńskiej wioski, gdzie niedługo poślubił Julie Vellay, przyszłą matkę siedmiorga dzieci. Okres pobytu w Anglii nie był dla artysty szczęśliwy – narzekał na brak zainteresowania i zrozumienia dla swojej sztuki. Malował miejskie krajobrazy okolic Sydenham i Norwoods, w tym „Norwood pod śniegiem”, „Lordship Lane Station”, „Kościół Wszystkich Świętych” i najbardziej znany „Kościół św. Bartłomieja”. W tym czasie malarz poznał też Paula Duranda-Ruela, który stał się jednym z jego najważniejszych marszandów. W późniejszych latach Pissarro jeszcze kilkukrotnie odwiedzał stolicę Anglii, malując pejzaże centrum miasta, Kew Gardens i Bedford Park.

Camille Pissarro – Norwood pod śniegiem

Ojciec impresjonizmu

Po zakończonej wojnie artysta powrócił do Francji. Większość z namalowanych przez niego 1500 obrazów została zniszczona w czasie działań wojenny, wśród nich prawdopodobnie znalazło się wiele wczesnych prób impresjonistycznych. Camille Pissarro stał się nieformalnym przywódcą malarzy młodego pokolenia, którzy chcieli tworzyć w nowym stylu. Wśród nich znaleźli się między innymi Cézanne, Monet, Manet, Renoir i Degas.

Camille Jacob Pissarro – Ogród w Éragny

Młodzi malarze tworzyli i chcieli wystawiać, nie mieli jednak szans na to, by ich płótna pokazano na Salonie. Pissarro, jako najstarszy z nich, postanowił zorganizować w 1873 roku sformalizowaną grupę „Société Anonyme des Artistes, Peintres, Sculpteurs et Graveurs”, która mogłaby tworzyć i pokazywać swoje obrazy na odrębnej wystawie. Rok później odbyła się ona po raz pierwszy. Swoje dzieła pokazali na niej wszyscy najważniejsi twórcy impresjonizmu. Sam Pissarro zaprezentował pięć pejzaży.

Krytycy jednak nie mieli litości, nie rozumiejąc nowego stylu, ani jego tematyki. To właśnie wtedy powstał pogardliwy termin „impresjonizm”, mający odróżnić nowy styl od malarstwa realistycznego, wielbionego przez Salon. Wystawa impresjonistów zakończyła się również finansową klęską – straty przewyższyły dochody i w rezultacie „Société Anonyme…” zostało rozwiązane. Pomimo tych problemów, styl impresjonistyczny rozwijał się nadal, a w kolejnych latach organizowane były ich kolejne wystawy. Camille Pissarro jako jedyny wziął udział we wszystkich z nich.

Przygoda z neoimpresjonizmem i pointylizmem

Ponad pięćdziesięcioletni artysta wciąż poszukiwał nowych dróg rozwoju. Odszedł z ruchu impresjonistów i w 1885 zaczął studiować prace Georgesa Seurata i Paula Signaca – twórców pointylizmu. Sam w ciągu kolejnych trzech lat zaczął malować w tym stylu („Zbiór siana w Eragny”) tworząc jego własną odmianę. Pointylistyczne obrazy artysty pokazano na Wystawie Impresjonistów w 1886 roku. Krytycy docenili zdolność Pissarra do ciągłych poszukiwań i modyfikowania swojego stylu.

Camille Jacob Pissarro – Zbiór siana w Eragny

Przygoda z pointylizmem nie trwała jednak długo. Po kilku latach malarz odrzucił go, uważając za zbyt sztuczny i uniemożliwiający przekazanie obrazu prawdziwego życia. Pod koniec życia pogorszył się stan zdrowia artysty – przez wiele lat cierpiał on na nawracające infekcje oka, które uniemożliwiały mu pracę w plenerze. Zaczął wtedy malować miejskie pejzaże, wynajmując pokoje hotelowe na wysokich piętrach.

Malował je podczas pobytów w Paryżu, Rouen, Hawrze, Dieppe i Londynie. W tym okresie powstały obrazy ulic, placów i portów w tych miastach, tworzone o różnych porach roku i przy zmiennej pogodzie, ale zawsze malowane precyzyjnie i pełne poruszających się postaci ludzkich. Pod koniec życia choroba oczu pogłębiła się i malarz całkowicie stracił wzrok. Camille Pissarro zmarł 13 listopada 1903 roku w Paryżu. Pochowano go na cmentarzu Père-Lachaise.

Camille Jacob Pissarro – Kościół Wszystkich Świętych

Dziedzictwo i naśladowcy

Camille Pissarro był nie tylko wielkim malarzem-eksperymentatorem, współtwórcą i badaczem nowych stylów w sztuce, ale także cierpliwym i skutecznym nauczycielem. Tę cechę podkreśla wielu jego uczniów, którzy mieli okazję studiować u niego. Począwszy od jego własnych synów, przez Cézanne’a, van Gogha czy Gauguina. Wszyscy oni wskazują na niezwykły talent do przekazywania swojej wiedzy, bez narzucania opinii, a także ciepły i przyjacielski charakter ich wielkiego mistrza.

Nawet o ile byli uczniowie Pissarra odnajdywali własną drogę artystyczną, różną od drogi nauczyciela, zawsze podkreślali jego wpływy. Niestety, ogromny dorobek artystyczny malarza został w dużej części utracony. Ponad tysiąc jego dzieł zostało zniszczonych w czasie wojny francusko-pruskiej. Kolejne uległy zniszczeniu lub zostały zrabowane przez nazistów w czasie drugiej wojny światowej. Wielu z nich zostało zwróconych prawowitym właścicielom, jednak dużej części nie odnaleziono do dzisiaj.

Camille Pissarro – Le Boulevard de Montmartre, Matinée de Printemps

Te, które przetrwały, są ozdobą najlepszych muzeów sztuki na świecie – Ermitażu, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Nowym Jorku, Muzeum Orsay czy angielskiej Galerii Narodowej. Co jakiś czas pojawiają się również na aukcjach, osiągając ceny milionów dolarów. Rekord należy do obrazu „Le Boulevard de Montmartre, Matinée de Printemps”, namalowanego w 1897 roku, który został sprzedany za prawie dwadzieścia milionów funtów.

Zobacz również:

• Albrecht Dürer – historia i dzieła niemieckiego malarza okresu renesansu
• Francisco Goya – hiszpański malarz, grafik i rysownik okresu romantyzmu