Szydłów – średniowieczne miasto ze śliwkowym DNA
Zwykło się mawiać, iż Szydłów to „polskie Carcassonne”, ale wiele osób uważa, iż to przesada. Niewielkie, ale jedno z bardziej niezwykłych miasteczek województwa świętokrzyskiego. Choć liczy zaledwie ok. 1100 mieszkańców, zachwyca doskonale zachowanymi murami obronnymi, klimatycznym rynkiem, historią sięgającą czasów Jagiełły i króla Kazimierza Wielkiego oraz… zapachem dojrzałych śliwek, które zaczynają owocować już w lipcu, gdy odwiedzamy to miejsce.
To tu, co roku, odbywa się Święto Śliwki, a wokół miasta rozciągają się setki sadów. To idealny cel na kilkugodzinny wypad, a jeżeli połączycie go z noclegiem lub aktywnościami w okolicy, można zaplanować całkiem interesujący weekend.
Gdzie leży Szydłów i jak dojechać
Szydłów położony jest w województwie świętokrzyskim, ok. 40 km na południe od Kielc i 18 km od Staszowa. Najwygodniej dojechać tu samochodem, kierując się drogą wojewódzką nr 765. Z Opatowa to ok. 40 minut drogi. Samo miasto jest niewielkie i dlatego idealnie nadaje się do zwiedzania pieszo. Ale zwróćcie uwagę, iż wszędzie spotkacie kierunkowskazy do atrakcji, ponieważ mimo to turyści potrafią się zagubić. Nie brakuje też parkingów, na których zawsze można znaleźć wolne miejsce.
Historia Szydłowa
Władysław Łokietek w 1329 roku nadał mu prawa miejskie. Szydłów przez stulecia był ważnym punktem na mapie Królestwa Polskiego. Za panowania Kazimierza Wielkiego powstały tu mury obronne, a za czasów Władysława Jagiełły miasto stało się znaczącym ośrodkiem sądowniczym i gospodarczym. Jagiełło odwiedzał je aż 17 razy, głównie w okresie jesiennym i zimowym, by rozstrzygać sprawy sądowe. Zamek w Szydłowie, miał wówczas nowoczesny system ogrzewania przez co król zwyczajnie lubił tu bywać. W XVI w. Szydłów był w rozkwicie: działały tu cechy rzemieślnicze, wodociągi, łaźnia, a życie toczyło się wokół zamku, rynku i synagogi.
Niestety, XVII wiek to pasmo tragedii: pożar w 1630 roku, potop szwedzki, najazdy Rakoczego, epidemie. Miasto nigdy nie odzyskało swojej dawnej potęgi, ale zachowało unikalny średniowieczny układ urbanistyczny i sporo zabytków.
Jakby tego było mało w 1870 roku Szydłów utracił prawa miejskie, co było efektem represyjnego ukazu carskiego po powstaniu styczniowym – podobnie jak wiele innych miast w Królestwie Polskim. Była to kara za udział mieszkańców w zrywie niepodległościowym. Miasto i gmina Szydłów odzyskały je dopiero po 149 latach, 1 stycznia 2019 roku.
Szydłów mapa ciekawych miejsc
Co zobaczyć w Szydłowie
To miasto jednodniowe, by nie powiedzieć półdniowe. Jest niewielkie i kompaktowe, idealne na spacer. Atrakcje Szydłowa to głównie zabytki z okresu świetności miasta. I to właśnie niesamowite, iż w tak niewielkim miasteczku możemy zobaczyć tak dużo wyjątkowo ciekawych i ważnych dla historii Polski, budynków i artefaktów. Samochód można zostawić w centrum, albo pod budynkiem Informacji Turystycznej, która znajduje się w Synagodze. I tak jak my, od tego miejsca rozpocząć zwiedzanie Szydłowa.
Ciekawostka
Szydłów zajmuje chyba pierwsze miejsce w Polsce pod względem liczby Informacji Turystycznych w przeliczeniu na mieszkańca. Średnio jeden punkt Informacji Turystycznej przypada na 330 osób😉.
