Rok temu minister ds. polityki senioralnej, Marzena Okła-Drewnowicz, obejmując nowe stanowisko w rządzie, ogłosiła założenia oraz plan pracy nad wsparciem dla seniorów i ich pracujących bliskich, roboczo nazwanym bonem senioralnym. 14 października br. przeszliśmy do kolejnego ważnego etapu – poznaliśmy projekt ustawy, który teraz, zgodnie z dobrymi praktykami tworzenia prawa, zostanie poddany szerokim konsultacjom publicznym.
– Do połowy grudnia odwiedzę każdy region i odbędą się 32 spotkania w całej Polsce – zapowiedziała minister Marzena Okła-Drewnowicz.
Poniżej przedstawiamy najważniejsze założenia projektu ustawy bonu senioralnego.
Więcej aktualnych informacji znajdziesz na stronie głównej GazetaSenior.pl
Założenie bonu senioralnego
Celem projektu ustawy jest wsparcie rodzin seniorów – dzieci, wnuków, prawnuków – w opiece nad starszymi rodzicami i dziadkami. Bon senioralny ma ułatwić opiekę nad seniorami 75+ rodzinom aktywnym zawodowo.
W Polsce wiele osób, zwłaszcza kobiet, staje przed trudnym wyborem: opieka nad seniorem albo praca zawodowa, lub ponoszenie wysokich kosztów opieki na rynku prywatnym. Dodatkowo brakuje osób chętnych do świadczenia usług opiekuńczych, co sprawia, iż dostęp do nich jest ograniczony i bardzo drogi. Rozwiązaniem tego problemu ma być bon senioralny.
Bon Senioralny: dla kogo
Bon senioralny będzie przeznaczony dla seniorów w wieku 75+. Jednak formalnie osobami uprawnionymi do skorzystania z bonu będą dzieci lub wnuki (tzw. zstępni), na których ciąży obowiązek alimentacyjny na rzecz seniora.
Bon Senioralny: nowe świadczenie wypełniające lukę
Bon senioralny to nowy rodzaj usługi społecznej, która uzupełnia dotychczasowe formy wsparcia dla osób starszych. w tej chwili dostępne są usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze w ramach systemu pomocy społecznej, a także pielęgniarska domowa opieka długoterminowa w systemie ochrony zdrowia. Bon senioralny nie będzie świadczony w ramach ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2023 r. poz. 901, z późn. zm.).
Wysokość bonu senioralnego
Maksymalna wartość bonu senioralnego wyniesie 2150 zł, co odpowiada 50% minimalnego wynagrodzenia w drugiej połowie 2024 roku. Bonu nie będzie można wymienić na gotówkę ani inne środki płatnicze.
Bon Senioralny: kryteria dochodowe
Kryteria dochodowe: dla seniora
Warunkami przyznania bonu są według projektu ustawy:
- Wiek seniora 75+
- Emerytura lub renta seniora, której średnia miesięczna wysokość (wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym) nie przekracza:
- 3500 zł brutto w 2026 roku,
- 4000 zł brutto w 2027 roku,
- 4500 zł brutto w 2028 roku,
- od 2029 roku – 5000 zł brutto.
Kryteria dochodowe: dla dzieci i wnuków
Kolejnym kryterium przyznania bonu zgodnie z opublikowanym projektem będą dochody zstępnych. Dochód uprawnionego dziecka lub wnuka seniora nie może być niższy niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę, ale jednocześnie nie może przekraczać:
- dwukrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę dla gospodarstwa jednoosobowego,
- trzykrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę dla gospodarstwa wieloosobowego (bez względu na liczbę osób w rodzinie).
Dochody mogą pochodzić z pracy na podstawie umowy o pracę, umowy cywilnoprawnej, prowadzenia własnej działalności gospodarczej oraz pracy w rolnictwie.
