Każdego roku w ostatnią niedzielę października następuje zmiana czasu z letniego na zimowy. W 2024 roku ta zmiana przypada na 27 października. O godzinie 3:00 przesuwamy wskazówki zegara na 2:00, co oznacza, iż zyskujemy dodatkową godzinę snu lub odpoczynku. Przejście na czas zimowy ma na celu lepsze dopasowanie do naturalnych cykli dnia w okresie, kiedy dni stają się coraz krótsze, a wieczory coraz dłuższe.
Czym jest zmiana czasu?
Zmiana czasu to mechanizm wprowadzany w wielu krajach na całym świecie, mający na celu lepsze wykorzystanie światła dziennego. Latem, kiedy słońce wschodzi wcześniej i dni są dłuższe, przechodzimy na czas letni, który umożliwia efektywniejsze wykorzystanie wieczornego światła. Z kolei zimą, gdy słońce wschodzi później, wracamy do czasu standardowego (zimowego), aby lepiej dopasować naszą aktywność do naturalnych warunków oświetleniowych.
Zmiana czasu i jej geneza. Skąd się wziął ten pomysł?
Początki idei zmiany czasu sięgają XVIII wieku. Amerykański wynalazca i polityk Benjamin Franklin w swoim eseju zasugerował, iż wcześniejsze wstawanie pozwoliłoby na zaoszczędzenie świec i zwiększenie efektywności wykorzystywania naturalnego światła. Choć Franklin nie postulował bezpośrednio przestawiania zegarów, jego propozycja stała się inspiracją do dalszych działań.
Prawdziwy początek zmiany czasu miał miejsce podczas I wojny światowej w Niemczech i Austro-Węgrzech. W 1916 roku te kraje wprowadziły zmianę czasu, aby zaoszczędzić energię potrzebną na oświetlenie i ogrzewanie, gdy zapasy paliw były ograniczone. Pomysł gwałtownie przyjęły inne kraje, w tym Wielka Brytania, Francja i Stany Zjednoczone. W Polsce pierwszy raz zastosowano zmianę czasu w 1918 roku.
Dlaczego zmieniamy czas?
Główną ideą, jaka towarzyszyła wprowadzeniu zmiany czasu, była oszczędność energii. Dzięki przesunięciu zegarów ludzie mogli dłużej korzystać z naturalnego światła słonecznego, co zmniejszało potrzebę używania sztucznego oświetlenia. W czasach, gdy gospodarki były silnie uzależnione od węgla i ropy, każdy sposób na oszczędność energii był cenny.
Obecnie, w dobie nowoczesnych technologii i bardziej efektywnych źródeł energii, korzyści związane z oszczędnością energii są znacznie mniejsze niż kiedyś. Zmiana czasu budzi coraz więcej kontrowersji, a wiele państw debatuje nad jej zniesieniem. Badania pokazują, iż choć oszczędności są niewielkie, zmiana czasu może negatywnie wpływać na zdrowie i samopoczucie ludzi.
Zmiana czasu a zdrowie – jak wpływa na nasz organizm?
Zmiana czasu, choć teoretycznie niewielka, może mieć istotny wpływ na nasze zdrowie i samopoczucie. Ludzki organizm dostraja się do naturalnych cykli dnia i nocy. Przesunięcie zegara, zwłaszcza przy przejściu na czas letni, kiedy tracimy godzinę snu, może wywołać tzw. mini jet lag.
Objawy, które mogą towarzyszyć zmianie czasu, to:
- Zaburzenia snu: Przestawienie zegara może wpłynąć na naszą rutynę snu, powodując trudności w zasypianiu lub porannym wstawaniu.
- Zmęczenie i problemy z koncentracją: W pierwszych dniach po zmianie czasu wiele osób odczuwa zmęczenie. Może to prowadzić do obniżonej produktywności i trudności w koncentracji.
- Wpływ na zdrowie psychiczne: Badania wykazały, iż zmiana czasu, zwłaszcza na letni, może zwiększać ryzyko wystąpienia depresji i innych zaburzeń nastroju. Zimą, gdy dni stają się krótsze, wiele osób doświadcza także sezonowego spadku energii.
Aby zminimalizować te negatywne skutki, zaleca się, by stopniowo dostosowywać swój tryb życia przed zmianą czasu. Na przykład, można kłaść się spać 15 minut wcześniej przez kilka dni przed zmianą, co ułatwi adaptację organizmu.
Czas letni i zimowy w Europie
W Europie zmianę czasu stosuje się w większości krajów, z wyjątkiem kilku, takich jak Islandia czy Rosja. W Polsce system ten ponownie wprowadzono w 1977 roku i obowiązuje do dziś. Parlament Europejski w 2019 roku podjął decyzję o zniesieniu obowiązkowej zmiany czasu, dając krajom członkowskim wolność wyboru, czy chcą utrzymać czas letni, czy zimowy na stałe. Jednak z powodu pandemii COVID-19 oraz innych priorytetów politycznych decyzję opóźniono i w tej chwili system zmiany czasu wciąż funkcjonuje.
Ciekawostki o zmianie czasu
- W Stanach Zjednoczonych czas zmienia się w większości stanów, z wyjątkiem Arizony i Hawajów, które zrezygnowały z tego systemu.
- Rosja próbowała funkcjonować przez kilka lat jedynie na czasie letnim. Jednak w 2014 roku zdecydowano o powrocie do stałego czasu zimowego.
- W Brazylii system zmiany czasu zniesiono w 2019 roku z powodu braku wyraźnych korzyści ekonomicznych i wpływu na zdrowie mieszkańców.
Czy zmiana czasu zostanie zniesiona?
Debata na temat sensowności zmiany czasu trwa od lat. Chociaż coraz więcej osób i organizacji postuluje jej zniesienie, do tej pory większość krajów, w tym Polska, przez cały czas korzysta z tego systemu. Nie jest jednak wykluczone, iż w najbliższych latach zmiana czasu zostanie zniesiona na poziomie europejskim lub krajowym, a my będziemy korzystać wyłącznie z jednego, stałego czasu.
Podsumowanie
Zmiana czasu z letniego na zimowy to praktyka, którą stosujemy co roku, mająca swoje korzenie w czasach I wojny światowej. Choć miała ona na celu oszczędzanie energii, dziś wywołuje wiele kontrowersji, zwłaszcza w kontekście zdrowia i korzyści ekonomicznych. Niezależnie od przyszłości tego systemu, zmiana czasu w zimowy to dla wielu z nas dodatkowa godzina snu, którą możemy wykorzystać na odpoczynek i regenerację przed nadchodzącą zimą.