A do tego co ważne spotkaliśmy tu wielu uśmiechniętych ludzi, którym się nie spieszy i mają czas na rozmowy. To robi dobry klimat do zwiedzania.
Aplikacja Odkrywaj Szydłów
Szydłów można oczywiście zwiedzać z przewodnikiem, ale jeżeli lubicie tak jak my robić to na własną rękę to dobrym pomysłem będzie pobranie aplikacji ODKRYWAJ SZYDŁÓW.
Można ją znaleźć w sklepach Google lub Apple. Przy każdym z obiektów w mieście znajduje się kod QR, po zeskanowaniu którego dowiedziecie się o nim wszystkich ważnych informacji. Aplikacja dostosowana jest do osób niedowidzących, które mogą posłuchać lektora w językach polskim i angielskim.
Synagoga w Szydłowie
Budynek wygląda imponująco i jest świetnie zachowany. Warto podkreślić, iż to jedna z najstarszych świątyń żydowskich w Polsce i na pewno najstarsza w województwie świętokrzyskim. Zbudowana została w latach 1534-1564 roku. To przykład późnogotyckiej architektury sakralnej, która pełniła również funkcje obronne. Dlatego dach wieńczy attyka typowa dla murów obronnych. Od zachodu miała babiniec, czyli miejsce modlitw dla kobiet.
Żydzi pojawili się w Szydłowie już w XV wieku, ale dopiero w XVI stuleciu społeczność ta zaczęła się rozwijać na większą skalę. Budowa murowanej synagogi była dowodem zarówno ich liczebności, jak i rosnącej pozycji ekonomicznej i społecznej. Synagoga przez wieki służyła jako miejsce modlitwy, nauki i spotkań religijnych. Niemcy zdewastowali ją w czasie II wojny światowej, a w latach 60-ych XX wieku została poddana renowacji.
Co zobaczyć w Synagodze w Szydłowie?
W środku naszą uwagę zwróciły potężne mury o grubości 2 metrów. Bo to typowy przykład synagogi typu „fortecznego”. Do dziś zachował się także aron ha-kodesz (szafa ołtarzowa na zwoje Tory z początku XVII w.), wykonany z kamienia, z motywami florystycznymi i inskrypcjami hebrajskimi. W środku zerknijcie na odsłonięte fragmenty starych polichromii i inskrypcji hebrajskich, a także na piękne sklepienie z późnorenesansowymi dekoracjami.
Dziś ma tu siedzibą Miejsko-Gminne Centrum Kultury i wspomniana wcześniej Informacja Turystyczna. Wstęp jest biletowany, a w wewnątrz można zobaczyć:
- największą prywatną kolekcja jadów w Polsce ( to takie wskaźniki do wodzenia po linijkach tekstów, ponieważ tory nie wolno dotykać rękoma),
- przedmioty, księgi religijne m.in. tora, korona tory, menory, świeczniki i wiele innych,
- dzieła wybitnego polskiego rzeźbiarza prof. Kazimierza Gustawa Zemły, tj. czterometrowy posąg Mojżesza – „Dekalog” i rzeźba „Dawid Psalmista”, a także płaskorzeźby w brązie „Wrota do Przeszłości”.
Cykl tych 18 płaskorzeźb przedstawiających sceny ze Starego Testamentu to dar dla Szydłowa od Fundacji „Karta z Dziejów”.
Bramy i mury obronne Szydłowa
W dawnym Szydłowie funkcjonowały trzy bramy wjazdowe prowadzące do miasta: Brama Wodna, Opatowska i Brama Krakowska.
Zbudowane w XIV wieku na zlecenie Kazimierza Wielkiego mury miejskie miały pierwotnie ok. 1080 metrów długości. Do dziś przetrwało ok. 680 metrów z zachowaną Bramą Krakowską i częściowo odbudowanymi basztami. Mury mają do 1,8 m grubości i robią duże wrażenie.
Na południu miasta obok dawnego kościółka św. Ducha zobaczycie ślady po Bramie Opatowskiej, która została rozebrana w XIX wieku (kamień sprzedano na licytacji).
