Od stycznia 2025 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma znacznie szersze możliwości kontrolowania finansów Polaków. Nowe przepisy dają inspektorom ZUS prawo do sprawdzania kont bankowych, historii transakcji, a choćby operacji gotówkowych. Czy Twoje oszczędności są bezpieczne? Sprawdź, kogo mogą kontrolować i jak się przygotować.
Fot. Warszawa w Pigułce
Zmiany w prawie, które weszły w życie na początku 2025 roku, dają ZUS narzędzia, o których jeszcze kilka lat temu można było tylko marzyć. Dla milionów Polaków oznacza to koniec anonimowości finansowej i konieczność większej ostrożności w planowaniu wydatków.
Nowe uprawnienia ZUS – co dokładnie się zmieniło?
Dostęp do kont bankowych
ZUS może teraz żądać od banków pełnych informacji o:
- Stanach kont wszystkich rodzajów (oszczędnościowe, inwestycyjne, walutowe)
- Historii wpłat i wypłat za ostatnie 6 lat
- Szczegółach wszystkich transakcji powyżej 1000 zł
- Źródłach wpływających środków
Kontrola operacji gotówkowych
Nowe przepisy umożliwiają również:
- Sprawdzanie wypłat gotówki powyżej 5000 zł miesięcznie
- Kontrolę transakcji w kantorach wymiany walut
- Weryfikację zakupów za gotówkę przy użyciu kas fiskalnych (współpraca z Ministerstwem Finansów)
Monitoring inwestycji
ZUS otrzymał prawo do sprawdzania:
- Portfeli inwestycyjnych (akcje, obligacje, fundusze)
- Kont maklerskich i platform inwestycyjnych
- Operacji na kryptowalutach
- Transakcji nieruchomościowych
Kogo będzie kontrolować ZUS w pierwszej kolejności?
Grupa wysokiego ryzyka:
1. Osoby z rozbieżnościami między dochodami a wydatkami
- Zarabiający oficjalnie 3000 zł, a kupujący samochody za 100 000 zł
- Posiadający nieruchomości niewspółmiernie do deklarowanych dochodów
- Prowadzący kosztowny styl życia (drogie wakacje, restauracje, zakupy)
2. Przedsiębiorcy i osoby prowadzące działalność
- Zwłaszcza branże: budowlana, transport, gastronomia, usługi
- Firmy często rozliczające się z kontrahentami gotówką
- Przedsiębiorcy zgłaszający straty przy widocznym wzroście majątku
3. Osoby otrzymujące świadczenia społeczne
- Pobierający zasiłki dla bezrobotnych
- Korzystający ze świadczeń rodzinnych (500+, 800+)
- Emerytów dorabiających „na czarno”
4. Osoby z przeszłością podatkową
- Którym wcześniej dodomierzono podatki
- Zarejestrowane w systemach ostrzegawczych
- Mające zaległości w ZUS lub urzędzie skarbowym
Jak ZUS będzie prowadził kontrole?
Etap 1: Analiza automatyczna
Systemy ZUS codziennie analizują:
- Dane z wszystkich banków działających w Polsce
- Informacje z Krajowej Administracji Skarbowej
- Rejestry nieruchomości
- Bazy danych o pojazdach
Etap 2: Kontrola biurowa
Jeśli system wykryje nieprawidłowości:
- Wezwanie do ZUS z żądaniem wyjaśnień
- Konieczność dostarczenia dokumentów potwierdzających źródła dochodów
- Termin na odpowiedź: 14 dni (nieprzedłużalny)
Etap 3: Kontrola w terenie
W poważnych przypadkach:
- Wizyta inspektora w miejscu zamieszkania
- Sprawdzenie faktycznego standardu życia
- Kontrola u pracodawcy lub w firmie
Jakie dokumenty powinni przygotować Polacy?
Dokumenty dotyczące dochodów:
- Umowy o pracę, zlecenia, dzieła
- Faktury i rachunki z działalności gospodarczej
- Dokumenty sprzedaży nieruchomości, akcji, innych aktywów
- Potwierdzenia darowizn, spadków, wygranych
Dokumenty dotyczące wydatków:
- Faktury zakupu samochodów, nieruchomości, kosztownych przedmiotów
- Umowy kredytów i pożyczek (także od rodziny!)
- Dokumenty remontów, inwestycji
- Rachunki za drogie usługi (prywatne szkoły, leczenie)
Dokumenty dotyczące oszczędności:
- Wyciągi bankowe za minimum 6 lat
- Potwierdzenia lokat, inwestycji
- Dokumenty operacji giełdowych
- Historia transakcji kryptowalutowych
Konsekwencje wykrytych nieprawidłowości
Sankcje finansowe:
- Dodomiar składek ZUS: choćby za 6 lat wstecz z odsetkami
- Kary pieniężne: Od 50% do 100% kwoty ukrytych dochodów
- Odsetki za zwłokę: 8% rocznie od momentu, kiedy składki powinny być zapłacone
Sankcje dodatkowe:
- Utrata świadczeń: Cofnięcie zasiłków, 500+, rent
- Kontrole podatkowe: Automatyczne przekazanie danych do KAS
- Postępowanie karne: jeżeli kwota przekroczy 50 000 zł
