Tate Modern w Londynie – wyjątkowa galeria sztuki nowoczesnej

plndesign.pl 10 miesięcy temu

Londyńska galeria sztuki nowoczesnej Tate Modern uważana jest – obok Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Nowym Jorku – za jedno z dwóch najważniejszych na świecie muzeów poświęconych tej dziedzinie. Po przenosinach do nowego budynku na początku XXI wieku placówka znacznie powiększyła przestrzeń wystawową, w której eksponowane są nie tylko tradycyjne obrazy, ale i ogromne, nowoczesne instalacje multimedialne.

Spis treści

Elektrownia Bankside
Kolejna rozbudowa
Wieża z tarasem widokowym
Niezwykłe instalacje
Plejada mistrzów sztuki współczesnej
Informacje praktyczne

Elektrownia Bankside

Tate Modern należy do sieci galerii sztuki założonej w 1897 roku przez Sir Henry’ego Tate’a. Początkowo znana była jako National Gallery of British Art, potem przekształciła się w Tate Gallery. Z niej wyodrębniono kolejne oddziały – Tate Britain, Tate Liverpool i Tate St Ives. W roku 2000 z muzeum wydzielono dział poświęcony sztuce nowoczesnej i utworzono oddzielną część – Tate Modern. Jej zbiory zostały przeniesione z pierwotnej lokalizacji – budynku dawnego więzienia Millbank do znajdującego się na południowym brzegu Tamizy Southwark. Na potrzeby nowej galerii przystosowano część obiektów dawnej elektrowni Bankside Power Station.

Bankside Power Station została zaprojektowana przez Sir Gilesa Gilberta Scotta, który stworzył również jedną z ikon pop-kultury – elektrownię Battersea. Budynek powstał w dwóch etapach, pomiędzy rokiem 1947 i 1963. Jak się okazało, nie dane mu było jednak długo służyć – już w 1981 roku elektrownię zamknięto. Od tamtego czasu nieruchomość stała opuszczona, kilkukrotnie groziło jej wyburzenie, jednak na skutek obywatelskich interwencji udało się ją uratować. Wreszcie w kwietniu 1994 roku Tate Gallery ogłosiła, iż budynek starej elektrowni zostanie zrewitalizowany i stanie się domem nowej części muzeum – Tate Modern. W tym samym roku ogłoszony został międzynarodowy konkurs architektoniczny, w którym zwyciężyło biuro Herzog & de Meuron. W ciągu kolejnych pięciu lat trwały prace, które kosztowały łącznie około 134 milionów funtów.

Elektrownia Bankside pierwotnie miała około 200 metrów długości. Zbudowano ją na stalowym szkielecie ze ścianami zbudowanymi z cegły. W centrum konstrukcji umieszczona była monumentalna hala turbin (Turbine Hall), od jej północnej strony znajdowała się kotłownia (Boiler House), a na południu nastawnia (The Switch House). Ze środkowej części zabudowań wyrastał wysoki na 99 metrów, ceglany komin. Galeria Tate zakupiła 2/3 zabudowań, w dawnej nastawni działała wciąż podstacja elektryczna będąca własnością francuskiego koncernu EDF Energy.

Kolejna rozbudowa

Galerię Tate Modern uroczyście otworzyła Królowa Elżbieta II w dniu 11 maja 2000 roku. Jednak już sześć lat później nadarzyła się okazja do znacznego powiększenia jej powierzchni. EDF Energy zrezygnowała z części swojej nieruchomości, pod którą znajdowały się dawne zbiorniki na olej. gwałtownie powstały plany wybudowania nad nimi nowoczesnego budynku, który rozszerzyłby powierzchnię wystawową o dodatkowe pięć tysięcy metrów kwadratowych. Projekt miał kosztować około 215 milionów funtów. Pięćdziesiąt milionów wyłożył rząd, natomiast pozostałą kwotę zebrano od bogatych darczyńców, wśród których znaleźli się między innymi Sułtan Omanu, izraelski miliarder Eyal Ofer, Elisabeth Murdoch i finansista polskiego pochodzenia John Studzinski.

