„Ze środka” Anny Mlasowsky w ramach Sceny Artystycznej Festiwalu mBank Nowe Horyzonty w SIC! BWA Wrocław

Orlando, książka Virginii Woolf zaliczana do klasyki literatury XX wieku, to genderowa opowieść o dwoistości ludzkiej natury. Historia młodego szlachcica z ery elżbietańskiej, którego płeć zmienia się z czasem, wraz z rozwojem wydarzeń – ale nigdy nie wyłania się jako jednoznacznie kobieca – jest niezwykle ważny tekstem dotyczącym płynności i dualizmu istoty ludzkiej w relacji do uwarunkowań kulturowych oraz norm społecznych. Odnosi się do naszego funkcjonowania w narzuconych nam systemach i ich oczekiwań wobec naszych ciał, emocji, tożsamości oraz więzi, jakie budujemy, czy wartości, jakie wyznajemy.Książka wyprzedziła swoje czasy, nic więc dziwnego, że hiszpański pisarz, teoretyk i kurator Paul B. Preciado, uzasadniając swoją inspirację powieścią, w wyreżyserowanym przez siebie filmie Orlando – moja polityczna biografia, wypowiada słowa, że wszystko, co stanowi o jego biografii, zostało już wcześniej opisane przez Virginię Woolf. Paul B. Preciado, osoba transpłciowa, swoje doświadczenia tranzycji wpisuje we wszystkie dziedziny, którymi się zajmuje. Przygląda się im krytycznie, analizując je w ujęciach politycznych, ekonomicznych i wynikającej z nich biowładzy.

Najnowsza wystawa Anny Mlasowsky Ze środka, prezentowana w galerii SIC! w ramach Sceny Artystycznej 23. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego mBank Nowe Horyzonty, w swojej strategii opowiadania silnie koresponduje z charakterem i założeniami filmu pokazywanego w sekcji Trzecie Oko. Obie artystyczne postawy z powodu narzucanych ograniczeń odrzucają hierarchię i struktury wartości, które służą jedynie do kategoryzowania zachowań i ciał. Zarówno Anna Mlasowsky, jak i Paul B. Preciado tworzą sztukę, w której budują nowe wymiary oporu i emancypacji. Wystawa i film dotykają zawiłości współczesnej kultury – obserwujemy zacieranie sztucznie wykreowanych granic oraz wyzwalanie języka. Obie historie dają przestrzeń do poszerzenia narracji i głosów osób wykluczonych i marginalizowanych, a także tych, które nie mogą i nie chcą odgrywać określonych społecznie ról.

Anna jest imigrantką i kobietą ze środowiska queer pochodzącą z kraju, który już nie istnieje, żyjącą w społeczeństwie, które nie jest jej własnym (mieszka i tworzy w Stanach Zjednoczonych). Urodziła się w komunistycznych Niemczech Wschodnich. Dorastała w okresie ich rozpadu i przejścia od represji komunistycznych do kapitalizmu. W środowisku ukształtowanym przez okupowane domy, anarchię, punk i techno panowały stan odlotu i poczucie wolności, które jednak nie były oderwane od upadku systemu wartości i ciągłej walki artystki o dostosowanie się do nowej rzeczywistości. Gdy tylko skończyła szkołę, wyjechała i od tamtej pory mieszka za granicą. Podróżując z miejsca na miejsce, nieustannie doświadcza życia jako obcokrajowczyni poza kulturą, w której żyje.

Ze środka to intymna, a zarazem uniwersalna prezentacja przekroju prac performatywnych artystki powstałych w latach 2017–2023. Anna tworzy obiekty, a następnie wchodzi z nimi w interakcje (lub zaprasza do współpracy inne performerki czy innych performerów), co zostaje zarejestrowane na wideo. Służy jej to do rejestrowania materiałów w procesie transformacji. Traktuje wideo jako niezależne narzędzie artystycznego opowiadania abstrakcyjnych narracji, jednak przez cały czas mocno angażującego materiały i tekstury, jak również ciało. Głównym bohaterem, sprzymierzeńcem artystki jest szkło, materia o metamorficznym charakterze. W nim znalazła lustro tego, co ją ukształtowało. Istnieje w całym zakresie stanów fizycznych, jest materiałem, na który można zarówno patrzeć, jak i przezeń widzieć.

Szkło, charakteryzujące się ciągłym stanem płynności i plastyczności, ucieleśnia w jej sztuce poczucie tymczasowości i bycia pomiędzy. Ma niestabilną i niejednoznaczną tożsamość. Doświadczenie świata, obcości i queerowości znalazły przełożenie w materiale, który może być wszystkim lub niczym, który łatwo zmienia zachowanie i stan bycia, ale opiera się asymilacji.

Na wystawie Ze środka medium staje się pośrednikiem w doświadczaniu (nie)przynależności, inności i nieposłuszeństwa. Artystka wykorzystuje je również do uwypuklania ambiwalentnego statusu społeczno-kulturowego kobiety, badając oczekiwania społeczeństwa wobec kobiecego ciała w kontraście z naszą własną tożsamością. Prace Anny odzwierciedlają otwartą i elastyczną postawę akceptacji tego, co wymyka się normom, a także wiarę w społeczeństwo, w którym można zaakceptować wielość rzeczywistości. Na przemian eksploruje tożsamość geograficzną, kulturową i seksualną, bazując na swoim doświadczeniu, ale również wnikliwej i uważnej obserwacji środowisk, w której przychodzi jej funkcjonować.

Mika Drozdowska