Autentyczne, dyi, undergroundowe – ziny są wszędzie, ale nie są absolutnie niczym nowym. Nazwa „zine” to skrót od angielskiego „magazine” i oznacza wydawnictwo, które jest tworzone oddolnie przez osobę lub grupę osób w celu niezarobkowym. Ziny to medium do wolnej ekspresji, promocji sztuki i kultury, czasem zahaczające o polityczne aspekty czy manifesty społecznościowe. Ta forma gazetki jest jednak również jednym z najbardziej kluczowych form archiwizacji historii kultury queerowej.
Mimo iż niektórzy podają 95 tez Marcina Lutra przybitych na drzwiach katedry w Wittenberdze jako pierwszy przykład zinów, bardziej dosłowne pierwowzory tych form wydawnictwa zaczęły być tworzone w początkach XX wieku. Polityczne druki informacyjne, printy fanfików science fiction i aktywistyczne materiały tworzone przez członków ruchu Harlem Renaissance są dzisiaj uznawane za prawdziwe początki tego amatorskiego formatu czytelniczego.
Dzięki brakowi cenzury, tak szeroko propagowanej w mediach tradycyjnych, ziny zostały gwałtownie narzędziem do dzielenia się twórczością marginalizowanych społeczności, w tym tej queerowej. W późnych latach siedemdziesiątych wraz z rosnącą popularnością ruchów punkowych, zaczęło powstawać coraz więcej gazetek, które pozwalały na nieograniczoną ekspresję dotychczas kamuflowanych przez społeczeństwo treści. Jednym z najbardziej kultowych queerowych zinów z okresu pierwszej fali ich produkcji jest Homocore, który powstał w 1988 roku. Stworzone w Toronto przez G.B. Jones oraz Bruce’a LaBruce wydawnictwo było anarchistyczną odą do radykalnej sceny queerowej. Zin składał się z materiałów wysyłanych z całego świata i był mekką informacyjną dla podziemia społeczności ze spektrum LGBTQ+. Ważnym aspektem zinów była i jest ich intersekcjonalność. Mimo popularności bardziej ograniczonych w treści printów takich jak np. Pink Mince, który skupiał się na męskiej queerowej fotografii, wiele z zinów dotykało dużo szerszej kategorii tematów. Gutterfag, stworzony w latach 90. przez Jeffa Junkera w San Francisco opowiadał też o zdrowiu psychicznym, niepełnosprawnościach, mniejszościach etnicznych i bezdomności w kontekście queerowych historii. Broomstick, który powstał już w 1978 roku celował ze swoją narracją również w starsze odbiorczynie – feministyczne seniorki i lesbijki. Większość wydawnictw organizowała również akcje pomocowe w związku z kryzysem AIDS. Wydawany od 2006 roku Shotgun Seamstress jest za to przykładem publikacji, która w centrum stawiała czarną kulturę queeru.
Mimo toksycznych wpływów politycznych na społeczność LGBTQ+ w Polsce takich jak np. akcja Hiacynt oraz generalnego odcięcia od zachodniej kultury, do naszego kraju również dotarła forma oddolnych wydawnictw queerowych. Niestety, tak jak w globalnej historii nieheteronormatywnych zjawisk, polskie ziny początkowo były głównie gejowskie i skupiające się na stereotypowym male gaze. W 1983 roku powstał Etap, gazetka gejowska tworzona przez Andrzeja Selerowicza w Wiedniu i dystrybuowana dzięki pośrednikom w nakładzie od 50 do 100 sztuk do Polski, gdzie przekazywana była z rąk do rąk. Jednym z najbardziej znanych wydawnictw był jednak tworzony w Gdańsku przez gejowskiego działacza Ryszarda Kisiela zine Filo. Po upadku cenzury prewencyjnej w 1989 roku większość zinów przeszła jednak do otwartej, komercyjnej dystrybucji lub zaprzestała działalności, a nowe amatorskie publikacje nie zapisały się w historii Polski aż do lat 2000.
Dzięki autonomicznej formule i radykalnej przejrzystości ziny z przestrzeni lat mogą służyć jako najbardziej adekwatne odwzorowanie rozwoju dynamicznie zmieniającej się kultury i społeczności LGBTQ+. W związku z niezwykłą wartością historyczną tych wydawnictw w 2003 roku w Milwaukee powstał Queer Zine Archive Project, czyli zdigitalizowane archiwum queerowych zinów. Na QZAP możecie wciąż zanurzyć się w głębiny historii społeczności LGBTQ+ i do tego zupełnie za darmo.
Teraz, wiele publikacji wydawanych jest również w formie online, ale tradycyjny papierowy format nie zanikł. W Polsce w ostatnich latach spopularyzowały się queerowe ziny fotograficzne, literackie, poetyckie czy polityczne. W związku ze zbliżającym się Pride Month, Converse Polska wspiera powstanie specjalnego wydania zinu, który ma być platformą do ekspresji polskiej queerowej społeczności. Marka znana jest z całorocznego wsparcia LGBTQ+ jak i swoich oryginalnych działań czerwcowych, które w tak queerofobicznym kraju jak Polska, dają nam nadzieję na lepsze jutro. Oprócz wydania papierowego i online zinu oraz corocznej kolekcji Pride, Converse będzie działać też z Grupą Stonewall, m.in. współtworząc cykl dot. edukacji seksualnej na kanale Stonewall TV. W zinie znajduje się między innymi felieton dotyczący ekspresji negatywnych emocji oraz toksycznej męskości, liczne wywiady z nieheteroromatywnymi osobami oraz wiele innych tekstów pomocowych dla młodych członków społeczności. Wersja online dostępna jest tutaj, więc koniecznie zajrzycie!