Bon senioralny: kryteria poza dochodowe
Usługi opiekuńcze w ramach bonu będą przyznawane seniorom, którzy spełniają dwa kryteria: pierwsze to wiek 75+, drugie to posiadanie „niezaspokojonych potrzeb w zakresie podstawowych czynności życia codziennego”. Te potrzeby są niezaspokojone, ponieważ rodzina, ze względu na aktywność zawodową, nie może zapewnić odpowiedniej pomocy.
Poziom niezaspokojonych potrzeb w zakresie podstawowych czynności życia codziennego oznacza w praktyce konieczność wsparcia w takich zadaniach, jak: robienie zakupów, udawanie się na wizyty lekarskie, dostarczanie niezbędnych produktów, zakup leków, zapewnienie kontaktów z otoczeniem.
Zobacz również: RENTA WDOWIA a wspólność małżeńska, wspólność ustawowa, rozdzielność majątkowa, separacja, rozwód
Wysokość bonu senioralnego a ilość i charakter opieki
Maksymalna wartość bonu senioralnego, wynosząca 2150 zł, przełoży się na maksimum 50 godzin usług wsparcia i pomocy w codziennym funkcjonowaniu we własnym środowisku, tj. w domu lub mieszkaniu seniora. Usługi świadczone w ramach bonu senioralnego będą dotyczyć podstawowych czynności dnia codziennego w czterech obszarach:
- zaspokojenie podstawowych codziennych potrzeb życiowych,
- pomoc w uzyskaniu dostępu do świadczeń zdrowotnych,
- podstawowa opieka higieniczno-pielęgnacyjna,
- zapewnienie kontaktów z otoczeniem.
Usługi będą przyznawane w miarę potrzeb. Do oszacowania posłuży skala oceny.
UWAGA! Bon nie będzie obejmował usług medycznych ani zdrowotnych.
Bon senioralny: skala oceny
Skala oceny będzie obejmować cztery poziomy, a w zależności od przyznanej liczby punktów senior otrzyma usługi wsparcia w określonym przepisami wymiarze godzin. Poziom ten będzie oceniał pracownik gminy na podstawie jednolitego kwestionariusza, który zostanie opracowany i opublikowany w rozporządzeniu.
- 11 do 20 punktów – 12 godzin usług wsparcia miesięcznie
- 21 do 35 punktów – 13 do 24 godzin usług wsparcia miesięcznie
- 36 do 50 punktów – 25 do 36 godzin usług wsparcia miesięcznie
- 51 do 60 punktów – 37 do 50 godzin usług wsparcia miesięcznie
Liczba godzin wsparcia, czyli wartość przyznanego bonu senioralnego, która nie zostanie wykorzystana w danym miesiącu, nie będzie dodawana do wartości bonu na kolejny miesiąc, czyli w praktyce przepada.
Gmina będzie miała 30 dni od dnia złożenia wniosku na ustalenie przysługującej seniorowi liczby godzin wsparcia oraz 5 dni na rozpatrzenie wniosku o czasowe zwiększenie wymiaru pomocy. Projekt ustawy przewiduje możliwość czasowego zwiększenia liczby godzin w ramach bonu w razie takiej potrzeby.
Bon senioralny a dwóch seniorów potrzebujących pomocy
Jeśli wniosek będzie dotyczył seniora w wieku 75+ mieszkającego z małżonkiem lub partnerem, który również ma co najmniej 75 lat, wówczas ocena potrzeb uwzględni także niezaspokojone potrzeby i wsparcie małżonka lub partnera.
Bon senioralny: kryteria dla opiekunów seniorów
Według projektu ustawy osoba wykonująca usługi wsparcia w ramach bonu senioralnego musi spełniać następujące kryteria:
- Jest pełnoletnia.
- Posiada wykształcenie co najmniej średnie, średnie branżowe, zasadnicze branżowe lub zawodowe.
- Nie jest członkiem rodziny seniora ani jego małżonkiem, wstępnym czy zstępnym.
- Nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu, wolności seksualnej i obyczajowości, rodzinie, opiece, czci, nietykalności cielesnej ani mieniu (na podstawie ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, Dz. U. z 2024 r. poz. 17, z późn. zm.).
- Ukończyła szkolenie przygotowujące do pracy z osobami z niezaspokojonymi potrzebami w zakresie podstawowych czynności życia codziennego, w tym z zakresu udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej.
Od opiekunów oczekuje się niekaralności oraz odpowiedniego przygotowania do pracy. Adepci opieki nad seniorami będą przechodzić minimum 30-godzinne szkolenie, które obejmie takie zagadnienia, jak: organizacja opieki nad seniorem, podstawy metodyki pracy opiekuńczej, podstawy psychologii i socjologii w opiece nad seniorem, praktyczne aspekty wykonywania czynności opiekuńczych oraz aktywizacji społecznej. Szkolenie musi również zawierać tematykę z zakresu udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej.
Dodatkowo zgodnie z założeniami projektu ustawy, opiekunowie będą zobowiązani informować swojego bezpośredniego zwierzchnika w przypadku zauważenia znaczącej zmiany potrzeb seniora, mowa m.in. o rozszerzeniu wsparcia i zwiększeniu liczby godzin opieki.
Bon senioralny: wniosek i decyzja
Projekt zakłada, iż bon senioralny będzie przyznawany wyłącznie na wniosek, który mogą złożyć dzieci lub wnuki seniora. Wnioski będziemy składać w gminie odpowiedniej dla miejsca zamieszkania seniora. Przewiduje się składanie wniosków elektronicznie, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.
Wniosek będzie zawierał kwestionariusz oceny poziomu potrzeb oraz załącznik ze zgodą seniora na złożenie wniosku przez zstępnego. Gmina będzie miała prawo przeprowadzić weryfikację złożonego wniosku w środowisku seniora, aby potwierdzić informacje dotyczące zakresu potrzeb.
Bon senioralny będzie przyznawany w formie decyzji na 12 miesięcy. Po tym okresie odbędzie się ponowna weryfikacja prawa do usług opiekuńczych. Wniosek o kolejny bon będzie można złożyć najwcześniej dwa miesiące przed upływem terminu poprzedniego.
Bon senioralny: kiedy nie przysługuje
Bonu senioralnego, według założeń projektu ustawy, nie otrzymają seniorzy:
- pobierający świadczenie uzupełniające (tzw. 500+ dla seniorów),
- pobierający świadczenie wspierające,
- korzystający z usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia i w rodzinnych domach pomocy,
- korzystający z usługi sąsiedzkiej,
- korzystający ze specjalistycznej usługi opiekuńczej w miejscu zamieszkania oraz w ośrodkach wsparcia,
- korzystający z domu pomocy społecznej lub całodobowej opieki stacjonarnej w zakładach opiekuńczo-leczniczych (ZOL) czy pielęgnacyjno-opiekuńczych (ZPO),
- Korzystający z innych instytucji zapewniających opiekę całodzienną lub całodobową.
Bon senioralny nie przysługuje także, gdy w gospodarstwie domowym z seniorem mieszka inna osoba dorosła, która nie pracuje i może zapewnić mu pomoc.
Dzieciom lub wnukom seniora 75+ pobierającym zasiłek dla opiekuna lub świadczenie pielęgnacyjne, również nie przysługuje bon, ponieważ te świadczenia wiążą się z rezygnacją z pracy, aby opiekować się bliskim.
Z bonu nie skorzystają także samotni seniorzy, którzy nie mają dzieci ani wnuków, mimo iż to właśnie oni mogą wymagać szczególnej troski. Tym osobom starszym potrzebującym pomocy z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn, zgodnie z ustawą o pomocy społecznej, przysługuje wsparcie w formie usług opiekuńczych realizowanych przez ośrodki pomocy społecznej.