Dziś widoczna jest jedynie forma przebiegu dawnego wejścia. Na chodniku znajdziecie tablicę upamiętniającą Bramę Opatowską, a obok w ulicy widoczny jest obrys bramy.
Podobnie stało się z Bramą Wodną, która też miasto zlicytowało i rozebrało.
Brama Krakowska w Szydłowie
Brama Krakowska to jeden z najbardziej rozpoznawalnych i symbolicznych zabytków Szydłowa. Zbudowana w XIV wieku, pełniła funkcję głównego wjazdu do miasta od strony Krakowa – ówczesnej stolicy Królestwa Polskiego. Była nie tylko punktem kontrolnym i obronnym, ale też symbolem prestiżu – pokazem potęgi i zamożności królewskiego miasta, jakim był wówczas Szydłów.
Główna część bramy powstała w XIV wieku, w całości z lokalnego kamienia, natomiast na górze można zobaczyć renesansowe przeróbki z z początku XVI w. Ma formę dwukondygnacyjnej wieży z ostrołukowym przejazdem. Na górze było miejsce dla straży miejskiej; Stąd można było obserwować okolicę i w razie potrzeby bronić wejścia do miasta.
Dziś brama ma wysokość około 13 metrów, a jej grube mury dalej zachwycają. Zachowały się ślady dawnego mostu zwodzonego, którym przybysze wjeżdżali się do miasta nad fosą. Na górę można wejść po schodkach, a tu widać tzw. machikuły, czyli otwory strzelnicze do obrony miasta.
Według niektórych przekazów, to właśnie przez Bramę Krakowską król Jagiełło wjeżdżał do Szydłowa, aż 17 razy.
Kościół Wszystkich Świętych w Szydłowie
Z Bramy Krakowskiej polecamy przejść na drugą stronę ulicy, gdzie na wzniesieniu malowniczo góruje nad okolicą kościół pod wezwaniem Wszystkich Świętych. Z pozoru niczym się nie wyróżnia jednak naszym zdaniem to jeden z ciekawszych obiektów tej miejscowości. To też najstarszy zabytek miasta Szydłów i jeden z najcenniejszych zabytków sakralnych regionu.
Ten gotycki kościół powstał prawdopodobnie w XIV wieku. Został zbudowany z typowego dla regionu wapienia. Jednonawowy z prezbiterium i zakrystią. Swoje tajemnice zaczął odkrywać dopiero w XX wieku.
Po pożarze w 1944 r. we wnętrzu odkryto, iż ściany zdobione są gotyckimi polichromiami z około 1370 roku. W środku można zobaczyć pięknie oddane sceny z Nowego Testamentu, sceny pasyjne, lub pasmo scen przedstawiających siedem grzechów głównych.
Malowidła w kościele to rodzaj biblii ubogich, ponieważ lud w tamtym czasie był niepiśmienny i opowiadano mu Biblię obrazami.
Jakby tego było mało, kilka lat temu pod posadzką świątyni archeolodzy odkryli krypty ze średniowiecznymi pochówkami, które w tej chwili badają.
W 2025 roku, w kościele prowadzona jest renowacja polegająca na skuciu tynków, które zasłaniają pierwotny kamień z jakiego został wykonany.
Kościół jest zamknięty dla odwiedzających i nie można podziwiać średniowiecznych polichromii. Jednak od 2026 roku kościół ma być ponownie udostępniony do zwiedzania.
Skały pod kościołem Wszystkich Świętych i jaskinia Zbója Szydło w Szydłowie
Po wyjściu z kościoła warto pospacerować na tyły kościoła pw. Wszystkich Świętych, gdzie jest kolejne interesujące miejsce na terenie miasta. W wapiennym wzgórzu, na którym stoi kościół znajdują się jaskinie. Według legendy miał się w nich ukrywać zbój Szydło, od którego imienia pochodzi nazwa miasta.
Zbója Szydło przyrównuje się do Janosika, ponieważ miał zabierać bogatym i dawać biednym.
