Ulica Kasprusie w Zakopanem – interesujące miejsca i obiekty

Przy ulicy znajdziemy drewniane dom w stylu witkiewiczowskim lub z elementami regionalnego budownictwa. Spacerując nią, można poczuć klimat dawnego Zakopanego.

Leży poza centrum Zakopanego, co sprawia, iż jest spokojniejsza niż Krupówki, ale wciąż pozwala na szybki dostęp do głównych atrakcji miasta.

W wielu miejscach z ulicy Kasprusie można podziwiać piękne widoki na Giewont i okoliczne szczyty.

Ulica Kasprusie należy do jednych z najstarszych w mieście. Powstała w połowie XIX wieku, początkowo jako droga wewnętrzna przysiółka zamieszkanego przez ród Gąsieniców-Kasprusiów. Stopniowo była przedłużana wzdłuż szlaku pasterskiego, który z czasem stał się popularną trasą turystyczną prowadzącą do Doliny Strążyskiej.

W 1884 roku, dzięki staraniom Towarzystwa Tatrzańskiego, rozpoczęto regulację ulicy oraz budowę chodników. Mimo tych działań jeszcze w okresie międzywojennym Kasprusie były zaniedbaną uliczką o złej nawierzchni. w tej chwili łączy ulicę Kościeliską z ulicą Strążyską na odcinku liczącym ponad 900 metrów.

Miejsce, które kiedyś było zamieszkane głównie przez górali, do dziś zachowało autentycznego ducha regionu. Spacerując ulicą Kasprusie, można poczuć wyjątkowy klimat, który łączy tradycję z historią Podhala.

Nieco w głębi przy ulicy Kasprusie znajduje się dom, w którym w latach 1875–1910 mieszkał najsławniejszy z przewodników tatrzańskich – Klimek Bachleda. Cieśla i budarz, budował m.in. willę Kolibę – pierwszy dom postawiony w stylu zakopiańskim przy ulicy Kościeliskiej. Był wybitnym znawcą Tatr i autorem licznych pierwszych wejść na wielkie tatrzańskie szczyty, m.in. Ganek, Rumanowy Szczyt, Kaczy Szczyt, Staroleśny Szczyt, Żabi Mnich czy Kozie Czuby. Nazywano go „królem przewodników tatrzańskich”. Oprowadzał po Tatrach znakomite osobistości.

W 1909 roku wspólnie z Mariuszem Zaruskim, założył Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, w którym początkowo pełnił funkcję zastępcy naczelnika. 6 sierpnia 1910 roku zginął na północnej ścianie Małego Jaworowego Szczytu podczas wyprawy ratunkowej po Stanisława Szulakiewicza.

Dom, w którym mieszkał Klimek Bachleda, został wybudowany w 1880 roku przez Jana Gąsienicę Zuzaniaka. Bywali tu taternicy chodzący z Klimkiem, mieszkali tu m.in. Ferdynand Hoesick i Kazimierz Przerwa-Tetmajer. W późniejszych latach zamieszkał tu także jego wnuk, Jan Bobowski, który w czasie niemieckiej okupacji był kurierem tatrzańskim.

Przy ulicy Kasprusie 15 stoi zabytkowy, drewniany dom wzniesiony w ok. 1865 r. i od tamtego czasu soi praktycznie nie zmienionym kształcie. Prezentuje tzw. chałupę letniskową, która wyróżniała się na tle chałup góralskich swoją kubaturą, sposobem obróbki materiału oraz podziałem funkcjonalnym powierzchni użytkowej. W tym domie nie znajdziemy izb – zamiast nich są pokoje. Nie ma tu także tradycyjnych góralskich dźwierzy, zastąpiono je zwykłymi drzwiami.

Latem 1892 roku mieszkał tutaj Władysław Matlakowski, znany warszawski lekarz. W Zakopanem zasłynął jako badacz i znawca budownictwa oraz rękodzieła górali podhalańskich. Jego wielką zasługą było zainspirowanie Stanisława Witkiewicza do stworzenia stylu zakopiańskiego. Matlakowski stworzył niezwykle ważne i niezastąpione dzieła, takie jak „Budownictwo ludowe Podhala” oraz „Zdobienie i sprzęt ludu polskiego na Podhalu”.

Dom przy Kasprusiach należał najpierw do Teresy Soboniowej, a później do jej zięcia, Józefa Walczaka. To właśnie w tym domu Władysław Matlakowski przekładał na język polski „Hamleta” Szekspira. Tutaj również opracowywał opisy i tablice rysunkowe do „Zdobienie i sprzęt ludu polskiego na Podhalu”.

