To już nie jest tylko mem. Czerwona pigułka "to globalna struktura"

Czerwona pigułka to coś więcej niż mem. To już globalna subkultura, w której mężczyźni pielęgujną mocno tradycyjne wyobrażenie o rolach społecznych.


W filmie science fiction „Matrix” z 1999 roku haker Neo musi podjąć decyzję: bojownik ruchu oporu Morfeusz podaje mu dwie pigułki. jeżeli połknie niebieską, wszystko pozostanie bez zmian – wygodne życie w iluzorycznym świecie. jeżeli wybierze czerwoną, zostanie wyrwany z iluzji i ujrzy „prawdziwą rzeczywistość”: dystopijny świat, w którym maszyny zniewalają ludzi. Neo decyduje się na czerwoną pigułkę, czyli na poznanie prawdy, ale także na ból, stratę i walkę.

Już na początku XXI wieku użytkownicy forów internetowych zaczęli używać tej metafory. Najpierw w środowisku samozwańczych „artystów podrywu”, którzy propagowali „zdobywanie” kobiet dzięki wątpliwych technik, a później również wśród amerykańskich aktywistów walczących o prawa mężczyzn. W ten sposób powstała tzw. manosfera: luźna grupa blogów i forów, na których mizoginia, teorie spiskowe i ideały samodoskonalenia łączą się ze sobą.

Do dziś uważa się tam, iż feminizm przejął kontrolę nad społeczeństwem i poniża mężczyzn. Role płciowe są postrzegane jako biologicznie ustalone: kobiety są rzekomo „zaprogramowane”, aby pragnąć dominujących, fizycznie silniejszych mężczyzn. choćby jeżeli ci ich poniżają lub kontrolują.

USA: ideologiczne centrum subkultury inceli

Stany Zjednoczone są do dziś uważane za ideologiczne centrum tej subkultury. To właśnie tam na forach Red Pill rozwinęła się tzw. kultura incel, która znalazła się w centrum zainteresowania naukowców najpóźniej od czasu masakry w Isla Vista w 2014 roku, w której zginęło sześć osób. Termin „incel” jest skrótem od involuntary celibate (niedobrowolny celibat) i odnosi się do internetowych środowisk mężczyzn, którzy nie mają kontaktów seksualnych i traktują to jako dyskryminację. Sprawca z Isla Vista pozostawił manifest i filmy, w których szczegółowo opisał swoją mizoginię, ale też nienawiść do mężczyzn prowadzących udane życie seksualne.

Wiele z tych motywów, od narzekania na powierzchowność kobiet po autopromocję jako „niezależny celibatariusz”, do dziś kojarzy się ze sceną Red Pill oraz incel.

Postacie takie jak Andrew Tate pokazują, jak silnie subkultury te są powiązane z głównym nurtem. Brytyjsko-amerykański były kickbokser zdobył miliony obserwujących na TikToku dzięki wypowiedziom na temat męskiej dominacji. Jednocześnie stoi przed sądem pod zarzutem handlu ludźmi i gwałtu.

Fakt, iż konserwatywni komentatorzy amerykańskiej stacji informacyjnej Fox News używają terminu „red-pilled” tak samo jak gwiazdy takie jak Elon Musk czy Kanye West, pokazuje, jak kod pierwotnie subkulturowy przeniknął do ogólnego użycia językowego.

Influencerzy Red Pill

Szczególną rolę odgrywa sama logika platform mediów społecznościowych. Algorytmy YouTube'a lub TikToka nagradzają prowokacyjne treści, które wywołują emocje, a tym samym również antyfeministyczne eskalacje.

Wielu influencerów Red Pill celowo wykorzystuje ten mechanizm, łącząc porady dotyczące samodoskonalenia z mizoginicznymi przekazami. W ten sposób docierają do młodych odbiorców daleko poza adekwatną grupą.

Niemcy: blisko ekstremistów

W Niemczech scena ta stała się bardziej widoczna od 2019 roku dzięki YouTube'owi i Instagramowi. Influencerzy zajmujący się fitnessem i biznesem, tacy jak Karl Ess, przejęli terminologię i narrację sceny Red Pill – często pod pozorem samodoskonalenia i treningu sukcesu.