Wpadnijcie tu na uroczy i świetnie przygotowany plac zabaw, obok którego znajdują się publiczne drzewa śliwkowe, z których każdy może korzystać.
Zamek królewski w Szydłowie
Leżący blisko kościoła (bo tu wszędzie jest blisko), warowny zamek w Szydłowie początkowo składał się z dwóch domów zamkowych, wieży ostatecznej obrony i bramy. Od strony rzeki chronił go mur miejski.
Północny dom zbudował Kazimierz Wielki lub Władysław Łokietek. Ale dziś na jego fundamentach stoi sala gimnastyczna.
Dom południowy, to absolutny unikat. Jest jedną z najstarszych w Polsce i praktycznie jedyną w całości zachowaną średniowieczną rezydencją królów polskich. Powstał pod koniec XIV wieku, w czasach Jagiełły, w stylu gotyku miękkiego. Przez lata określano go jako „sala rycerska”.
Większość polskich zamków była przebudowywana, a Szydłów ocalał. Dom ma dwie kondygnacje, a w przyziemiu można zobaczyć dwa piece hypokaustyczne, które służyły do ogrzewania ciepłym powietrzem znajdującej się na górze sali tronowej. Podobne rozwiązanie jest na zamku krzyżackim w Malborku.
Druga sala była komnatą królewską i w niej król miał zwyczaj wypoczywać. Pomieszczenie ogrzewa olbrzymi kominek, który zachował się do dziś. Okna mają piękne zdobienia przypominające te z pałaców w Karlštejn w Czechach i w Avinionie.
Dom Południowy miał również własną kaplicę, która była połączona z salą tronową.
Co ciekawe, Władysław Jagiełło zatrzymał się w Szydłowie w drodze na Bitwę pod Grunwaldem.
Król Władysław Jagiełło miał też zwyczaj w Szydłowie, przesiadując w wychodku załatwiać najważniejsze państwowe sprawy.
Obecnie zamek nie ma dachu, który zastąpiono lekką konstrukcją zabezpieczającą przed opadami. Oprócz zwiedzania zamku, można tu obejrzeć wystawy, a także rekonstrukcje historyczne.
Skarbczyk – Muzeum Zamków Królewskich w Szydłowie
W miejscu, gdzie dawniej istniała wieża obrony ostatecznej, dziś znajduje się Skarbczyk. A w nim warto odwiedzić Muzeum Zamków Królewskich w Szydłowie. Prezentuje ono zamek na tle rezydencji europejskich.
W środku można zobaczyć makiety 10 słynnych zamków z tamtego okresy, bardzo realistyczne postaci w strojach z epoki – Kazimierza Wielkiego, króla Jagiełło czy rycerza Zawiszę Czarnego.
Jest wiele artefaktów odnalezionych podczas prac archeologicznych prowadzonych na terenie zamku.
Można zobaczyć jak działały piece hypokaustyczne w zamku, a także obejrzeć stereoskopowe fotografie dawnego Szydłowa.
Brama Zamkowa w Szydłowie
Do zamku wchodzi się się przez bramę, która niegdyś była częścią muru oporowego od strony miasta. Powstała pod koniec XVI wieku, a dziś mieści się w niej jedna z trzech informacji turystycznej w mieście.
Co ciekawe, na piętrze sa pokoje noclegowe.
Ruiny szpitala i kościoła św. Ducha w Szydłowie
Po drugiej stronie miasta, obok dawnej Bramy Opatowskiej znajdują się ruiny kościoła i szpitala pw. Św. Ducha. Znajdziecie go obok cmentarza, poza murami miejskimi. Powstawał w kilku etapach.
Jako pierwszy w latach 1630-35 zbudowano jednonawowy, murowany kościół z zakrystią.
Później dobudowano do niego dwa skrzydła szpitalne, które stanowią wyjątkowy w województwie świętokrzyskim obiekt, rodzaj dawnego szpitala dla ubogich i starców, gdzie przed wiekami zapewniano opiekę ludziom chorym i ubogim. Dziś nazwalibyśmy to przytułkiem, ale śmiało można rzec, iż to pierwowzór dzisiejszych szpitali, który pełnił istotną funkcję społeczną.