Kto zorganizuje opiekę w praktyce
Realizacja bonu senioralnego będzie odbywała się na poziomie gminy, aby jak najlepiej dostosować wsparcie do lokalnych potrzeb. Gmina może zorganizować pomoc samodzielnie lub zlecić ją firmom prywatnym, podmiotom ekonomii społecznej, organizacjom działającym w obszarze opieki, fundacjom czy stowarzyszeniom. Dzięki temu wsparcie ma być lepiej dopasowane do charakteru i możliwości lokalnej społeczności.
Ile osób skorzysta z bonu senioralnego
Szacuje się, iż w 2026 roku z bonu senioralnego będzie mogło skorzystać około 288,9 tys. seniorów w wieku 75+. W 2035 roku liczba ta wzrośnie do około 618,7 tys. osób. Aby zapewnić wsparcie dla 288,9 tys. seniorów, konieczne będzie zatrudnienie około 47,3 tys. osób świadczących usługi w ramach bonu w 2026 roku, a w 2035 roku liczba ta wzrośnie do około 100 tys. osób.
Wprowadzenie bonu senioralnego na skalę ogólnopolską będzie wymagało zatrudnienia dużej liczby opiekunów, co ma przyczynić się do zwiększenia legalnego zatrudnienia i zmniejszenia szarej strefy, zwłaszcza na terenach wiejskich. Osoby te będą miały zapewnione stabilne dochody i bezpieczeństwo socjalne dzięki opłacanym składkom na ubezpieczenia społeczne.
Bon senioralny: kiedy wejdzie w życie?
Bon senioralny ma zostać wprowadzony od 1 stycznia 2026 r. Przez pierwsze dwa lata gminy będą miały możliwość realizacji tego zadania fakultatywnie, a po tym okresie stanie się zadaniem obligatoryjnym.
Bon senioralny: koszty
Według aktualnych założeń w 2026 roku godzina usługi w ramach bonu senioralnego będzie kosztować około 43 zł brutto (wartość bonu tj. 2150 zł podzielono przez maksymalną liczbę godzin wsparcia tj. 50). Bon senioralny oraz koszty jego obsługi, wynoszące 6% kwoty przeznaczonej na bon, będą finansowane z budżetu państwa.
Bon senioralny: konsultacje publiczne
Projekt ustawy wprowadzającej bon senioralny przechodzi w tej chwili etap konsultacji publicznych, co pozwala nam wszystkim tj. obywatelom, seniorom, organizacjom senioralnym i branżowym, wyrazić opinie na temat proponowanych rozwiązań. Celem tego procesu jest uwzględnienie różnych perspektyw, poprawa projektu ustawy oraz wspólne poszukiwanie korzystnych i optymalnych rozstrzygnięć. Konsultacje publiczne mają na celu nie tylko lepsze rozpoznanie potrzeb różnych grup, ale również zwiększenie akceptacji społecznej dla nowych rozwiązań i zmian, które wnoszą.
Województwo świętokrzyskie było pierwszym regionem w Polsce, w którym zorganizowano konsultacje publiczne ustawy o bonie senioralnym, co wynika z faktu, iż jest to region z największym odsetkiem osób starszych (28,9% mieszkańców to osoby powyżej 60. roku życia). Konsultacje formalnie zakończą się 12 grudnia br.
Oczywiście, mogą pojawić się głosy, iż proces konsultacji jedynie opóźnia wprowadzenie nowych przepisów. Jednak doświadczenia bardziej dojrzałych demokracji pokazują, iż dokładniejsza analiza i przemyślane decyzje ostatecznie przynoszą korzyści przyszłym beneficjentom i całemu społeczeństwu.
Źródła: Projekt ustawy o bonie senioralnym – numer projektu: UA3
Zobacz również: „Gazeta Senior” listopad 2024 [11/2024] Sprawdź, co w numerze!
Chcesz być na bieżąco z bonem senioralnym? Zapisz się do Newslettera Gazety Senior Zapisz się do Newslettera
