Wyuczona bezradność – czym jest, jakie ma korzenie i jak jej przeciwdziałać?

Wyuczona bezradność utrudnia życia, a czasami wręcz uniemożliwia zdrowe i bezpieczne funkcjonowanie. Podcina skrzydła i odbiera wiarę we własne umiejętności? Czym jest wyuczona bezradność i co zrobić, by się jej pozbyć?

Czym jest wyuczona bezradność?

Wyuczona bezradność to stan psychiczny, w którym dana osoba po wielokrotnym narażeniu na niekontrolowane, negatywne zdarzenia, uważa, iż nie jest w stanie zmienić swojej sytuacji, choćby wtedy, gdy nadarzy się ku temu okazja.

Takie podejście prowadzi do bierności, spadku motywacji i poczucia beznadziei, które mogą utrzymywać się choćby wtedy, gdy okoliczności ulegają zmianie i pojawia się okazja do przejęcia nad czymś kontroli. Wyuczona bezradność często powiązana jest z depresją.

Wyuczona bezradność – objawy

Każdy może czasami zmagać się z trudnościami, zwłaszcza gdy próbuje stawić czoła przeciwnościom losu i niepowodzeniom. Wyuczona bezradność charakteryzuje się jednak konkretnymi objawami, takimi jak np.:

• Unikanie podjęcia decyzji
• Negatywne nastawienie
• Szybkie poddawanie się
• Niezdolność do tolerowania frustracji
• Brak chęci do działania
• Niska motywacja
• Zachowanie pasywne
• Niska samoocena
• Lęk przed próbowaniem czegoś nowego
• Bierność

Korzenie wyuczonej bezradności

Wyuczona bezradność często ma swoje korzenie w trudnych doświadczeniach życiowych:

• Długotrwałe niepowodzenia – osoby, które wielokrotnie spotkały się z porażkami, mogą dojść do wniosku, iż jakikolwiek wysiłek jest bezcelowy.
• Traumatyczne doświadczenia – sytuacje, w których dana osoba nie miała kontroli (np. przemoc, utrata pracy, ciężka choroba), mogą sprawić, iż straci wiarę w możliwość wpływania na swoje życie.
• Wychowanie w poczuciu braku sprawczości – rodzice, którzy nadmiernie kontrolują swoje dzieci, wyręczając je we wszystkim, mogą nieświadomie wychować dorosłych, którzy nie wierzą w swoje umiejętności.

Jak radzić sobie z wyuczoną bezradnością?

Wyuczona bezradność ma negatywny wpływ na nasze codzienne funkcjonowanie, dlatego warto jej przeciwdziałać. Co możesz zrobić? Oto kilka kroków, które pomogą ci inaczej spojrzeć na świat.

• Rozpoznanie problemu – pierwszym krokiem jest uświadomienie sobie, iż wyuczona bezradność jest mechanizmem, a nie nieodwracalnym stanem.
• Zmienia sposobu myślenia – praca nad zmianą negatywnych przekonań to klucz do odzyskania wiary w siebie i własne możliwości. Wyznaczaj małe cele, celebruj każdy sukces, unikaj samokrytyki, stosuj pozytywne afirmacje.

• Wsparcie psychologiczne – terapia poznawczo-behawioralna (CBT) pomaga zmieniać destrukcyjne wzorce myślenia i budować nowe, bardziej pozytywne przekonania.
• Rozwijanie umiejętności – nauka nowych umiejętności, takich jak asertywność, zarządzanie czasem czy techniki relaksacyjne, może zwiększyć poczucie sprawczości.
• Otaczanie się osobami wspierającymi – bliscy, którzy wierzą w twoje umiejętności, mogą być źródłem motywacji.
• Podejmowanie działań mimo obaw – drobne kroki w kierunku zmian, choćby w obliczu lęku, są najważniejsze dla przezwyciężenia wyuczonej bezradności.