Zamek Karlsztejn – historia i ciekawostki o zamku Karlštejn

plndesign.pl 7 miesięcy temu

Zamek Karlsztejn (hrad Karlštejn) to jedna z największych atrakcji turystycznych Czech i najsłynniejsza budowla obronna, przyciągająca co roku setki tysięcy zwiedzających. Obiekt powstał w XIV wieku jako siedziba przyszłego Cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego – Karola IV. W czasie swojej długiej historii przechodził momenty świetności i zapomnienia, na szczęście dotrwał do naszych czasów w całkiem dobrym stanie.

Siedziba Karola IV

Zamek Karlštejn (znany też jako Zamek Karlsztejn) ufundowany został w latach czterdziestych XIV stulecia, a jego budowa odbywała się pod nadzorem burgrabiego Vitusa z Bitova. Plany budowli sporządził prawdopodobnie znany francuski architekt Mateusz z Arras, nie ma co do tego jednak stuprocentowej pewności. Nad dalszym przebiegiem prac i wystrojem zamku czuwał osobiście król Karol IV, dla którego miała to być jedna z rezydencji. Oficjalne otwarcie zamku miało miejsce 10 czerwca 1348 roku, jednak dalsze prace trwały jeszcze prawie dwadzieścia lat. Ostatecznie zakończono je w roku 1365, a dwa lata później zakończyło się dekorowanie wnętrza budowli i świeżo konsekrowanej kaplicy św. Krzyża.

Karlsztejn pierwotnie miał być jedynie kolejnym zamkiem króla usytuowanym w wygodnej odległości od Pragi. Skromna budowla wyposażona w jedną wieżę miała zapewnić miejsce do zatrzymania się na krótki pobyt. Z biegiem czasu jednak Karol IV powziął wobec niej nowe plany. Władca został koronowany na Cesarza Rzymskiego w 1355 roku. Rosła jego pobożność i zamiłowanie do kolekcjonowania wszelkiego rodzaju relikwi. Nowy Cesarz postanowił dostosować zamek do swojej pozycji. Rozbudowa obiektu zbiegła się z narodzinami syna – Wacława IV. Być może pod wpływem tego wydarzenia Karol IV zaczął myśleć o umocnieniu pozycji zamku Karlštejn i przeniesieniu do niego nie tylko relikwii, ale także czeskich i cesarskich klejnotów koronnych.

W 1421 roku, już po wybuchu Wojen Husyckich, regalia zostały wywiezione na Węgry, skąd trafiły do Norymbergi. Zamek Karlsztejn przeżył rok później oblężenie wojsk husyckich pod dowództwem Zygmunta Korybuta. Napastnicy miotali na jego teren padlinę i fekalia chcąc wywołać zarazę, jednak obrońcy przetrzymali szturm i zamek nie został zdobyty. W 1436 roku Zygmunt Luksemburski odzyskał tron Czech i ponownie sprowadził czeskie klejnoty koronacyjne do zamku Karlštejn. Te cesarskie pozostały już jednak za granicą. Poza krótkim epizodem z zamkiem Velhartice czeskie regalia pozostały w Karlštejnie przez kolejnych 200 lat. Za czasów Władysława Jagiellończyka wzrósł również jego prestiż. XV wiek to również okres, w którym nastąpiła przebudowa w stylu późnego gotyku.

Okres upadku i odbudowy

W XVI wieku zamek przebudowano zgodnie z modnym wtedy stylem renesansowym. W kolejnym stuleciu malało jednak jego znaczenie. W 1619 królewskie insygnia przeniesiono do Pragi, a sześć lat później Cesarz Ferdynand II zmienił status zamku Karlsztejn z królewskiej rezydencji na własność czeskich królowych. W czasie wojny trzydziestoletniej twierdzę oblegali Szwedzi, znacznie ją uszkadzając. W kolejnych latach nierestaurowana budowla popadała w ruinę i zapomnienie. Sytuacja zmieniła się dopiero na początku XIX wieku. W 1812 roku miejsce to odwiedził Cesarz Franciszek, który polecił wykonać prace konserwatorskie. Przez kilkadziesiąt lat naprawiano i przebudowywano zamek, pod koniec pod okiem znanego architekta Józefa Mockera. Jego rekonstrukcja w stylu gotyckim wywołała falę krytyki i niezadowolenia. Wyremontowany zamek został udostępniony zwiedzającym w 1905 roku, a od 1918 przeszedł na własność państwa. Od roku 1962 znajduje się na czeskiej liście Narodowych Zabytków Kultury.

Położenie i wygląd zamku

Zamek Karlsztejn położony jest w powiecie Beroun około trzydziestu kilometrów na południowy-zachód od centrum Pragi. Zbudowano go na górującym nad okolicą wąskim, wapiennym cyplu skalnym na wysokości 316 metrów. Od strony wschodniej i zachodniej sąsiadują z nim doliny, a cała okolica porośnięta jest gęstymi, liściastymi lasami. Na nasłonecznionych zboczach okolicznych wzgórz położone są również winnice.

