Zadaniem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest m.in. nadzór nad wydatkowaniem środków z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jednym z istotnych działań w tym zakresie jest kontrola zwolnień lekarskich. W 2024 roku, w województwie kujawsko-pomorskim, dzięki przeprowadzonym kontrolom oraz obniżeniu świadczeń po ustaniu zatrudnienia, do funduszu wróciło niemal 11,7 mln zł, a w pierwszym kwartale 2025 roku – ponad 4 mln zł.
ZUS prowadzi dwa rodzaje kontroli zaświadczeń lekarskich. Pierwsza dotyczy schematy orzekania o czasowej niezdolności do pracy. Kontrolę tę przeprowadzają lekarze orzecznicy ZUS, którzy weryfikują, czy ubezpieczony rzeczywiście jest niezdolny do pracy oraz czy wystawione zaświadczenie lekarskie jest zasadne. Druga kontrola dotyczy schematy wykorzystywania zwolnień lekarskich. Polega ona na sprawdzeniu, czy osoba korzystająca ze zwolnienia wykorzystuje je zgodnie z jego celem, tj. czy nie podejmuje pracy ani innych działań mogących utrudniać powrót do zdrowia. Kontrole schematy wykorzystywania zwolnień lekarskich mogą również przeprowadzać pracodawcy zatrudniający powyżej 20 osób – informuje Krystyna Michałek, rzeczniczka ZUS w woj. kujawsko-pomorskim.
Tysiące kontroli i miliony złotych oszczędności
W 2024 roku ZUS w województwie kujawsko-pomorskim przeprowadził 35,3 tys. kontroli zwolnień lekarskich, w wyniku których zakwestionowano ponad 2 tys. świadczeń chorobowych na łączną kwotę 2 mln 733 tys. zł. W pierwszym kwartale 2025 roku przeprowadzono 8 tys. kontroli, a 415 świadczeń na kwotę 658,5 tys. zł zostało cofniętych i wstrzymanych – dodaje rzeczniczka.
Dodatkowym elementem działań ZUS-u jest obniżanie świadczeń chorobowych do 100 proc. przeciętnego wynagrodzenia w przypadku, gdy tytuł do ubezpieczenia chorobowego ustaje. W 2024 roku w regionie obniżono w ten sposób wypłaty na łączną kwotę 8,9 mln zł, obejmując 3,5 tys. osób. W pierwszym kwartale 2025 roku obniżono wypłaty o kolejne 3,3 mln zł, co dotyczyło blisko 1,2 tys. osób. Łączne efekty kontroli wyniosły: 11,7 mln zł w 2024 r. oraz ponad 4 mln zł w I kwartale 2025 r.
Zwolnienie lekarskie to nie urlop
Czas przebywania na zwolnieniu lekarskim nie jest okresem, który można wykorzystywać według własnego uznania, jak ma to miejsce w przypadku urlopu wypoczynkowego.Jego podstawowym celem jest powrót do zdrowia i odzyskanie umiejętności pracy.Ubezpieczony, który jest niezdolny do pracy z powodu choroby, może jedynie wykonywać podstawowe czynności życia codziennego oraz te związane z jego stanem zdrowia, takie jak wizyta u lekarza, wyjście do apteki,czy zrobienie niezbędnych zakupów spożywczych.
Zgodnie z przepisami, ubezpieczony traci prawo do zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego za cały okres kontrolowanego zwolnienia, jeżeli w tym czasie wykonuje pracę zarobkową albo wykorzystuje zwolnienie niezgodnie z przeznaczeniem. W takich przypadkach ZUS wstrzymuje wypłatę świadczenia, a jeżeli już zostało ono wypłacone – nakazuje jego zwrot. Natomiast w przypadku kontroli schematy orzekania o czasowej niezdolności do pracy, jeżeli lekarz orzecznik ZUS stwierdzi, iż ubezpieczony odzyskał zdolność do pracy, zwolnienie lekarskie zostaje skrócone.
W takiej sytuacji ubezpieczony zachowuje prawo do świadczenia chorobowego jedynie do dnia badania.
Przykłady wykrytych nadużyć w regionie:
Wśród ujawnionych przypadków niewłaściwego wykorzystywania zwolnień lekarskich szczególnie wyróżnia się sytuacja osoby, która, przebywając na zwolnieniu, aktywnie uczestniczyła w działaniach ratowniczo-gaśniczych Ochotniczej Straży Pożarnej, nie informując przy tym komendanta OSP o swojej niezdolności do pracy. Zdarzyła się również sytuacja, gdy ubezpieczony, mimo formalnego zwolnienia, wyjechał na wakacje do Kenii oraz odbył inne podróże zagraniczne. Jedna z ubezpieczonych świadczyła w trakcie zwolnienia usługi fryzjerskie w swoim domu, inna – wykonywała zabiegi manicure w salonie.
Pozbawione zasiłku chorobowego zostały także osoby, które po ustaniu zatrudnienia pobierały zasiłek chorobowy i brały udział w procesach rekrutacyjnych. Jedna z pracownic świadczyła pracę w kwiaciarni swojego pracodawcy,twierdząc, iż skróciła zwolnienie, mimo iż lekarz nie dokonał żadnych zmian ani nie anulował wystawionego zaświadczenia. Inna osoba, pobierając świadczenie rehabilitacyjne, pracowała w sklepie prowadzonym przez członka rodziny. Z kolei inny ubezpieczony, przebywając na zwolnieniu, podpisał umowę zlecenie i sędziował mecze sportowe.
Wszystkie te działania były niezgodne z celem zwolnienia lekarskiego i skutkowały utratą prawa do świadczeń chorobowych.
Krystyna Michałek regionalna rzeczniczka prasowa ZUS w województwie kujawsko-pomorskim
