Wystawa Stacha Szumskiego Kultura spalonego horyzontu odnosi się do najstarszych znanych form architektury stworzonej przez Homo sapiens na terenach dzisiejszej Europy Wschodniej w okresie górnego paleolitu.
Instalacja site specific, zlokalizowana w nawie głównej Galerii EL, stworzona została przez artystę w oparciu o architekturę miejsca. Główną inspiracją dla pracy była konstrukcja odkryta w Mezirechu na Ukrainie – zbudowana około 16 tysięcy lat temu z kości mamutów. Czaszki i żuchwy tych zwierząt tworzyły krąg, wewnątrz którego rozpalano ogień. To tam odbywało się życie pierwszych wspólnot – ich codzienność, rytuały i przetrwanie. Ślady podobnych konstrukcji odnaleziono w Krakowie, nad Dnieprem, w Rosji. Wszystkie miejsca prawdopodobnie łączyło to samo dążenie – do przekształcenia surowej natury w przestrzeń bezpieczną do zamieszkania.
Artysta eksploruje w swoich realizacjach wątek cyrkulacji węglanu wapnia (stanowiącego m.in. budulec kości i skał osadowych pochodzenia organicznego, takich jak wapienie). Węglan wapnia w kontekście architektury towarzyszy ludzkości od zarania dziejów – zarówno w przypadku jaskiń formujących się wewnątrz skał wapiennych, które stanowiły pierwotne formy schronienia, jak i paleolitycznych budowli z kości mamutów czy współcześnie stosowanego wapna przemysłowego.
Kultura spalonego horyzontu porusza również wątek funkcjonowania na pograniczu cofającego się zlodowacenia, towarzyszącego egzystencji ludów zamieszkujących nasze tereny w górnym paleolicie. Migracja w oparciu o cofanie się lądolodu – rozmrażanie się nowych perspektyw, to motywy zawarte również w ścieżce dźwiękowej towarzyszącej wystawie skomponowanej przez Nestora Peixoto Abale (Aethereal Arthropod). Wykorzystano w niej nagrania pękającego lodu oraz dźwięki wydawane przez topniejące lodowce.
Stach Szumski ujmuje w swoich pracach czas poprzez cykliczną perspektywę. Odnosi się do cyrkulacji procesów naturalnych oraz symboli i motywów mutujących na przestrzeni dziejów. Artysta studiuje wątki architektury rytualnej czasów prekatolickich, tworzy formy inspirowane kultami neolitycznymi i paleolitycznymi, analizuje kody kulturowe oraz ich modyfikacje na przestrzeni wieków.
Odnosząc się do znaków, prowadzi rozważania dotyczące zmian tożsamościowych, adaptacji środowiskowych, zmian społecznych i globalizacji. W swojej praktyce szczególną uwagę zwraca na migrację motywów między kulturami – proces, w którym idee, praktyki artystyczne i wierzenia kulturowe przekraczają granice geograficzne, wpływając na społeczności – zmieniając, kształtując i wzbogacając ich historię. Migracja odbywa się na różnych poziomach, od religii i sztuki po nowe technologie. Symbolika jest u Szumskiego fundamentem, symbolizmem wpływa na odbiorcę.
Szumski pracuje w różnych mediach; na wystawie zobaczymy wielkoformatowe tkaniny, rzeźby oraz instalację site-specific. Część realizacji rzeźbiarskich powstała w oparciu o skany 3d kości mamutów oraz odlewy ceramiczne. Wielkoformatowa tkanina powieszona nad drzwiami głównymi Galerii EL nawiązuje do krystalicznej struktury płatka śniegu udokumentowanego mikroskopem elektronowym, tworząc odniesienie do relacji górnopaleolitycznych ludów z cofającym się zlodowaceniem.
Zdesakralizowany kościół staje się miejscem, w którym czas i kultura przemielają się ze sobą. Dawne rytuały sprzed tysiącleci odzyskują utraconą przestrzeń, a archaiczne praktyki wchodzą w dialog z historią miejsca.
Wystawa: Kultura spalonego horyzontu
Miejsce: Centrum Sztuki Galeria EL, ul. Kuśnierska 6, 82-300 Elbląg
Termin: 25.11.2025 – 1.03.2026
Wernisaż: 25.11.2025, godz. 18:00 (wstęp wolny) – wyjątkowo we wtorek
Duet kuratorski: Emilia Orzechowska i Karolina Połom
Artysta: Stach Szumski
Organizator: Centrum Sztuki Galeria EL
Patroni medialni: Szum, NN6T, Format, Miej Miejsce
Mecenat: Jakub Kotas
Partner: Kargo Transport
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji i Kultury – państwowego funduszu celowego.