Z kolei badania (takie jak Leipziger Autoritarismus-Studie 2024) wskazują na rosnącą popularność postaw antyfeministycznych. Według nich jedna czwarta społeczeństwa niemieckiego reprezentuje całkowicie antyfeministyczny światopogląd.

Takie postawy często stanowią pomost do środowisk ekstremistycznych, w których antyfeminizm jest centralnym elementem ideologicznym. Podczas zamachu w Halle w 2019 r. skrajnie prawicowy sprawca zamordował dwie osoby, a wcześniej bezskutecznie próbował wtargnąć do synagogi. Późniejsze śledztwo wykazało, jak na odpowiednich forach treści związane z ruchem Red Pill i incel łączą się ze skrajnie prawicowymi teoriami spiskowymi.

Masowy rynek dla ruchu Red Pill

Ideologia Red Pill stała się globalnym fenomenem. Na przykład w Brazylii influencer Thiago Schutz („Coach do Campari”) kopiował treści Andrew Tate'a i zdobył setki tysięcy obserwujących, zanim trafił na pierwsze strony gazet z powodu gróźb pod adresem pewnej aktorki.

Badacze uważają, iż przyczyną rozpowszechniania się takich teorii są czynniki strukturalne. Na przykład w Brazylii od 2010 r. debaty na temat równości płci stały się coraz bardziej upolitycznione i zostały wyparte ze szkół. W miejsce zinstytucjonalizowanych programów edukacyjnych coraz częściej pojawiali się influencerzy i konserwatywni działacze, którzy łączą treści red pill z tradycyjnymi wartościami moralnymi.

Muzułmańskie społeczności internetowe: „mincele”

W ujęciu globalnym ruch Red Pill jest bardzo zróżnicowany i dostosowuje się do otoczenia. Vildan Aytekin z Uniwersytetu w Bielefeldzie prowadzi badania nad nurtem mincels (muzułmańscy incele). W społeczeństwach muzułmańskich hierarchie atrakcyjności charakterystyczne dla Zachodu zastępują koncepcje „duchowości i męskości”. Kobiecość jest idealizowana. Nie ma to jednak na celu zapewnienia równości, ale religijną legitymizację tradycyjnych wzorców ról.

– Przyczyny wielu frustracji, o których mówi się w środowisku inceli, przypisuje się tutaj 'niewłaściwemu' zachodniemu stylowi życia. Jest on silnie naznaczony hedonizmem i nihilizmem – tak Aytekin wyjaśnia sposób myślenia tej grupy.

Badanie przeprowadzone przez Saharę Ghumkhor i Hizera Mira (ReOrient, 2022) opisuje, w jaki sposób powstała muzułmańska manosfera. Przykładami są takie postaci, jak internetowy kaznodzieja Daniel Haqiqatjou czy autor Nabeel Aziz, którzy flirtują z pojęciami takimi jak „biały szariat”. Łączą oni antyfeministyczne narracje z argumentami religijnymi, budując w ten sposób pomost między zachodnimi subkulturami a tradycjonalistycznymi prądami w islamie.

Jak istotna jest naprawdę społeczność Red Pill? Pod względem liczebności środowisko to pozostaje mniejszością, często ograniczoną do forów internetowych. Jednak jego kody i memy już dawno przeniknęły do głównego nurtu, twierdzi Brigitte Temel, która prowadzi badania nad incelami i tzw. męską sferą w wiedeńskim Instytucie Badań nad Konfliktami: Jak mówi, wielu młodych ludzi zna te pojęcia.

Również austriackie ośrodki doradztwa ds. sekt zgłaszają rosnące zapotrzebowanie na doradztwo. Trudno jest jednak dokładnie zmierzyć wpływ tej społeczności pod względem jakościowym.

Badania wskazują, iż ruch ten nie tyle pozyskuje nowych zwolenników, co raczej skupia i wzmacnia istniejące niechęci. Metafora pigułki dostarcza prostą narrację, która przekłada osobiste frustracje na pozornie większą prawdę społeczną. Oprócz komponentu ideologicznego, influencerzy i trenerzy kierują się również interesami ekonomicznymi, wyjaśnia Temel: – Wyciągają pieniądze z kieszeni niepewnych siebie mężczyzn.

Opracowanie: DW