W środę, 5 listopada, w wyjątkowych wnętrzach Hotelu Pod Orłem – perły bydgoskiej architektury drugiej połowy XIX wieku – odbyła się gala finałowa pierwszej edycji konkursu „DetaLISTA”, organizowanego przez Stowarzyszenie Bydgoszcz G10. Wygrało wspaniałe, ale zagrożone zniknięciem dzieło.
Stowarzyszenie Bydgoszcz G10 zaprosiło do plebiscytu bydgoskich społeczników, którzy zaproponowali 10 propozycji detali – zarówno tych odnowionych, jak i tych zagrożonych usunięciem. Po prezentacji rozpoczęło się głosowanie, które wyłoniło Bydgoski Detal Roku: sgraffito na przychodni przy ul. Czerkaskiej na Osiedlu Leśnym.
– Jedna z największych tego typu realizacji na początku lat 60. XX wieku znalazła się na ścianie przychodni na prężnie rozrastającym się wówczas Osiedlu Leśnym. W 5 rzędach artyści Antonii Grabarz i Witold Wasik przedstawili w formie zgeometryzowanych sceny związane ze zdrowiem i higieną. Mamy tu karetkę, salę operacyjną, badaczy przy mikroskopach i wiele innych motywów. Wszystkie są zachowane w charakterystycznej dla swoich czasów estetyce, która posługując się minimalistyczną kreską potrafi oddać więcej, niż niejednokrotnie przegadany chaos późniejszych reklam wielkopowierzchniowych – opisał zgłaszający to wyjątkowe dzieło Jan Trojan ze Stowarzyszenia Ochrony Architektury Powojennej.
Bydgoski Detal Roku 2025 jest też niestety jednym z najbardziej zagrożonych detali w mieście. Sgraffito jest w bardzo złym stanie i jak pisze Trojan „tylko wprawne oko, wiedzące czego szuka jest w stanie dostrzec jego wielki potencjał. Kształty zlewają się ze sobą, a pigmenty tynków – wyblakły”.
– Na niższej części kompleksu przychodni znajduje się także druga dekoracja, o wiele lepiej widoczna, choć również w coraz gorszym stanie – to korowód ludzi o różnej profesji, wyposażonych w swoje atrybuty. Szczęściem w nieszczęściu jest to, iż przychodnia w poprzednich dekadach, które były szczególnie niszczycielskie dla dziedzictwa powojennego modernizmu, nie została poddana termomodernizacji, a sgraffita nie zniknęły pod warstwą styropianu – podkreśla autor zwycięskiego detalu.
Po zaciętej walce, drugie miejsce zajął ogromnych rozmiarów, secesyjny detal kamienicy przy ul. Kołłątaja 2/Libelta 10, a trzecie – drewniana kuczka ze Starego Fordonu. – Narożna kamienica Kołłątaja 2/ Libelta 10 wyróżnia się elewacją z kontrastującymi ze sobą czerwonymi cegłami i jasnym tynkiem. Ma jeden z najpiękniejszych secesyjnych detali w mieście. Od strony ulicy Libelta zdobią ją kobiece maski z ornamentem roślinnym i orły na akantowych wiciach. A wszystko to w otoczeniu promieni słonecznych i gwiazd – podkreśliła zgłaszająca tę wyjątkową ozdobę Śródmieścia Anna Perlik-Piątkowska, znana bydgoszczanom z umiłowania do starych pocztówek i opisywania ich w albumach wydawanych przez bydgoskie Wydawnictwo Pejzaż.
Suka (kuczka) w Starym Fordonie znajduje się w Starym Fordonie przy ul. Kapeluszników 2. To jedyna tego typu konstrukcja w Bydgoszczy; wybudowano ją w 1905 roku. – Buduje się je na święto Sukot (szałasów-kuczek). Z zasady są nietrwałe i aby prawidłowo zbudować szałas należy spełnić 23 micwy (nakazy) Kuczki budowano z drewna, dach wykonywano z gałęzi. Musiały posiadać trzy ściany. Wielkość dachu powinna zapewnić cień większy niż powierzchnia oświetlona słońcem. Ważne było, aby materiał użyty do konstrukcji kuczki, wyrastał wcześniej z ziemi. Sukę ozdabiano papierowymi wycinankami obrazującymi menorę, motywy roślinne np. liście winorośli, lub wizerunkami zwierząt – opisał zgłaszający Damian Amon Rączka, znawca historii najstarszej części Fordonu.
DetaLISTA 2025. Wyniki plebiscytu na Bydgoski Detal Roku 2025
1. Dekoracje Sgraffito – Przychodnia, ul. Czerkaska (Os. Leśne) – 24%
2. Kamienica – ul. Kołłątaja 2/Libelta 10 – 20%
3. Suka (kuczka) – Stary Fordon – 15%
4. Lew „Kobry” – ul. Tadeusza Kościuszki 27 (zgłaszający: Kajetan Dunst)
5. Rzeźba orła – hotel „Pod Orłem” (zgłaszająca dr Iwona Jastrzębska-Puzowska)
Ex aequo 6. Portal drzwiowy – ul. Św. Trójcy 37 (zgłaszająca Agata Kornik) oraz Luksus „na trójkątno” – ul. Asnyka 1 (zgłosiła Honorata Gołuńska)
Ex aequo 7. Klatka schodowa – pl. Wolności 7 (zgłaszająca dr Agnieszka Wysocka)/Kamienica – ul. Paderewskiego 4 (zgłosił Dawid Urbański) /Maszt flagowy – ul. Przemysłowa 1 (zgłosił Mikołaj Buzała).
Ogłoszenie wyników odbyło się, dzięki uprzejmości Grupy Kapitałowej Immobile, w Sali Malinowej Hotelu Pod Orłem. Był to wyjątkowy wieczór: podczas pełni księżyca słynna przestrzeń wypełniła się architektami, historykami sztuki, fotografami, pasjonatami miasta i społecznikami. W programie znalazł się także wykład o nieistniejących bydgoskich detalach autorstwa Jakuba Jankowiaka oraz mini-wystawa poświęcona architekturze Bydgoszczy.
Pierwsza edycja plebiscytu okazała się sukcesem frekwencyjnym i organizacyjnym, a entuzjastyczne przyjęcie wydarzenia potwierdziło, iż „DetaLISTA” stanie się imprezą cykliczną, integrującą środowiska miłośników bydgoskiej architektury i designu.
