Nie dlatego, iż mi się nie chciało. Dlatego, iż nogi odmówiły posłuszeństwa. Jakby ktoś odłączył prąd w ciele. Leżałam i patrzyłam na sufit, a w głowie miałam tylko jedną myśl: nie wolno mi się bać, bo on to usłyszy.
Mąż wszedł do pokoju głośno, jak zawsze. Drzwi nie skrzypnęły, one jakby się przestraszyły. Usiadł na krześle i choćby nie zapytał, co się dzieje.
Mąż powiedział: „Wstawaj. Nie rób przedstawienia”.
Ja wyszeptałam: „Nie mogę. Mam zawroty. Serce mi wali. Ręce mi drętwieją”.
On spojrzał na mnie takim wzrokiem, jakim patrzy się na kogoś, kto próbuje oszukać kasjera. Z tym chłodem, który potrafi człowieka zmniejszyć.
Mąż powiedział: „Możesz. Tylko nie chcesz. Od lat tak robisz. Zawsze coś”.
To „zawsze coś” było jak pieczęć. Jak jego ulubione podsumowanie mojego życia.
Przez całe małżeństwo nauczyłam się jednej rzeczy: nie tłumaczyć się, bo tłumaczenie tylko go nakręca. Kiedy miałam dwadzieścia lat, myślałam, iż jego krzyk to temperament. Kiedy miałam trzydzieści, nazywałam to „zmęczeniem pracą”. Kiedy miałam czterdzieści, mówiłam sobie, iż „takie czasy”. A kiedy miałam pięćdziesiąt, już wiedziałam prawdę.
On nie krzyczał, bo nie umiał inaczej.
On krzyczał, bo mógł.
Nigdy mnie nie uderzył tak, żeby ktoś zobaczył. Był zbyt sprytny. On uderzał słowami. Zawstydzał. Ośmieszał. Odcinał mi powietrze. Potrafił zrobić to przy rodzinie, uśmiechając się, tak żeby wszyscy myśleli, iż to żart.
Mąż mówił do znajomych: „Ona jest delikatna. Taka, co wszystko przeżywa”.
A potem, kiedy zostawaliśmy sami, mówił: „Przestań się wygłupiać. Nikt ci nie wierzy”.
I rzeczywiście. Z czasem przestali wierzyć. Bo ja przestałam mówić.
Dzieci dorosły, wyprowadziły się. A ja zostałam w domu, w którym cisza była tylko przerwą między jego komentarzami.
Aż przyszła starość, i przyszła choroba.
Najpierw były drobne rzeczy. Upuszczona łyżeczka. Zmęczenie po wejściu na drugie piętro. Tępy ból w plecach, który nie mijał. Potem doszły omdlenia, zawroty, słabość w nogach, drżenie rąk. Lekarz mówił o badaniach, o wynikach, o konieczności kontroli.
Mąż na słowo „lekarz” krzywił się, jakby to był kaprys.
Mąż mówił: „Wymyślasz. Po co ci to? Chcesz, żeby ci współczuli”.
Pewnego dnia zemdlałam w kuchni. Upadłam tak, iż uderzyłam biodrem o kant szafki. Obudziłam się na zimnych kafelkach, z mokrym policzkiem. Nie wiem, czy to była woda z rozlanego czajnika, czy łzy.
Mąż stał nade mną.
Mąż powiedział: „No i co teraz? Widzisz, co narobiłaś?”.
Ja wyszeptałam: „Wezwij pogotowie”.
On odpowiedział: „Nie będę robił cyrku. Wstawaj”.
Czołgałam się wtedy do krzesła. Pamiętam, iż wstydziłam się własnego ciała, jakby choroba była moją winą.
Kiedy w końcu trafiłam do lekarza, usłyszałam, iż nie mogę tego ignorować. Że to poważne. Że potrzebuję opieki, leków, regularnych wizyt. Że ktoś powinien być blisko, gdyby znowu doszło do omdlenia.
Wróciłam do domu i powiedziałam to mężowi drżącym głosem, jak dziecko, które przynosi ocenę.
Ja powiedziałam: „Lekarz mówi, iż to nie przelewki. Że muszę uważać. Że… potrzebuję pomocy”.
Mąż nie spojrzał na mnie. Oglądał telewizję.
Mąż powiedział: „Pomocy? Ty zawsze potrzebujesz pomocy. A ja mam dość”.
Słowa bolały, ale jeszcze bardziej bolało to, co zrobił później.
Zadzwonił do dzieci. Najpierw do syna, potem do córki. Nie wiedziałam, iż dzwoni, dopóki nie usłyszałam jego głosu przez uchylone drzwi.
Mąż mówił przez telefon: „Matka znowu zaczęła. Udaje, iż jest chora. Szuka litości. Jak przyjedziesz, to nie daj się nabrać”.
Stałam w korytarzu, oparta o ścianę, bo nagle zabrakło mi siły w nogach. Trzymałam się tynku jak ostatniej prawdy. W środku czułam, jakby ktoś rozrywał mi wnętrzności.
Udaje.
Szuka litości.
I najgorsze było to, iż on mówił to spokojnie. Bez złości. Jak rzecz oczywistą. Jak coś, co przez lata wbijał im do głowy, kiedy byli dziećmi.
Zanim zdążyłam wyjść i powiedzieć „to kłamstwo”, on zakończył rozmowę i odwrócił się do mnie.
Mąż powiedział: „Naucz się żyć bez teatrów. Dzieci mają swoje sprawy”.
Teatr.
Moje omdlenia były teatrem. Moje wyniki badań były teatrem. Mój ból był teatrem.
Wtedy pierwszy raz poczułam nie tylko strach. Pojawiła się we mnie wściekłość. Cicha, gęsta, jak gorąca smoła.
