I co? Skończyłam jako darmowa gosposia i bankomat.
Zawsze mówiłam, iż dzieci są sensem mojego życia. Rodziłam w bólu, wychowywałam w zmęczeniu, ale z dumą. To dla nich brałam nadgodziny, to dla nich chodziłam w jednym płaszczu przez dziesięć lat, to dla nich zjadałam resztki z obiadu, a najlepszy kawałek mięsa odkładałam „dla małych”.
– Mamo, mogę ostatnie? – pytali.
– Jasne, kochanie, ja nie jestem głodna – kłamałam.
Byłam. Tylko bardziej głodna byłam ich uśmiechu.
Gdy byli mali, wszystko było oczywiste. Zmęczenie, niewyspanie, pranie po nocach, bieganie po lekarzach. Mówiłam sobie: „Kiedyś mi się odwdzięczą. Nie pieniędzmi, tylko sercem. Będą przy mnie, kiedy będę stara”.
Dziś mam sześćdziesiąt lat i serce jak wyżętą ścierkę.
Starszy syn – Michał – zadzwonił któregoś dnia.
– Mamo, wpadniesz na tydzień? – zapytał. – Asia wraca do pracy, mały idzie do żłobka, ale wiesz, na początku choroby, adaptacje… Przydałaby się pomoc.
Zawinęłam się w godzinę. Spakowałam parę rzeczy, swoje leki, ulubiony sweter. Wsiadłam w autobus.
– Na tydzień – powtarzałam sobie. – Pomogę im stanąć na nogi.
Tydzień zamienił się w miesiąc. Potem w pół roku.
– Mamo, możesz odebrać małego z żłobka? – dzwonił Michał. – Szef mnie przymknął, Asia ma nadgodziny.
– Mamo, zrobisz obiad na jutro? My padamy.
– Mamo, wyprałabyś nam ręczniki? I pościel też… a, i koszule.
Wstawałam przed nimi, kładłam się po nich. Smażyłam, gotowałam, odkurzałam. A kiedy siadałam z kubkiem herbaty, słyszałam:
– Mamo, co tak siedzisz? Mógłabyś chociaż te ziemniaki obrać, będzie szybciej.
Byłam w ich domu pierwsza w kuchni i ostatnia w łazience, ale na skrzynce na listy dalej widniały tylko dwa nazwiska: ich. Ja byłam jak cień, jak bezpłatna pomoc domowa z opcją „babcia do dzieci”.
Pieniądze… o pieniądzach nie miałam choćby mówić. Zawsze byłam „dumna”, zawsze powtarzałam:
– Dzieci, ja nie chcę od was ani złotówki. Sama dam radę.
I jakoś dawałam. Emerytura mizerna, ale jeszcze coś dorabiałam w sklepie u znajomej, sprzątając po godzinach.
Aż przyszedł ten telefon od córki.
– Mamo, mogę przyjechać? – zapytała cicho. – Muszę pogadać.
Przyjechała z oczami podkrążonymi, jakby nie spała tydzień.
– Mamo… – zaczęła, mieszając herbatę. – My z Tomkiem chcemy kupić mieszkanie. Ceny są kosmiczne, kredyt nam dali jakiś głodowy, brakuje wkładu własnego. Wiesz, jak rodzice Tomka pomogli? Dali im 80 tysięcy. My nie prosimy o tyle… Ale może coś byś nam pożyczyła? Wzięłabyś kredyt? Bank prędzej da tobie, masz historię, zdolność, emeryturę…
Poczułam, jakby ktoś wyjął mi krzesło spod nóg.
– Córciu… – zaczęłam. – Ja ledwo wiążę koniec z końcem. Kredyt na starość? Jak ja umrę, dług spadnie na was.
– Czyli nie pomożesz… – przerwała. – Myślałam, iż jak zawsze mówisz, iż dla dzieci zrobisz wszystko…
Powiedziała to takim tonem, jakby prosiła o szklankę wody, nie o przywiązanie mi kamienia do szyi.
Tydzień później i tak poszłam do banku. Wyszłam stamtąd z małym kredytem gotówkowym, ratą, która boli, i przelewem na konto córki.
