Coraz więcej małych i średnich przedsiębiorców zastanawia się – czy dotyczą mnie obowiązki związane z zarządzaniem chemikaliami, odpadami? W mediach słyszymy o nowych zobowiązaniach, przekazywaniu informacji, łańcuchach dostaw i myślimy – co z tego jest dla nas ważne, czy musimy spełniać wszystkie wytyczne narzucone aktami prawnymi?
Jakie są obowiązki przedsiębiorcy dotyczące chemikaliów i odpadów używanych i wytwarzanych na terenie naszej firmy? Jak postępować w codziennej działalności aby uniknąć kar – postaram się odpowiedzieć na nurtujące pytania.
Coraz większa świadomość w zakresie zdrowia ludzkiego, jak i ochrony środowiska w którym żyjemy, przyczyniła się do wypracowania zasad zarządzania odpadami i chemikaliami w przedsiębiorstwach począwszy od wprowadzenia / produkcji poprzez dystrybucję i wykorzystanie. Zasady BHP są ściśle powiązane z wytycznymi stawianymi firmom w zakresie zasad postępowania, wykorzystywania jak i utylizacji.
Część I – Chemikalia
Wprowadzając na rynek chemikalia ( będąc importerem, dystrybutorem, sprzedawcą czy też użytkownikiem końcowym – przedsiębiorcą ) uczestniczymy w tzw. łańcuchu dostaw i powinniśmy wypełniać obowiązki nałożone na nas przez Rozporządzenia i Ustawy. A jakie to wymagania ?
Rozporządzenia REACH i CLP oraz ustawa o substancjach i mieszaninach chemicznych !!!
Na co zwrócić uwagę przy zakupach i użytkowaniu preparatów?
Kupując chemikalia i substancje do naszych zakładów pracy niezależnie czy wykorzystujemy je do produkcji, jako odczynnik do badań, czy jako preparat do czyszczenia pamiętajmy, ze powinien on być nabyty u dostawcy, którego możemy zidentyfikować; zadać mu pytania o pochodzenie produktu czy też poprosić o niezbędną dokumentację. o ile nie otrzymaliśmy jej przy dostawie i nie mamy możliwości ściągnięcia jej ze strony www dostawca zobowiązany jest nam ją dostarczyć w odpowiedzi na maila / pismo. O jakich dokumentach mówimy? – certyfikaty, świadectwa, karty charakterystyki, scenariusze narażenia.
Pamiętajmy, każdy preparat, który jest do nas wysyłany powinien mieć oznaczenia i etykietę w języku polskim. o ile sprowadzamy produkt – import bądź wewnątrzwspólnotowe nabycie – jesteśmy pierwszym wprowadzającym go na rynek polski. Warto zatrzymać się i pomyśleć jakie są nasze obowiązki w zakresie postępowania z chemikaliami. Oznaczenia, etykieta, karta charakterystyki w języku polskim to nasz obowiązek.
Na co zwracać uwagę przy nabywaniu chemikaliów?
- Zwracaj uwagę na oznakowania, piktogramy i karty charakterystyki (SDS) – czy są aktualne, czy posiadają nr REACH, CAS, UFI.
- Zobacz czy w karcie charakterystyki jest zapis – jak substancja / mieszanina jest wykorzystywana, jaki jest zakres jej stosowania.
- Zapoznaj się z etykietą i kartą charakterystyki substancji / mieszaniny i stosuj ją wg zaleceń.
- Przestrzegaj zasad BHP w trakcie pracy z chemikaliami.
- Aktualizuj dane i sprawdzaj czy wykorzystywana mieszanina ma istotny okres przydatności. Po przeterminowaniu – usuwaj !!! – zadbaj o adekwatne gospodarowanie odpadami.
- Zorganizuj cykliczne szkolenie dla pracowników i siebie z zasad postepowania z chemikaliami.
Jeżeli jesteśmy producentem, importerem substancji – mieszanin – jakie obowiązki nas dotyczą? Jak ma wyglądać etykieta? Co umieszczać w karcie charakterystyki?
Od 2020 roku większość mieszanin stwarzających zagrożenie powinno zostać zgłoszonych do bazy PCN (Poison Centres Notification). Po zgłoszeniu mieszaninie zostaje nadany kod UFI – kod ten pomaga nam gwałtownie zdiagnozować rodzaj zagrożenia, gdyż jest on powiązany z danymi mieszaniny ( m.in. nazwa, zastosowanie, składniki, klasyfikacja oraz toksyczność ). Obowiązek zgłaszania wprowadzany jest od 1 stycznia 2021 r. i dotyczy płynów do mycia naczyń, proszków do prania, klejów, farb, tuszów, papierosów elektronicznych, odświeżaczy powietrza, chemii ogrodniczej – nawozów.
