Alessandro Mendini – historia włoskiego architekta i designera

Alessandro Mendini był niezwykle wszechstronnym artystą, współtwórcą nurtu określanego jako radykalny design. W swojej karierze stworzył wiele ikonicznych przedmiotów, które na stałe zapisały się w historii sztuki użytkowej. Zajmował się również architekturą, projektowaniem wnętrz, a także dziennikarstwem. Jego dzieła znajdują się na całym świecie, w tym również w naszym kraju.

Współtwórca radykalnego designu

Alessandro Mendini urodził się 16 sierpnia 1931 roku w Mediolanie, mieście silnie związanym z ruchami artystycznymi i designem. W 1959 roku zdobył dyplom architekta na Politechnice Mediolańskiej i rozpoczął współpracę z włoskim projektantem Marcello Nizzolim (Nizzoli Associati), gdzie zdobył doświadczenie w projektowaniu, zarówno przedmiotów, jak i budynków. Równolegle rozwijał swoje zainteresowanie pisaniem i krytyką designu. Pod koniec lat sześćdziesiątych zafascynował się nowymi trendami w projektowaniu, w tym radykalnym designem. Na początku lat siedemdziesiątych był jednym ze współzałożycieli grupy „Global Tools”, jednocześnie pracując dla czasopisma „Casabella”. W 1978 roku Mendini dołączył do awangardowego, postradykalnego Studio Alchimia, które bardzo gwałtownie stało się znane na rynku designu. W tym czasie objął również kolejne czasopismo, tym razem było to „Modo”.

Alessandro Mendini. Maestro del design. Wywrotowiec. Prowokator. Buntownik. Swoje awangardowe pomysły realizował w ramach działań Studia Alchimia, zajmującego się twórczością z pogranicza sztuki i wzornictwa.

Lata siedemdziesiąte to początek międzynarodowej kariery Alessandro Mendiniego na rynku międzynarodowym. W 1978 roku zaprojektował swoje wielkie dzieło – fotel „Proust”, które odzwierciedlało jego podejście do nowoczesnego designu pełniącego nie tylko rolę użytkową, ale będącego przede wszystkim artystyczną ekspresją twórcy. To nieskrępowane niczym podejście do projektowania przedmiotów użytkowych artysta prezentował już wcześniej. Dobrym przykładem jest tu jego projekt krzesła Lassú umieszczonego na szczycie podstawy w kształcie piramidy. Projekt ten stanowił bardziej manifest artystyczny posiadający znikomą funkcjonalność. W roku 1979 Mendini został redaktorem naczelnym kolejnego znanego pisma – włoskiego magazynu „Domus”.

Alessandro Mendini – projektant, architekt, teoretyk i wizjoner, który drastycznie zmienił podejście do kreatywności i zapoczątkował zupełnie odmienny sposób myślenia i postrzegania produktu.

Projekty architektoniczne

W ciągu kolejnych lat Alessandro Mendini projektował przedmioty dla luksusowych marek o globalnym zasięgu. Wśród nich znalazły się między innymi Cartier, Hermès czy Swarovski. W 1989 roku wraz ze swoim bratem, architektem Francesco Mendinim, otworzył w Mediolanie studio architektoniczne „Atelier Mendini”, które prowadził do końca życia. Wśród najbardziej znanych projektów tej pracowni znalazło się Groninger Museum w Groningen i Torre Paradiso w Hiroshimie. Powstałe w 1994 holenderskie muzeum poświęcone jest sztuce i designowi. Składa się z kilku kolorowych budynków, wśród których góruje żółta wieża o prostopadłościennym kształcie. Odmienny charakter ma japońska wieża – to smukła, zwężająca się ku górze konstrukcja z błyszczącego metalu. Powstała dla upamiętnienia stulecia terminala portowego w Hiroshimie, symbolizuje odrodzenie się i dynamiczny rozwój miasta. Inne realizacje „Atelier Mendini” to basen olimpijski w Trieście, nagrodzona Złotym Medalem stacja metra w Mediolanie, biurowce Madstack w Hannowerze, Muzeum Ceramiki w Icheon, biura firmy Trend w Vincenzie czy nowa siedziba Trienalle w Mediolanie.

Groninger Museum

Chociaż Alessandro Mendini rzadko zajmował się bezpośrednią działalnością dydaktyczną (wykładał jedynie w Wiedniu), to jego związki z teorią i krytyką designu są bardzo silne. Jest autorem kilku książek, ale przede wszystkim wielu znaczących artykułów, które napisał, redagując czasopisma poświęcone architekturze i projektowaniu. Zawarte w nich przemyślenia miały ogromny wpływ na rozwój postmodernistycznego, radykalnego projektowania przedmiotów użytkowych. Za swój ogromny wkład w rozwój designu włoski artysta otrzymał doktoraty honoris causa Politechniki Mediolańskiej, École Normale Supérieure de Cachan oraz ASP we Wrocławiu. Jest również laureatem wielu międzynarodowych nagród, w tym Compasso d’Oro (1979, 1981), The European Prize for Architecture (2014) i A&W Designer of the Year (2017) oraz Villegiature Awards 2006 za projekt Byblos Art & Design Hotel Villa Amista.

Torre Paradiso, Hiroshima, Japonia, 1988

Alessandro Mendini zmarł 18 lutego 2019 roku w wieku 87 lat. Zostawił po sobie ogromną spuściznę teoretyczną oraz niezliczoną liczbę niezapomnianych projektów. Jego dzieła znajdują się w kolekcjach prywatnych i na wystawach na całym świecie, w tym w najsłynniejszych muzeach takich jak Museum of Modern Art w Nowym Jorku.

W 1989 wraz z bratem architektem Francesco Mendinim otworzył Atelier Mendini w Mediolanie.

