Poczucie bezpieczeństwa to fundament, na którym opiera się codzienne funkcjonowanie człowieka. Badania i obserwacje społeczne wskazują, iż wiele osób, zwłaszcza kobiet i osób niebinarnych, walczy z niemal permanentnym poczuciem zagrożenia. Ten lęk, obecny już od wieku nastoletniego, kształtuje relacje, decyzje życiowe i sposób poruszania się w przestrzeni publicznej. – Nasze badanie pokazuje, iż popularne hasło „co nas nie zabije, to nas wzmocni”, jest nieprawdziwe. o ile raz doświadczymy przemocowej sytuacji, to ten lęk z nami zostanie na długo. Przeżycie tego lęku nie sprawi, iż staniemy się mocniejsi, tylko słabsi – ocenia socjolożka Dorota Peretiatkowicz.
25 listopada wystartowaliśmy z nową kampanią w ramach międzynarodowej akcji „16 Dni Przeciw Przemocy ze Względu na Płeć” promującą Antyprzemocową Linię Pomocy 720 720 020. W ramach nowej kampanii we współpracy z domem badawczym IRCenter na przełomie października i listopada zrealizowaliśmy badanie, które miało na celu zrozumienie źródeł lęku związanego z bezpieczeństwem kobiet, mężczyzn oraz osób niebinarnych.
LĘK I JEGO ŹRÓDŁA. KOGO OBAWIAJĄ SIĘ KOBIETY, A KOGO MĘŻCZYŹNI?
Kobiety odczuwają lęk znacznie częściej i intensywniej niż mężczyźni. Przykładowo, aż 78% kobiet czuje się zagrożona w sytuacji, gdy są zaczepiane przez nietrzeźwego mężczyznę. W miejscach publicznych ich lęk często wywołują agresywne zachowania lub choćby sam widok nieprzewidywalnego mężczyzny.
Lękam się, kiedy podchodzi do mnie jakiś tam obcy mężczyzna albo pyta o coś, choćby jeżeli chciałby uzyskać pomoc na ulicy. Po prostu obawiam się, iż nie ma dobrych zamiarów, iż w jakiś sposób mnie wykorzysta. Miałam kiedyś stalkera i ten lęk ciągle we mnie siedzi.
Ponad dwie trzecie kobiet obawia się samotnego spotkania z obcym mężczyzną na pustej ulicy w nocy. Co istotne, lęk nie dotyczy wyłącznie sytuacji zagrożenia fizycznego – 55% kobiet boi się agresji ze strony znanych im mężczyzn, takich jak partnerzy czy znajomi.
– Te sytuacje, bez względu na to, czy dzieją się na pustej ulicy, czy w miejscu publicznym, pokazują, iż kobiety mają bardzo wysoki poziom lęku. Dotyczy to przede wszystkim sytuacji, w których mężczyźni przestają się zachowywać w sposób przewidywalny. Kobiety natychmiast przypisują mężczyznom zachowania, które mogą być dla nich zagrażające, dlatego mają bardzo wysokie poczucie lęku – komentuje socjolożka Katarzyna Krzywicka-Zdunek.
Mężczyźni odczuwają lęk znacznie rzadziej. Badania pokazują, iż tylko 20% mężczyzn obawia się agresywnych kobiet, co wskazuje na ogromne dysproporcje w postrzeganiu zagrożenia. Warto zaznaczyć, iż choć mężczyźni rzadziej zgłaszają obawy, ich zachowanie może nieświadomie eskalować lęk u innych. Głośne rozmowy, zbyt bliska obecność czy nieprzewidywalne gesty potrafią budzić w kobietach poczucie zagrożenia.
WPŁYW DOŚWIADCZEŃ NA PÓŹNIEJSZE ŻYCIE
Prawie 1/3 Polek doświadczyła molestowania fizycznego, natomiast 43% spotkało się z molestowaniem słownym ze strony mężczyzny.
Wypowiadane na głos komentarze dotyczące wyglądu, trąbienie, cmokanie, gwizdanie, wykonywanie innych wulgarnych gestów. Pisanie wiadomości o podtekście seksualnym, nachalna próba nawiązania znajomości, czy wysyłanie niechcianych zdjęć o charakterze intymnym (dickpicks) – to zachowania określane mianem molestowania słownego, którego doświadczają najczęściej dziewczynki i nastolatki w wieku od 10 do 20 lat.
Jak miałam 15 lata starałam się nie ubierać wyzywająco. I teraz jak wychodzę z koleżankami – to nie wkładam jakiejś krótkiej spódniczki, czy wydekoltowanej bluzki. Mam świadomość, iż będę wracała późnym wieczorem i ktoś może mnie zaczepić.
Lęk, który raz się pojawił, rzadko znika bez śladu. Badania pokazują, iż traumatyczne doświadczenia z okresu dorastania, takie jak molestowanie czy agresja słowna, zostawiają trwały ślad.