W pierwszej fazie inwestycji zmodernizowane zostały trzy okrągłe, podziemne zbiorniki na olej. W dwóch z nich stworzono jedną z pierwszych na świecie galerię „żywej sztuki” – wykonywanych przez artystów performansów oraz ruchomych instalacji artystycznych. W trzecim zbiorniku umieszczono zaplecze techniczne, obsługujące muzeum. Zbiorniki otwarto w lipcu 2012 roku, jednak jedynie na cztery miesiące – później rozpoczął się kolejny etap modernizacji dawnej elektrowni, czyli budowa nowej wieży nad nimi.

Wieża z tarasem widokowym

Nowy budynek zaprojektowało ponownie biuro Herzog & de Meuron. Stanął on bezpośrednio nad dawnymi zbiornikami oleju, w miejscu dawnej nastawni. Nowoczesna wieża o dość brutalistycznym kształcie ma dziesięć pięter i 65 metrów wysokości. Połączona jest z innymi częściami Tate Modern przejściami na poziomie gruntu oraz czwartego piętra. Początkowo planowano budowę budynku o kształcie szklanej piramidy schodkowej, jednak ta koncepcja została zastąpiona budowlą z elewacją z cegły, która bardziej pasowała do reszty elektrowni.

W nowym gmachu o powierzchni prawie 22,5 tysiące metrów kwadratowych oprócz samych galerii umieszczono biura, kawiarnie, pomieszczenia użytkowe oraz parking. Najnowsza część Tate Modern została otwarta dla zwiedzających 17 czerwca 2016 roku. Niecały rok później nazwano ją Budynkiem Blavatnika na cześć amerykańskiego miliardera, który wspomógł budowę znaczącą sumą pieniędzy. Warto odwiedzić Tate Modern jeszcze z jednego powodu – na dachu galerii znajduje się dostępny dla zwiedzających taras widokowy, z którego widok rozciąga się na Tamizę i londyńskie City.

Niezwykłe instalacje

Ekspozycja Tate Modern nie jest ułożona chronologicznie. Wystawiane dzieła podzielono na kategorie tematyczne, powiązane ze sobą motywem przewodnim. Mają one jednak jedną wspólną cechę – wszystkie powstały już po roku 1900. Galerie rozmieszczone są w wielu pomieszczeniach na kilku poziomach Kotłowni i Nastawni, a największa z nich umieszczona jest w dawnej Hali Turbin. Sama hala ma sześć pięter wysokości i jest przestrzenią otwartą, przeciętą jedynie przejściami do Nastawni na poziomie pierwszym i czwartym. Ze względu na ogromną, dostępną przestrzeń, eksponowane są w niej na wystawach czasowych największe instalacje sztuki współczesnej, często mierzące kilkadziesiąt metrów wysokości. Należy pamiętać, iż wiele dzieł nowoczesnych artystów ma charakter nie tylko trójwymiarowy, ale i dynamiczny, zawierający elementy ruchome, zmieniające się obrazy czy reagujące ze sobą części. Do ich prezentacji potrzebna jest odpowiednia przestrzeń i tę właśnie zapewnia Hala Turbin.

Podobne, chociaż w mniejszej skali, dzieła można zobaczyć w pomieszczeniach dawnych zbiorników. Tu również prezentowane są występy na żywo artystów, tworzących sztukę interaktywną, filmy i pokazy sztuki video. Zwiedzanie Tate Modern warto jednak zacząć od tak zwanej Wystawy Wprowadzającej (Start Display). W dwóch pomieszczeniach zgromadzono tu dzieła, które mają zapoznać gości ze współczesną sztuką. W pierwszym, nazwanym „Kolor” wyświetlany jest film „Środa Popielcowa” autorstwa Cao Guimarãesa, którego motywem jest wędrówka mrówek niosących kawałki barwnego confetti. W drugim prezentowane są prace artystów z całego świata reprezentujących różne style i etapy rozwoju sztuki nowoczesnej. Wśród nich znajdziemy dzieła Henri Matisse’a, Marii Lalic, Yvesa Kleina, Fiony Rae czy kinetyczną rzeźbę Alexandra Caldera. Widz, oglądając wybrane prace, bada uczucia, jakie wywołuje w nim sztuka współczesna, analizuje jej kształty, techniki i materiały, a także sam kontekst życia ich twórców.