Na pracodawców nałożone są obowiązki zapewnienia pracownikom odzieży roboczej i odpowiednich środków ochrony ich zdrowia i życia m. in. fartuch, rękawice, ochrona twarzy, okulary. Niezbędne wytyczne każdorazowo można wyczytać z dokumentacji m.in. kart charakterystyki w której znajdują się informacje o postępowaniu z substancjami chemicznymi w tym niebezpiecznymi.
Na co zwracać uwagę na etykiecie substancji / mieszanin?
- nazwę substancji bądź mieszaniny – może być też podane zawiera …. – dokładny skład wyczytasz z karty charakterystyki
Ważne!!! – sprawdź czy nazwa z etykiety jest tożsama z nazwą zawartą w Karcie Charakterystyki.
- hasło ostrzegawcze:
„Niebezpieczeństwo!” – stosowane przy najwyższym stopniu zagrożenia,
„Uwaga!” – odnosi się do umiarkowanego ryzyka,
lub brak hasła – dotyczy substancji o niższej klasyfikacji zagrożenia.
- zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia – opisują charakter zagrożenia w przypadku kontaktu
- zwroty wskazujące środki ostrożności – informacje bezpiecznego obchodzenia się z produktem.
- piktogram – ilustracja ostrzegawcza
Pamiętaj !!! Minimalny wymiar pojedynczego piktogramu nie może być mniejszy niż 1 cm²
- kod UFI
- numer partii produktu, ilość w ml/l lub g/kg
- data ważności
- dane dostawcy – obejmują nazwę producenta i/lub importera z adresem i numerem kontaktowym.
Magazynowanie substancji niebezpiecznych
Jak dobrze wiadomo chemikalia – zwykle są oznaczone piktogramami, a więc zaliczają się do produktów niebezpiecznych w naszym przedsiębiorstwie. Powinny one być osobno magazynowane, pod nadzorem i bez dostępu osób trzecich.
W każdej firmie, choćby małej, powinien być oddzielony i oznaczony magazyn substancji niebezpiecznych, gdzie w odpowiednich warunkach monitorowanych pod względem temperatury i wilgotności mogą być przechowywane chemikalia. Na miejscu pracy powinna znajdować się tylko ilość potrzebna do wykonania danej czynności. Po zakończeniu korzystania z chemikaliów pracownik odpowiedzialny zwraca zamknięte opakowanie do magazynu.
A co jak substancje kończą termin ważności? Zauważyliśmy, iż się przeterminowały?
W tym wypadku taki produkt staje się odpadem – przechodzimy teraz do II części artykułu, w którym opisuję zarządzanie odpadami.
Część II – Odpady
W firmach produkcyjnych i przedsiębiorstwach jak również salonach kosmetycznych i studiach tatuażu wytwarzane są odpady związane z codzienną działalnością, które kwalifikowane są jako odpady niebezpieczne i podlegają pod Ustawę o odpadach. Co z nimi zrobić, jak zarządzać nimi w przedsiębiorstwie i jak je zutylizować?
W momencie, gdy nasze produkty chemiczne ( substancje niebezpieczne ) przeterminują się, nie są już zdatne do użytku lub gdy pozostaną nam puste opakowania po chemikaliach, płynach do dezynfekcji, lakierach, które stają się odpadami; powinny one zostać usunięte z naszej firmy przez przedsiębiorstwo mające odpowiednie zezwolenia na zbieranie i/lub zagospodarowanie odpadów.
W salonach kosmetycznych i studiach tatuażu dodatkowo pamiętajmy o odpadach niebezpiecznych – kwalifikowanych jako odpady medyczne, które powinny być magazynowane w odpowiednich warunkach, określonej temperaturze, przechowywane w chłodziarce, bez dostępu osób trzecich.
Jakie obowiązki ciążą na przedsiębiorstwach w zakresie zarządzania odpadami?
Na początek, zastanówmy się czy wytwarzamy odpady, które są innymi niż komunalne. o ile w naszej działalności wykorzystujemy substancje niebezpieczne i chemikalia, odpowiedź jest od razu twierdząca. W tym przypadku jak najszybciej, o ile jeszcze tego nie zrobiliśmy, mamy obowiązek zarejestrowania się w systemie BDO / BAZA DANYCH O PRODUKTACH I OPAKOWANIACH ORAZ O GOSPODARCE ODPADAMI / w Dziale XII – Wytwórca odpadów zobowiązany do prowadzenia ewidencji odpadów niepodlegających obowiązkowi uzyskania pozwolenia na wytwarzanie odpadów albo pozwolenia zintegrowanego.
Rejestrację wykonujemy elektronicznie przez profil zaufany na https://rejestr-bdo.mos.gov.pl/ – wpis można zlecić firmie zewnętrznej, która pomoże nam w tym zakresie w oparciu o pełnomocnictwo.
Teraz pamiętajmy o prowadzeniu ewidencji na bieżąco i przekazywaniu odpadów do utylizacji firmie posiadającej w tym zakresie odpowiednie zezwolenia. Opakowania po chemikaliach i substancjach niebezpiecznych od roku 2025 nie mają już zwolnienia, o ile chodzi o ilość wytworzonych odpadów i każdy z pojemników powinien zostać zważony i zaewidencjonowany oraz oddany do utylizacji.
