Przedstawiamy 10 porad dla seniorów, które pomogą zwiększyć ich cyberbezpieczeństwo online. Proste i szybkie wskazówki, które można zastosować już teraz.
Seniorzy są narażeni na wiele oszustw w internecie. Na szczęście istnieje kilka prostych zasad, dzięki którym można się skutecznie bronić. Oto lista 10 praktycznych wskazówek, które pomogą bezpieczniej korzystać z internetu osobom starszym.
1. Nauka rozpoznawania wiadomości phishingowych
Warto uważać na e-maile, SMS-y czy wiadomości w mediach społecznościowych, które z pozoru wydają się pochodzić z banku, firmy kurierskiej czy od znajomego i proszą o podanie danych lub kliknięcie podejrzanego linku.
Takie wiadomości to często próba wyłudzenia (phishing). Nie należy klikać w linki umieszczone w takich wiadomościach, ani otwierać załączników od nieznanych nadawców. jeżeli wiadomość wydaje się pilna (np. „ktoś zalogował się na Twoje konto”), warto sprawdzić to samodzielnie: zadzwoń do instytucji lub wpisz znany adres strony manualnie. Prawdziwe banki i urzędy nie proszą nigdy o podawanie haseł czy danych osobowych w e-mailu.
2. Tworzenie silnych haseł
Hasła do kont powinny być długie i skomplikowane. Im więcej znaków (litery, cyfry, symbole), tym lepiej. Eksperci zalecają tworzenie haseł złożonych z co najmniej 12 znaków, a najlepiej 16 i więcej. Nigdy nie należy używać jednego hasła do wielu serwisów (zwłaszcza do banku) i nie udostępniać nikomu swojego hasła.
Wszystkie hasła należy zmieniać regularnie, np. co kilka miesięcy. Silne hasło oraz jego regularna zmiana utrudniają przejęcie konta przez oszustów. Nie należy używać tego samego hasła do różnych serwisów. Wyciek danych do logowania z jednej witryny jest mniej szkodliwy, jeżeli tych samych loginów nie można użyć także na innych stronach.
3. Korzystanie z menedżera haseł
Menedżer haseł to program, który ułatwia zarządzanie hasłami do różnych witryn. W menedżerze są bezpiecznie przechowywane wszystkie hasła użytkownika. Dzięki temu można mieć osobne, losowo wygenerowane hasło do każdego konta – wystarczy zapamiętać jedno główne hasło, które da dostęp do menedżera.
Menedżer haseł automatycznie wypełnia loginy na stronach, co eliminuje potrzebę zapisywania haseł w notesie czy używania tego samego hasła w różnych witrynach. Jest to dobry sposób, by nie powtarzać haseł i mieć pewność, iż każde z nich jest trudne do złamania. Wystarczy jedno kliknięcie, aby uzupełnić dane do logowania.
4. Uwierzytelnianie dwuskładnikowe (2FA)
Uwierzytelnianie dwuskładnikowe (2FA) to dodatkowa ochrona różnych kont. Jego działanie jest proste – oprócz hasła do logowania, należy podać dodatkowy, jednorazowy kod wysłany przez SMS lub pojawiający się w aplikacji.
Nawet jeżeli komuś uda się poznać hasło do konta, bez podania drugiego kodu nie uda mu się zalogować do konta. Taki kod powinien pojawiać się na drugim urządzeniu – wtedy prawdopodobieństwo, iż haker uzyska dostęp do obu urządzeń, znacznie maleje.
Większość banków i serwisów oferuje tę opcję, dlatego warto z niej skorzystać. Dzięki 2FA dane do logowania będą znacznie bezpieczniejsze, ponieważ hakerzy nie obejdą dodatkowej blokady.
5. Korzystanie z VPN na telefonie (sieci publiczne)
Podczas korzystania z publicznych sieci Wi-Fi (np. w kawiarni, bibliotece czy hotelu) warto zachować szczególną ostrożność. Otwarte sieci Wi-Fi są pełne oszustów próbujących przechwycić hasła i dane logowania.
Należy unikać robienia zakupów lub logowania się do banku w takich sieciach. jeżeli użycie publicznego Wi-Fi jest konieczne, należy zainstalować oprogramowanie VPN na telefonie lub komputerze. VPN to wirtualna sieć prywatna, która szyfruje Twoje połączenie i chroni prywatność. Sieć VPN tworzy bezpieczny tunel, przez który przesyłane są dane, więc choćby na publicznie dostępnym Wi-Fi wszelkie dane (np. numery kart czy hasła) będą zaszyfrowane.