Kolejne wystawy stałe w Tate Modern prezentują nie tylko poszczególnych artystów, ale też starają się odpowiedzieć na pytanie o rolę i rozwój sztuki we współczesnym, dynamicznie zmieniającym się świecie. Doskonałym przykładem jest tutaj część ekspozycji Media Networks pokazującej wpływ nowoczesnej techniki na zmiany zachodzące w sztuce. Oprócz kultowych obrazów Andy Warhola i Roya Lichtensteina widz może obejrzeć (jak również posłuchać) niezwykłej instalacji „Babel” autorstwa Cildo Meirelesa. Składa się ona z wieży (nawiązującej do biblijnej Wieży Babel) utworzonej z radioodbiorników nastrojonych na setki różnych stacji i przemawiających setkami języków. Ta „wieża niezrozumienia” jest metaforą współczesnego świata łączącego setki kultur często nie mogących się porozumieć.

Plejada mistrzów sztuki współczesnej

W Tate Modern uznani artyści dzielą przestrzeń z początkującymi przedstawicielami różnych nurtów sztuki nowoczesnej z całego świata. Obok takich „klasyków” jak Pablo Picasso, Salvador Dali, Wassily Kandinsky, Henri Matisse, Mark Rothko, Edvard Munch, René Magritte czy Jackson Pollock, zwiedzający mogą podziwiać prace twórców nawiązujących do sztuki swoich rodzinnych stron – Afryki, Oceanii, Azji i Ameryki Południowej. Nie brakuje tu również akcentów polskich. Jednym z najważniejszych była wystawa tkanych abakanów autorstwa Magdaleny Abakanowicz. W przestronnej przestrzeni nowego budynku galerii utworzono z nich prawdziwy las zwisających z sufitu organicznych gobelinów. Wśród nich prezentowano chyba najsłynniejsze dzieło polskiej artystki, czyli Czerwony Abakan z 1969 roku. Wystawa cieszyła się ogromnym zainteresowaniem publiczności i zebrała bardzo pochlebne recenzje krytyków.

W ciągu ponad dwudziestu lat swojego istnienia galeria Tate Modern odegrała wielką rolę w gromadzeniu dzieł i propagowaniu sztuki nowoczesnej. Już w roku otwarcia odwiedziło ją ponad pięć milionów gości. W czasie pandemii covid liczba odwiedzających spadła do niecałego półtora miliona, jednak już w roku 2022 osiągnęła prawie cztery miliony. Tate Modern jest dzięki temu trzecim najczęściej odwiedzanym muzeum sztuki w Wielkiej Brytanii i czwartym w skali całego świata. Warto też wspomnieć o tym, iż większość zgromadzonych w galerii dzieł można oglądać za darmo – jedynie część wystaw (głównie czasowych) wymaga kupienia biletu.

Informacje praktyczne

Dzieła sztuki w galerii Tate Modern można oglądać codziennie w godzinach 10-18. Wejście jest bezpłatne, niektóre wystawy czasowe zagranicznych artystów wymagają zakupu dodatkowego biletu. Warto rozważyć wykupienie specjalnej subskrypcji dla Tate Members, która pozwala wchodzić bezpłatnie na wszystkie wystawy oraz do specjalnych, niedostępnych dla innych stref. Brytyjskie muzeum położone jest nad Tamizą, pod adresem Bankside, London SE1 9TG. Dostać się do niego można na pieszo, w pobliżu znajdują się stacje metra Southwark i London Bridge Underground Station. Warto jednak nadłożyć trochę drogi, wysiąść na stacji Blackfriars (linie District i Circle) lub St. Paul`s (linia Central) i przespacerować się przez most dla pieszych The Millennium Bridge. Jeszcze lepszym sposobem wydaje się przypłynięcie na miejsce niewielkim statkiem wycieczkowym.