Bo zrozumiałam, co on robi.
On nie tylko mnie unieruchamiał. On zabezpieczał sobie świadków.
Jeśli dzieci przyjadą i zobaczą mnie słabą, to on powie, iż gram. jeżeli zobaczą mnie w miarę sprawną, powie, iż „widzicie, udawała”. Niezależnie od tego, co się wydarzy, on wygrywa.
Dzieci przyjechały po tygodniu.
Syn wszedł pierwszy, z torbą zakupów. Córka za nim, spięta, ostrożna. Patrzyli na mnie tak, jakby patrzyli na zagadkę, którą trzeba rozwiązać, zanim zrobi się coś głupiego.
Syn powiedział: „Mamo, co jest? Tata mówi, iż przesadzasz”.
Słowo „przesadzasz” było jak echo jego głosu w ustach mojego dziecka.
Córka dodała: „No wiesz… ty zawsze byłaś taka wrażliwa”.
Mąż siedział w fotelu i milczał. Widziałam w jego oczach satysfakcję. On już wygrał, bo zasiał w nich wątpliwość.
Wstałam powoli. Podniosłam rękawy swetra. Pokazałam im siniec na biodrze. Duży, fioletowo-żółty, jak mapa bólu.
Ja powiedziałam: „To jest mój teatr. Upadek w kuchni. A tu”.
Wyjęłam z szuflady kartkę z wynikami. Drżącą dłonią, bo dłonie mi drżały naprawdę.
Ja powiedziałam: „To jest moja litość. Wyniki. Zalecenia. Nazwisko lekarza. Telefon do przychodni. jeżeli chcecie, zadzwońcie. Sprawdźcie”.
Syn wziął kartkę. Córka spojrzała na nią, jakby bała się, iż dotyk papieru ją zobowiąże.
Mąż prychnął.
Mąż powiedział: „Papier wszystko przyjmie. Ona umie załatwiać”.
Zobaczyłam, jak syn zaciska szczękę. Jak córka spuszcza wzrok. Oni chcieli wierzyć ojcu, bo łatwiej jest wierzyć, iż matka przesadza, niż przyznać, iż ojciec jest tyranem.
Ja powiedziałam wtedy coś, czego nie mówiłam przez całe życie.
Ja powiedziałam: „Ja się boję w tym domu”.
Zapadła cisza. Taka, iż słychać było tylko zegar.
Syn powiedział: „Czego się boisz?”.
Spojrzałam na męża, a potem znowu na dzieci.
Ja odpowiedziałam: „Tego, iż kiedy znowu upadnę, on zostawi mnie na podłodze. Tego, iż jeżeli zawołam o pomoc, powie, iż gram. Tego, iż umrę tu, a on powie, iż sama chciałam zwrócić na siebie uwagę”.
Córka zbladła.
Mąż prychnął głośniej.
Mąż powiedział: „Widzicie? Teatr. Wielkie słowa”.
I wtedy wydarzyło się coś, czego nie planowałam. Coś, co przyszło samo, jak odruch ciała.
Moje nogi zadrżały. Zrobiło mi się ciemno przed oczami. Chwyciłam się blatu.
Syn krzyknął: „Mamo!”.
Córka podbiegła.
A mąż?
Mąż choćby nie wstał od razu. Najpierw powiedział spokojnie: „No proszę. Na pokaz”.
Dopiero kiedy zobaczył, iż ja naprawdę osuwam się na krzesło, iż usta mam sine, iż nie mogę złapać tchu, podniósł się wolno, jakby ktoś przerwał mu film.
Syn wyjął telefon i zadzwonił po pogotowie. Córka trzymała moją dłoń i płakała.
Córka szeptała: „Mamo, przepraszam. Ja nie wiedziałam”.
A ja patrzyłam na męża. Stał z boku, z rękami w kieszeniach, i w jego oczach zobaczyłam coś jeszcze gorszego niż złość.
Zobaczyłam irytację, iż ktoś mu psuje scenariusz.
Karetka zabrała mnie do szpitala. Leżałam pod kroplówką i słyszałam w głowie jego głos: „szuka litości”.
A jednak to była prawda tylko w jednym sensie.
Ja naprawdę szukałam litości.
Nie tej płaczliwej. Nie tej na pokaz.
Szukałam litości jako człowieczeństwa. Jako odrobiny serca. Jako zwykłego: „jestem przy tobie”.
Tego nie dostałam od męża.
Ale tej nocy, kiedy syn siedział na krześle przy moim łóżku i trzymał mnie za rękę, a córka przyniosła mi wodę i powiedziała: „Zabierzemy cię stąd”, zrozumiałam, iż tyran wygrywa tylko wtedy, kiedy wszyscy milczą.
I iż ja milczałam całe życie.
A teraz, kiedy choroba zabrała mi siłę w nogach, nagle oddała mi siłę w głosie.
Rano lekarz powiedział, iż muszę mieć opiekę. Że nie mogę wrócić do domu bez wsparcia.
Syn popatrzył na mnie i powiedział: „Mamo, jedziesz do mnie. Koniec”.
Córka dodała: „A z tatą… porozmawiamy inaczej”.
Nie było w tym triumfu. Była desperacja, spóźniona miłość i wstyd.
A ja, pierwszy raz od wielu lat, poczułam coś, czego nie potrafiłam nazwać.
Nie ulgę.
Poczułam, iż ktoś wreszcie widzi, iż ja nie udaję.
Że ja po prostu kończę siły.
I iż na starość nie potrzebuję litości.
Potrzebuję prawdy. I bezpieczeństwa.
A mąż, który przez całe życie robił ze mnie „tę przesadzającą”, został w domu sam z własnym głosem.
I to była jedyna kara, jaką rozumiał. Cisza bez publiczności.