6. Ostrożność z załącznikami i wyskakującymi okienkami
Nie należy otwierać podejrzanych załączników w mailach (np. plików Word, PDF lub ZIP) ani nie uruchamiać tych, które zostały wysłane bez wcześniejszej wiedzy odbiorcy, na przykład do anonimowego nadawcy. Załączniki od nieznajomych mogą zawierać wirusy lub oprogramowanie szpiegujące.
Kluczem jest ignorowanie wszelkich wyskakujących okienek („pop-upów”), które nagle ogłaszają, iż komputer jest zainfekowany i proponują pobranie programu. To tzw. scareware – fałszywe alerty, które mają Cię oszukać na kliknięcie lub zainstalowanie wirusa. Należy rozłączyć się z takimi komunikatami (zamknąć je bez klikania) i skontaktować się z prawdziwą firmą lub serwisem, aby upewnić się, iż problem naprawdę istnieje.
7. Bezpieczne korzystanie z urządzeń (PIN, Bluetooth, aplikacje)
Zabezpieczenie telefonu, tabletu i komputera jest niezwykle istotne, aby uniemożliwić dostęp do urządzeń osobom trzecim. W tym celu należy ustawić kod PIN, hasło lub odcisk palca na blokadę ekranu. Dzięki temu nikt obcy nie będzie mógł łatwo uzyskać dostępu do danych, choćby gdy urządzenie zostanie zgubione.
Dobrą praktyką jest wyłączenie funkcji Bluetooth, gdy nie jest używana – włączony Bluetooth może pozwolić hakerom połączyć się z telefonem. Regularnie sprawdzanie aplikacji i odinstalowanie tych niepotrzebnych, pomaga zachować kontrolę nad oprogramowaniem. Warto też włączyć funkcję „Znajdź mój telefon”, aby zdalnie zlokalizować lub zablokować zgubione urządzenie.
8. Nieznane telefony i SMS-y – należy zachować czujność
Oszuści często dzwonią lub wysyłają SMS-y, udając banki, policję czy kogoś z rodziny. W takim przypadku nie należy ani odbierać połączeń z nieznanych numerów, a jeżeli już nastąpi połączenie – nie wolno podawać żadnych danych osobowych ani finansowych.
Jeśli ktoś twierdzi, iż jest z banku, urzędu czy „wnuczkiem w tarapatach” i prosi o pieniądze lub dane karty, to najprawdopodobniej próba oszustwa. W takich sytuacjach należy od razu się rozłączyć i wyjaśnić wątpliwości, dzwoniąc pod oficjalny numer instytucji lub kontaktując się z rodziną osobiście. Prawdziwe instytucje nigdy nie żądają haseł ani numerów kart przez telefon.
9. Program antywirusowy
Ważnym elementem pomagającym chronić urządzenia i zawarte tam dane jest oprogramowanie antywirusowe od znanej firmy, które powinno być regularnie aktualizowane (aby chronić przed najnowszymi wirusami i zagrożeniami).
Dobry antywirus skanuje urządzenie w poszukiwaniu zagrożeń i blokuje próby instalacji złośliwego oprogramowania. choćby jeżeli na urządzenie zostanie pobrane coś podejrzanego, antywirus może usunąć wirusy i chronić dane. Wiele solidnych programów ochronnych jest dostępnych bezpłatnie. Dodatkowo warto włączyć automatyczne aktualizacje systemu i aplikacji, bo nowe wersje zawierają łatki zabezpieczające przed wykrytymi lukami.
10. Bezpieczne zakupy online i ochrona prywatności
Podczas zakupów w internecie należy korzystać wyłącznie z bezpiecznych sklepów online. Można to łatwo sprawdzić – adres witryny powinien zaczynać się od „https://”, nie od „http://”, i zawierać ikonę kłódki przy pasku adresu.
Pomocne jest przeczytanie opinii o sprzedawcach i unikanie kupowania od nieznanych serwisów bez historii czy opinii użytkowników. Podczas transakcji nie należy udostępniać danych przez nieszyfrowane formularze.
Warto regularnie sprawdzać historię płatności na koncie bankowym – wczesne wykrycie nieautoryzowanej płatności pozwoli na szybką reakcję. Pamiętaj też, aby nie publikować swoich wrażliwych danych (pesel, hasła czy kodów PIN) na portalach społecznościowych i unikać klikania linków wysyłanych przez nieznajomych.