Kompleks zamkowy złożony jest z kilku najważniejszych budynków otoczonych murami, w których umieszczono kilka ufortyfikowanych bram. Oglądany z lotu ptaka przypomina odwróconą literę L. Budowle wewnątrz murów obronnych znajdują się na trzech tarasach o różnej wysokości. Najwyżej położona i najwyższa jest Wielka Wieża znajdująca się w północnej części zamku. Obok niej umieszczono cmentarz. Z wieży na południe prowadzi drewniany most prowadzący do Wieży Mariackiej. Na południe od niej mieści się Pałac Cesarski z głównym dziedzińcem. Na zachód od niego stoi mniejszy Dom Burgrabiów wraz z Dziedzińcem Burgrabiów (na którym realizowane są latem występy artystów). Najdalej wysuniętym na wschód budynkiem jest bardzo ważna i zbudowana jako pierwsza Wieża Studzienna. Do zamku Karlštejn można się dostać przez ufortyfikowaną i zaopatrzoną w wieżyczki bramę na północy. Teren wewnętrzny podzielono murami na kilka obszarów także połączonych bramami.

Zwiedzanie zamku Karlsztejn

Kaplica świętego Krzyża

Najbardziej reprezentacyjne pomieszczeniem zamku Karlsztejn jest Kaplica świętego Krzyża znajdująca się w Wielkiej Wieży. To tutaj przechowywano królewskie i cesarskie insygnia – za czterema drzwiami z grubej blachy zamykanymi na dziewięć zamków. Na dwóch sklepieniach krzyżowych znajdują się malowidła i ozdoby z kamieni półszlachetnych. Złocone ściany wypełniają krzyże z kamieni szlachetnych i obrazy świętych autorstw mistrza Teodoryka, nadwornego malarza Karola IV. W oknach znajdują się witraże, a okienne maswerki były kiedyś także ozdobione złotem. Szacuje się, iż do ozdobienia tego pomieszczenia użyto ponad 2200 oszlifowanych kamieni. W samej Wielkiej Wieży na uwagę zasługuje jeszcze klatka schodowa, którą ozdabiają malowidła z życia św. Ludmiły i św. Wacława, którym towarzyszą aniołowie grający na różnych instrumentach. Na parterze umieszczono lapidarium – znajduje się w nim kolekcja kul armatnich stanowiących pamiątkę po oblężeniach zamku.

Wieża Mariacka

Najważniejszym sakralnym pomieszczeniem zamku jest oczywiście kaplica św. Krzyża, kolejne znajdują się w czworobocznej Wieży Mariackiej o murach grubości ponad trzech metrów. Na jej drugim piętrze umieszczono kościół Najświętszej Marii Panny, w którym zachowały się cenne malowidła o tematyce biblijnej autorstwa prawdopodobnie Mikuláša Wurmser ze Strasburga. Przylega do niego miniaturowa kaplica św. Katarzyny zwieńczona sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Jej ściany ozdobione są mozaiką z kamieni półszlachetnych, a we wnętrzu ołtarza zachował się obraz przedstawiający Karola IV z żoną Anną Świdnicką. W wieży znajduje się również pomieszczenie będące dawnym skarbcem – tu można zobaczyć między innymi replikę korony św. Wacława. W Wieży Mariackiej nie brakuje ciekawostek – zwiedzający mogą obejrzeć dawne więzienie, wysuniętą z murów latrynę, a choćby głowę krokodyla, która była przez dawnych mieszkańców zamku uważana za głowę smoka, którego zabił św. Jerzy.

Wieża Studzienna

W najbardziej wysuniętej na zachód części zamku położona jest Wieża Studzienna. Jej znaczenie było najważniejsze podczas oblężeń – miała zapewnić obrońcom dostęp do wody pitnej. W tym celu wykopano pod nią studnię o głębokości ponad siedemdziesięciu metrów. Niestety, wody nie znaleziono i musiano przekierować ją tunelem z pobliskiego potoku. Zapasy zgromadzone w cysternie wystarczały zamkowi na pół roku. Dzisiaj można obejrzeć tu samą studnię wypełnioną wodą, a także bardzo interesujący mechanizm – poruszane siłą mięśni drewniane koło pozwalające łatwo transportować wiadra z wodą.

Pałac Cesarski

Południową część zamku Karlštejn zajmuje mierzący 66 metrów długości pięciopoziomowy Pałac Cesarski. To tu zatrzymywał się i mieszkał król wraz ze swoim dworem. W pałacu wyróżnić można kilka ciekawych pomieszczeń. Salę Rycerską, z drewnianymi szafami na broń i sąsiadującą z nią kaplicę św. Mikołaja ozdobioną zabytkowymi obrazami. Salę Dworską, w której odbywały się zgromadzenia królewskiej świty. Salę Audiencyjną pokrytą drewnianymi kasetonami i cesarskim tronem. Salę Przodków, którą pokrywały portrety przodków Karola IV i gdzie spotykali się najwyżsi rangą politycy. Wreszcie prywatna komnata cesarska, w której mieszkał Karol i jego syn Wacław IV. Można w niej obejrzeć figurę Madonny z XIV wieku oraz przenośny ołtarzyk autorstwa włoskiego artysty Tommasa da Modena. W budynku znajdowała się również prywatna kaplica królów – kościół Marii Panny.

Wybierając się do zamku Karlsztejn warto pamiętać o tym, iż jest on najsłynniejszym czeskim zamkiem, a jego bliska odległość od Pragi powoduje, iż jest on wprost oblężony przez turystów. Rocznie przybywa ich tutaj powyżej dwustu tysięcy, a szczególną popularnością zabytek cieszy się latem, kiedy organizowane są w jego okolicach liczne imprezy historyczne i artystyczne. Warto więc zawczasu zaopatrzyć się w bilet przez internet i wybrać się do Karlštejn w dzień roboczy, kiedy ludzi jest zdecydowanie mniej.

Idź do oryginalnego materiału