Jakie kody odpadów związanych z chemikaliami i nie tylko, możemy spotkać w przedsiębiorstwach przemysłu kosmetycznego oraz branży beauty ?
07 06 81 – Zwroty kosmetyków i próbek
15 01 07 – Opakowania ze szkła
15 01 10* – Opakowania zawierające pozostałości substancji niebezpiecznych lub nimi zanieczyszczone
15 01 11* – Opakowania z metali zawierające niebezpieczne porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest), włącznie z pustymi pojemnikami ciśnieniowymi
15 02 02* – Sorbenty, materiały filtracyjne (w tym filtry olejowe nieujęte w innych grupach), tkaniny do wycierania (np. szmaty, ścierki) i ubrania ochronne zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi (np. PCB)
15 02 03 – Sorbenty, materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania (np. szmaty, ścierki) i ubrania ochronne inne niż wymienione w 15 02 02
16 05 06* – Chemikalia laboratoryjne i analityczne (np. odczynniki chemiczne) zawierające substancje niebezpieczne, w tym mieszaniny chemikaliów laboratoryjnych i analitycznych
16 05 07* – Zużyte nieorganiczne chemikalia zawierające substancje niebezpieczne (np. przeterminowane odczynniki chemiczne)
16 05 08* – Zużyte organiczne chemikalia zawierające substancje niebezpieczne (np. przeterminowane odczynniki chemiczne)
16 05 09 – Zużyte chemikalia inne niż wymienione w 16 05 06, 16 05 07 lub 16 05 08
18 01 03* – Inne odpady, które zawierają żywe drobnoustroje chorobotwórcze lub ich toksyny oraz inne formy zdolne do przeniesienia materiału genetycznego, o których wiadomo lub co do których istnieją wiarygodne podstawy do sądzenia, iż wywołują choroby u ludzi i zwierząt (np. zainfekowane pieluchomajtki, podpaski, podkłady), z wyłączeniem 18 01 80 i 18 01 82
„*” oznacza odpady niebezpieczne
Jeżeli w naszej firmie powstają odpady wymienione powyżej i/lub inne należy jak najszybciej uzyskać wpis do rejestru BDO dla podmiotów wytwarzających odpady ( nie wiąże się on z opłatami rejestracyjną / roczną). Kolejnym krokiem będzie założenie kart ewidencji odpadów dla wszystkich kodu odpadu z osobna i prowadzenie na bieżąco ewidencji wytworzonych i przekazanych odpadów.
Pod koniec roku sprawdzamy czy karty przekazania odpadów są zatwierdzone i potwierdzone przez firmę transportującą, uzupełniamy ewidencję odpadów w systemie, tak abyśmy mieli gotowe dane do przygotowania rocznej sprawozdawczości, którą musimy złożyć do 15 marca po zakończonym roku kalendarzowym do adekwatnego Urzędu Marszałkowskiego. Proszę pamiętać, iż sprawozdawczość składamy do UM ze względu na MPD – miejsce prowadzenia działalności / np. siedziba firmy jest w województwie wielkopolskim, a MDP jest w województwie śląskim – sprawozdanie składamy do Marszałka województwa śląskiego !
Monika Blezień-Ruszaj
Specjalistka ds. ochrony środowiska i dokumentacji kosmetycznej, biotechnolog, przedsiębiorczyni.
Absolwentka kierunku ochrona środowiska i biotechnologia na Uniwersytecie Opolskim oraz uczestniczka kursów i szkoleń z ochrony środowiska, zrównoważonego rozwoju, BDO, REACH czy CLP. Od prawie 20 lat praktyk w zakresie ochrony środowiska w przedsiębiorstwach produkcyjnych. Autorka artykułów do prasy branżowej oraz przewodników po systemie BDO dla przedsiębiorców m.in. z branży beauty czy e-commerce. Jej pasją jest zgłębianie tajników receptur kosmetycznych, naturalne sposoby pozyskiwania olejków eterycznych jak i tworzenie kosmetyków i perfum. Interesuje się sztuką, malarstwem i dobrą książką. Współautorka e-booków o pewności siebie w biznesie. Specjalistka – praktyk ds. systemu BDO od 2018 roku.
Strona WWW: www.beautyekombr.pl
Literatura:
- ROZPORZĄDZENIE (WE) NR 1907/2006 PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) i utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniające i uchylające dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 – Rozporządzenie CLP
- Ustawa z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach ( Dz.U. 2011 nr 63 poz. 322 ze zm. )
- Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach ( Dz.U. 2013 poz. 21 ze zm.)
- Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska ( Dz.U. 2001 nr 62 poz. 627 ze zm. )
- Rozporządzenie Ministra Klimatu z dnia 2 stycznia 2020 r. w sprawie katalogu odpadów ( Dz.U. 2020 poz. 10 )