Wybrane dzieła Alessandro Mendiniego

Wielki włoski buntownik tworzył do końca życia. Jeszcze w 2017 roku zaprojektował na mediolański Salone de Mobile przypominającą duchy serię waz Rombo, które były częścią ekspozycji Monster Cabaret. Nie sposób wymienić wszystkich najważniejszych dokonań Alessandro Mendiniego, jest ich po prostu zbyt wiele. Na zakończenie tego artykułu przedstawiamy wybrane z nich.

Fotel Proust

Zaprojektowany w 1978 jest prawdziwą ikoną designu i jednym z najważniejszych i najbardziej rozpoznawalnych dzieł Alessandro Mendiniego. Miękki fotel o barokowych kształtach pokryty jest mozaiką kolorowych plam przywodzących na myśl pointylizm Paula Signaca. Mebel jest hołdem dla genialnego, francuskiego pisarza Marcela Prousta. W późniejszym okresie projekt był wielokrotnie modyfikowany i wprowadzany do sprzedaży w wielu wariacjach.

Fotel Proust – Proust armchair, 1978

Korkociąg Anna G.

Kolejne ikoniczne dzieło geniusza włoskiego designu z 1994 roku, tym razem prezentujące zupełnie odmienne, humorystyczne podejście. Prosty, antropomorficzny kształt narzędzia przypomina śmiejącą się kobietę. Jego pierwowzorem była przyjaciółka Mendiniego, Anna Gill. Korkociąg bardzo spodobał się odbiorcom i odniósł gigantyczny sukces komercyjny. W ciągu pierwszego roku firma Alessi, dla której był zaprojektowany, sprzedała ponad dwadzieścia tysięcy egzemplarzy.

Korkociąg Anna G. – Anna G. Designer Corkscrew

Krzesło Zabro

Powstałe w 1984 roku Zabro łączy w sobie niezwykłą estetykę z ciekawym pomysłem praktycznym. Stworzony dla firmy Zanotta mebel jest krzesłem z dużym, okrągłym oparciem z awangardowym wzorem. W tej formie przypomina dzieło nowoczesnej sztuki, przedmiot, który z powodzeniem mógłby stać w galerii. Jednak oparcie można przekręcić o 90 stopni. Dzięki temu staje się ono blatem, a krzesło zmienia się w stół o średnicy 92 centymetrów. Niezwykła i niespodziewana funkcjonalność w przedmiocie o artystycznym wdzięku.

Zabro Trone

Krzesło ZigZag

W 1934 roku powstała jedna z największych ikon minimalizmu – krzesło ZigZag Gerrita Rietvelda. Ponad pięćdziesiąt lat później (1978) Alessandro Mendini przeprojektował ten przedmiot, tworząc jeszcze lżejszą, ale nie pozbawioną kontrowersji wersję. ZigZag Włocha, zrobiony z drewna jak jego pierwowzór, zaopatrzony został w oparcie w kształcie krzyża. Dzięki temu przedmiot nabiera mistycznej perspektywy, kojarząc się bardziej z kościołem niż pokojem w zwykłym mieszkaniu.

ZigZag Chaise-sculpture

Ekspres do kawy Moka

Domowy ekspres do kawy na stałe znalazł swoje miejsce w domach i jest bliski sercu każdego Włocha. Na zlecenie formy Alessi najwięksi designerzy projektowali unowocześnioną wersję tego niezbędnego przedmiotu. Jednym z nich był Mendini. W 2011 stworzył prostą i funkcjonalną wersję ekspresu, tym razem bez ulubionego radykalizmu. Ekspres zrobiony jest z aluminium, ma ascetyczny kształt, a wysoką estetykę łączy z funkcjonalnością.

Ekspres do kawy Moka – Moka Coffee maker

Stołek Roy

Kolejny projekt będący hołdem, tym razem dla wielkiego amerykańskiego artysty pop-artu, Roya Lichtensteina. Zaprojektowany w 2015 roku dla Kartell stołek łączy w sobie kilka nurtów i kultur. Kształtem nawiązuje do tradycyjnych chińskich siedzisk, umieszczone na nim grafiki przypominają dzieła Lichtensteina, natomiast materiał – plastik w neonowych kolorach – jest ukłonem w stronę całej kultury pop-art.

Stołek Roy – Roy Stool

Lampa Amuleto

Zaprojektowana dla firmy RAMUN smukła lampa Amuleto była jedną z pierwszych lamp wykorzystujących diody LED. Pozwoliło to zminimalizować jej formę i nadać jej charakter ludzkiej ręki o wielu stopniach swobody. Amuleto jest przykładem perfekcyjnego minimalizmu połączonego z funkcjonalnością i artystycznym natchnieniem. Jej prosty kształt podkreślony przez kolorowe obręcze sprawia, iż przedmiot idealnie pasuje do każdego nowoczesnego wnętrza.

Lampa Amuleto – Amuleto lamp, Ramun

Rzeźba Arlekin

Rzeźba Arlecchino to polski akcent na liście dokonań wielkiego włoskiego designera. Jest ona podziękowaniem dla miasta Wrocławia, a jednocześnie pierwszym nowoczesnym dziełem Maestro del design znajdującym się w tym miejscu. Przedstawiające stylizowanego błazna z włoskiej commedii dell’arte abstrakcyjne dzieło zbudowane zostało z płyt blachy stalowej. Arlekin w 2018 roku stanął na placu przed Teatrem Capitol.

Alessandro Mendini – Rzeźba Arlekin we Wrocławiu

Zobacz również:

Charles i Ray Eames – małżeństwo wybitnych projektantów
Ingo Maurer – biografia i sylwetka „poety światła”
Marcel Breuer – życie i twórczość architekta i projektanta
Verner Panton – biografia i sylwetka projektanta