– Mamo, ratujesz nam życie! – rzuciła, przytulając mnie w drzwiach. – Oddam ci wszystko! No, wiesz, jak się zrobi luźniej…
„Jak się zrobi luźniej” – to znaczy: nigdy.
Dzisiaj wygląda to tak: Michał dzwoni, kiedy trzeba zostać z dzieckiem, bo opiekunka się rozchorowała. Córka – kiedy spóźnia się z ratą i trzeba „pożyczyć stówkę, tylko do pierwszego”.
Między tymi telefonami… cisza.
Nikt nie pyta:
– Mamo, jak się czujesz?
– Mamo, byłaś u lekarza?
– Mamo, może to my przyjedziemy do ciebie, coś ci przywieziemy, zrobimy zakupy?
Za to słyszę:
– Mamo, czemu się nie odzywasz? Jakby cię nie było.
– Mamo, ty zawsze jesteś taka dumna, a jak mamy wiedzieć, iż czegoś potrzebujesz?
Może dlatego, iż kiedy mówię, iż jestem zmęczona, słyszę:
– Ale zmęczona czym? Przecież siedzisz w domu.
Najbardziej bolało mnie to, co usłyszałam od przypadkowej sąsiadki córki.
Stałam na klatce, czekając, aż mały zbierze się do wyjścia, ona wyszła wyrzucić śmieci.
– O, dzień dobry, pani mama? – uśmiechnęła się. – Córka często mówi: „Jakby nie moja mama, nie dałabym rady, ona to złota kobieta. Taka nasza gosposia, zawsze coś zrobi”.
„Nasza gosposia”.
Nie „moja mama, która całe życie mnie ratowała”, tylko „nasza gosposia”.
Wróciłam do domu i długo patrzyłam na swoje ręce. Spracowane, suche, z plamami po wieku. Ręce, które myły im kolana po upadkach, pakowały plecaki do szkoły, wyrzucały z talerza spleśniały chleb, kiedy nie było na nowy.
I nagle zobaczyłam w nich nie matkę, tylko… usługę.
Tamtej nocy nie mogłam zasnąć. W głowie kłębiły się wszystkie lata.
Jak brałam po cichu pożyczki na ich studia, żeby „nie czuli się gorsi”.
Jak odkładałam na ich wesela, sukienki, garnitury.
Jak przepisałam im część działki, „żeby mieli swój kawałek”.
A potem – ich oczy wywracające się, kiedy mówię, iż nie mam siły przyjechać.
– Mamo, co ty robisz całymi dniami? – pyta córka. – Ja to naprawdę pracuję. Ty masz wolne.
Mam wolne.
Od snu, od odpoczynku, od szacunku.
Nie wiem, kiedy dokładnie w środku coś mi pękło. Może wtedy, gdy po raz kolejny usłyszałam:
– Mamo, wpadniesz? Bo musimy z Tomkiem wyskoczyć do kina, bo się już dawno nie bawiliśmy. Mały poczeka, przecież on cię tak kocha.
A ja miałam zaplanowaną wizytę u kardiologa.
– Nie mogę – powiedziałam. – Mam lekarza.
Zapadła cisza.
– Serio wybierasz lekarza zamiast własnego wnuka? – usłyszałam.
Tak. Po sześćdziesięciu latach pierwszy raz wybrałam siebie.
Odłożyłam słuchawkę i rozpłakałam się. Nie dlatego, iż odmówiłam. Dlatego, iż przez tyle lat nie potrafiłam.
Ja skoczyłabym za swoimi dziećmi w ogień. I skakałam. Przez całe życie.
Teraz stoję na brzegu i patrzę, jak oni podkładają coraz więcej drewna – rachunki, prośby, oczekiwania – a potem się dziwią, iż nie mam już siły wskakiwać.
Skończyłam jako darmowa gosposia i bankomat.
Ale może, choć brzmi to dramatycznie, pierwszym krokiem do ocalenia tego, co we mnie zostało, jest powiedzenie: „bankomat się zepsuł, gosposia ma urlop”. I zobaczyć, komu tak naprawdę chodzi o matkę, a komu – tylko o usługę w ludzkiej skórze.
