Byzantion, Constantinopolis, Istambul cz. 3

Prawie sześćset lat przebudów spowodowało, iż najwspanialszych śladów po Rzymianach musiałem szukać pod ziemią – oryginalnie Byzantion cierpiał na niedostatki wody, więc budując nową stolicę Konstantyn Wielki (i jego następcy) musiał temu zaradzić: genialni inżynierowie stworzyli więc – wykorzystywane do dzisiaj – systemy podziemnych cystern i doprowadzających doń wodę akweduktów. Pech chciał, że gdy pierwszy raz w czasach paniki koronawirusowej odwiedziłem Stambuł owe cysterny były w remoncie. Jak nie urok, to przemarsz wojsk, jak mówi Paulo Coelho stare, chińskie przysłowie.

Pozostało mi poszukać antycznych śladów na powierzchni. Cóż, owszem: nie ma ich za wiele, ale te które są to prawdziwe creme de la creme: chociażby słynna Kolumna Konstantyna (dziś zwana Cemberlitas), kiedyś na Forum Konstantyna, dziś podle Krytego Bazaru. Straszne jest, iż turyści nie zachwycają się konstrukcją lecąc w te pędy na stragany.

Swoją drogą – mały life-hack – taniej jest na stoiskach dookoła Wielkiego Bazaru. Ot, kupcy nie muszą płacić niezwykle wysokich czynszów. A i potargować się można, co przecież od zawsze było istotą handlu.

Inne pozostałości Imperium Romanum to oczywiście wspaniała konstrukcja z czasów Justyniana Wielkiego: Kościół Mądrości Bożej.

Dziś obudowana późniejszymi dostawkami bryła świątyni przez cały czas imponuje geniuszem architektonicznym – stoi niewzruszona ponad półtora tysiąca lat (uważny obserwator dostrzeże ślady trzęsień ziemi, ale i natura nie powaliła tego cudu). O artyzmie Bizantyjczyków zdobiących wnętrza choćby nie ma co mówić – trzeba je samemu zobaczyć.

Oczywiście, wnętrze ozdabiano także później – wszak w czasach osmańskich i ponownie od niedawna znajduje się tu meczet – ale ja poluję na runiczne średniowieczne napisy wyryte przez Normanów z gwardii przybocznej basileusa (to tytuł cesarzy bizantyjskich, z greki znaczy tyle co król), niestety wciąż trwa remont balkonów na których są owe akty wandalizmu sprzed tysiąca lat.

Dużo rzadziej odwiedzany przez turystów jest – jeśli mnie pamięć nie myli – odrobinę starszy kościół św. Ireny – czyli Bożego Pokoju (EDIT: jest w podobnym wieku, ale stoi na miejscu pierwszej katedry).

Znajduje się on na terenie kompleksu pałacowego Topkapi i jeszcze kilka lat po upadku Konstantynopola był wykorzystywany jako świątynia, a nigdy jako meczet. Zachował także w zasadzie swój pierwotny wygląd z czasów późnego antyku (czy, jak kto woli, bardzo wczesnego średniowiecza – może delikatnie przebudowano w VIII wieku), choć wewnątrz jest dziś pusty. Jak mógł wyglądać w czasach świetności? Cóż, by to sobie wyobrazić wypadałoby zajrzeć do Hagia Sophia, albo pojechać do Rawenny, ostatniej stolicy Imperium Zachodniorzymskiego – tam wszak zachowały się wpisane (podobnie jak centrum Stambułu) na Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO wczesnośredniowieczne mozaiki.

Ale wróćmy przed Hagia Sophia. Widać tu niedaleko trochę stanowisk archeologicznych (znaczy: kamieni takich, i potłuczonych cegieł) z początków Konstantynopola – bo nie z czasów greckiego Byzantionu – oraz pewien deptak.

To znaczy: kiedyś był tam ów słynny Hipodrom, centrum rozrywki (ach, te wyścigi kwadryg), miejsce życia politycznego, rzezi w czasie powstania Nika (przypominam, iż ówczesny władca Justynian miał przydomek Wielki; jemu i cesarskiej małżonce, byłej tancerce Teodorze wspaniale tyłek obrabia Prokopiusz z Cezarei w nieco plotkarskiej i antyrządowej Historii Sekretnej) i innych wielkich wydarzeń w dziejach miasta.

Przypominam, iż w czasach budowy Błękitnego Meczetu teren ten zasypano gruzem, i współczesny poziom gruntu jest wyższy od antycznego. Widać to doskonale przy – wciąż stojących na swych miejscach – charakterystycznych obeliskach, w tym jednym przywiezionym z Egiptu, by wyznaczały tor jazdy rydwanów. Obelisk Teodozjusza, wzniesiony oryginalnie Totmesa III w XV wieku przed Chrystusem to w sumie najstarszy zabytek miasta, choć do Konstantynopola przybył dopiero w Roku Pańskim 390.

Jest tu też słynna Wężowa Kolumna z Delf – rzeźba upamiętniająca zwycięstwo Greków nad Persami. Dziś węże nie mają głów, ale nadal stanowią obiekt czci Teoretyków Starożytnej Astronautyki, gdyż – jakoby – stworzono je w dziś nie znanej technologii, dzięki czemu nie poddają się erozji (didaskalia: poddają). Swoją drogą władcy Konstantynopola gromadzili w swej stolicy nie tylko relikwie chrześcijańskich świętych. Zwozili tutaj co się dało – i słynny Zeus Olimpijski dłuta Fidiasza tu właśnie, podczas jednego z pożarów, zakończył swą egzystencję.

I na tym w sumie skończyłbym opis Stambułu, ale ostatnim razem udało się wejść do otwartych po remoncie cystern Konstantynopola – więc nie byłbym sobą gdybym o tym nie napisał.

Nie wspomniałem za to o urokach stambulskich bazarów i miejscowej kuchni – ale z premedytacją. Tego powinien każdy zaznać organoleptycznie, bo to iście orientalne przeżycie. Zresztą mnie łażenie po sklepach i knajpach niezbyt rajcuje, więc po co miałbym jakoś szerzej się rozwodzić?

Dobra – szczerze? Na Bazarze Egipskim nakupowałem miejscowych przypraw, zachwycałem się ulicznymi budami z kebapem (kebap, nie kebab) zapijanym ajranem, a iskander kebap zjedzony nad Złotym Rogiem urzekł mnie dokumentnie. Żeby to opisać musiałbym całkowicie poświęcić się kulinarnym podróżom Adamasa.