Niemal co druga kobieta doświadczyła molestowania werbalnego, a co trzecia – fizycznego.
Takie wydarzenia kształtują sposób postrzegania świata i mogą prowadzić do unikania sytuacji postrzeganych jako niebezpieczne. Dla wielu kobiet oznacza to ograniczenie swobody, rezygnację z wychodzenia po zmroku czy poszukiwanie towarzystwa w codziennych czynnościach.
Wokół mnie jest pełno dziewczyn, które doświadczyły przemocy seksualnej – to się dzieje na etapie szkoły, a potem jest na porządku dziennym. Od klepania po tyłku, łapania za piersi, aż po poważniejsze nadużycia ze strony ojców, wujków, czy znajomych rodziny. To nie robią osoby nieznajome, ale skala przemocy seksualnej wśród osób bliskich jest niedoszacowana.
Osoby niebinarne, zmagające się z brakiem akceptacji i wsparcia, doświadczają lęku w związku z koniecznością bronienia swojej tożsamości. Często opuszczają rodzinne domy, szukając miejsc, gdzie mogą czuć się bezpiecznie. Jednak budowanie życia na nowo wiąże się z ogromnym stresem i poczuciem samotności, które dodatkowo potęgują lęk.
Antyprzemocowa Linia Pomocy SEXEDPLSYTUACJE PRZEMOCOWE DZIEJĄ SIĘ W REALNYM ŻYCIU
Problem poczucia zagrożenia dotyczy przede wszystkim rzeczywistego świata, a nie przestrzeni internetowej. To codzienne interakcje, miejsca publiczne czy domowe relacje budzą największe obawy.
Lęk, który się pojawia i brak poczucia bezpieczeństwa to są działania, które w dużej mierze spotykają nas w realnym życiu. Zapomnieliśmy, iż to realne życie może nieść za sobą różne niebezpieczeństwa ze strony kogoś, kto jest obok nas.
Dorota Peretiatkowicz, socjolożkaKobiety często doświadczają lęku zarówno w przestrzeni miejskiej, jak i w relacjach z najbliższymi – partnerami, czy rodzicami.
Lęk nie jest abstrakcyjnym problemem, ale konsekwencją realnych doświadczeń. Wiele osób żyje z jego piętnem przez całe życie, a jedynym sposobem na poprawę sytuacji jest edukacja, zmiana społecznych postaw i wprowadzenie rozwiązań systemowych. Każdy krok w stronę większego bezpieczeństwa to krok w stronę społeczeństwa wolnego od paraliżującego strachu.
CO MOŻEMY ZMIENIĆ?
Niepokojąca statystyka wskazuje, iż kobiety obawiają się niemal wszystkiego, co może nieść ze sobą ryzyko konfrontacji. Strach często paraliżuje, co skutkuje biernością wobec sytuacji przemocowych, których są świadkami.
Zamiast udzielić pomocy, kobiety uciekają lub unikają interwencji, obawiając się o własne bezpieczeństwo. Nie jest to przejaw tzw. znieczulicy społecznej, ale brak wiedzy na temat skutecznych i bezpiecznych metod pomocy.
Eksperci wskazują na potrzebę wprowadzenia szeroko zakrojonej edukacji. Już na poziomie szkoły powinny być realizowane zajęcia dotyczące rozpoznawania zachowań przemocowych i radzenia sobie w sytuacjach zagrożenia. Ważnym elementem takiej edukacji mogłyby być kursy samoobrony, które pomogłyby zredukować lęk i zwiększyć poczucie kontroli nad potencjalnie niebezpiecznymi sytuacjami.
Kolejnym istotnym krokiem jest zmiana postaw społecznych. Mężczyźni, świadomi tego, jak ich zachowania wpływają na komfort innych, mogliby unikać działań budzących lęk, takich jak głośne rozmowy czy nieprzewidywalne gesty w przestrzeni publicznej. Z kolei widoczność służb porządkowych i monitoring w miejscach publicznych to rozwiązania, które pomagają budować poczucie bezpieczeństwa.
Przeczytaj o naszej nowej kampanii >>
25 listopada z okazji Międzynarodowego Dnia Przeciw Przemocy Wobec Kobiet, ruszyła nasza nowa kampania społeczna w ramach akcji „16 Dni Przeciw Przemocy ze Względu na Płeć”. To inicjatywa o globalnym zasięgu, w ramach której będziemy promować anonimową i bezpłatną Antyprzemocową Linię Pomocy SEXEDPL 720 720 020, a także szerzyć świadomość na temat przemocy wobec kobiet i osób narażonych na dyskryminację ze względu na płeć. Kampania potrwa od 25 listopada do 10 grudnia, czyli do Międzynarodowego Dnia Praw Człowieka.