W 1976 roku, z okazji 100. rocznicy powstania Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem, kontynuującemu jej tradycje Zespołowi Szkół Zawodowych (Budowlance) nadano imię Władysława Matlakowskiego.

ul. Kasprusie 19

Willę Atma jako letniskową chałupę, przeznaczoną dla gości przyjeżdżających latem do Zakopanego, wybudował w 1893 roku Jan Kaspruś Stoch. Był on jednym z budowniczych pobliskiej willi Koliba, gdzie wykonywał prace snycerskie i część mebli. Początkowo dom parterowy został rozbudowany i zachowany w uproszczonym stylu zakopiańskim.

W latach 1925–1926 dokonano kolejnej rozbudowy, przekształcając go w dom piętrowy z siedmioma pokojami i dwoma pomieszczeniami gospodarczymi. Nazwa willi, pochodząca z lat 20. XIX w, wywodzi się z sanskrytu – słowo „atma” oznacza „duszę”. Do 1930 roku w budynku funkcjonował niekoncesjonowany pensjonat.

Dom ten jest historycznie związany z Karolem Szymanowskim, który spędził tutaj ostatnie lata życia (1930–1935). W willi Atma kompozytor stworzył m.in. II obraz baletu Harnasie, IV Symfonię Koncertującą oraz II Koncert Skrzypcowy. Próbując leczyć gruźlicę w górskim klimacie, Szymanowski nawiązał kontakty z wieloma artystami. W Zakopanem poznał m.in. Witkacego, Stefana Żeromskiego i Artura Rubinsteina.

17 marca 1970 roku budynek wpisano do rejestru zabytków. W 1972 roku, z inicjatywy warszawskich dziennikarzy Zdzisława Sierpińskiego i Jerzego Waldorffa, Atma została wykupiona dzięki składkom społecznym. W 1974 roku przekazano ją na własność Muzeum Narodowemu w Krakowie. Od marca 1976 roku w budynku działa Muzeum Karola Szymanowskiego. Przez wiele lat funkcję kustosza pełnił Maciej Pinkwart – popularyzator kultury zakopiańskiej i autor licznych książek poświęconych Zakopanemu.

Nieduży, drewniany dom Leszka został postawiony pod koniec XIX wieku. W czasie okupacji niemieckiej znajdowała się tu siedziba centrum wywiadu Armii Krajowej na obszarze Podhala. Działająca w tym miejscu siatka gromadziła m.in. dokumentację fotograficzną działań gestapo oraz zdjęcia prominentów hitlerowskich z Zakopanego. w tej chwili w budynku mieszczą się mieszkania komunalne.

Czerwony Dwór to willa wybudowana w 1902 roku w stylu zakopiańskim, zaprojektowana i wzniesiona przez Wojciecha Roja. Budynek został ufundowany przez Oktawię Lewandowską, a jego pierwotna nazwa – „Władysławka” – pochodziła od jej imienia. Jest to miejsce, które pamięta najwcześniejsze pobyty Karola Szymanowskiego w Zakopanem. Właśnie tutaj kompozytor spotkał się po raz pierwszy z Arturem Rubinsteinem w 1904 roku.

W latach 1918–1919 w willi mieszkał Stefan Żeromski, pełniąc funkcję „prezydenta Rzeczypospolitej Zakopiańskiej”. W latach 1918–1922 Rafał Malczewski, znany malarz i pisarz, wynajmował pokoje w budynku wraz z żoną i synem Krzysztofem. W połowie lat 20. XX wieku willa zmieniła właścicielkę, która nadała jej obecną nazwę – Czerwony Dwór, prawdopodobnie inspirowaną czerwoną dachówką pokrywającą budynek.

Po II wojnie światowej, w 1945 roku, w budynku działała placówka grupy „Ognia”. W późniejszych latach znajdowało się tam przedszkole nr 3 im. Karola Szymanowskiego.

10 października 2007 roku Czerwony Dwór został wpisany do rejestru zabytków. W latach 2017–2018 przeprowadzono gruntowny remont i modernizację budynku, finansowaną przez miasto Zakopane. w tej chwili mieści się tam Centrum Kultury Rodzimej. To wyjątkowe miejsce, które zachwyca zarówno architekturą, jak i swoją bogatą historią. Warto skierować swoje kroki w to miejsce.