Kościół św. Władysława w Szydłowie
Po drugiej stronie ulicy, za murami miejskimi traficie do kościoła pw. św. Władysława.
Należy on do tzw. „serii baryczkowskiej” czyli kościołów wybudowanych przez króla Kazimierza Wielkiego jako zadośćuczynienie za śmierć księdza Marcina Baryczki.
Ksiądz Marcin Baryczko został wysłany do króla z dekretem ekskomuniki za niemoralne prowadzenie się. Król uwięził duchownego, a następnie został on w nieznanych okolicznościach utopiony w Wiśle o co oskarżono króla.
Wybudowany około 1355 roku kościół początkowo był jednonawowy z kolumnami po środku, przez co w wejściu nie widać ołtarza.
Kościół został wzniesiony z cegły, co samo w sobie już jest wyjątkiem, ponieważ wszystkie budynki z tamtego okresu, a także późniejsze w Szydłowie, powstawały z wykorzystaniem miejscowego wapienia. Pierwsza świątynia wzniesiona była na planie prostokąta. W okresie renesansu do nawy głównej dobudowano nawę boczną.
W trakcie swoich 650 lat istnienia kilkakrotnie płonął i był odbudowywany. Podczas jednej z renowacji odkryto dwa bogate, gotyckie portale z XIV wieku.
Spacerując wokół niego zwróćcie uwagę na wyżłobienia w cegłach na tyłach kościoła.
Prawdopodobnie powstały w wyniku pocierania w nich kawałków drewna potrzebnych do rozpalenia paschału przed Świętami Wielkanocnymi.
Co zobaczyć w pobliżu Szydłowa? Atrakcje w okolicy
Szydłów – królestwo śliwek
W Szydłowie i okolicach od niepamiętnych czasów uprawia się śliwki. Od lipca do jesieni warto przyjechać i zobaczyć w okolicy tutejsze sady, których jest ponad 1000. Uprawianych jest tu ponad 40 odmian śliwek, które można kupić na miejscu, ale też w samym Szydłowie.
Szydłowskie śliwki eksportuje się do wielu państw świata.
Co interesujące Szydłów znany jest również ze śliwki wędzonej. Jedną ze starych wędzarni zobaczycie pomiędzy kościołem św. Ducha, a kościołem pw. Władysława.
Kulminacją sezonu jest Święto Śliwki, odbywające się w sierpniu. Ta wyjątkowa atrakcja turystyczna przyciąga tysiące turystów – na miejscu można degustować powidła, ciasta i dania z dodatkiem śliwek. realizowane są też koncerty, kiermasze rękodzieła i pokazy kulinarne z udziałem lokalnych mistrzów kuchni.
Praktyczne informacje dotyczące zwiedzania Szydłowa
Wszystkie miejsca są czynne codziennie, oprócz ważnych świąt i dni takich jak 1 stycznia, Wielka Niedziela, 1 listopada, i Święta Bożego Narodzenia. W czasie Święta Śliwki wyłączony ze zwiedzania bywa Dom Południowy Zamku Królewskiego. Ostatnie wejścia do obiektów realizowane są na godzinę przed zamknięciem.
Godziny otwarcia obiektów w Szydłowie
- od maja do września: 10:00 – 18:00
- w kwietniu i październiku: 09:00 – 17:00
- od listopada do marca: 08:00 – 16:00
Ceny biletów wstępu do atrakcji Szydłowa
Zwiedzanie pojedynczych obiektów:
- Plac zamkowy (Zamek i Muzeum Zamków Królewskich) – 25 zł (normalny), 20 zł (ulgowy)
- Synagoga – 10 zł (normalny), 7 zł (ulgowy)
- Szpital i kościół pw. Ducha Świętego – 10 zł (normalny), 7 zł (ulgowy)
Najbardziej opłacają się jednak bilety zbiorowe lub rodzinne:
- bilet zbiorowy na wszystkie obiekty – 35 zł (normalny), 25 zł (ulgowy)
- bilet rodzinny na wszystkie obiekty (2 os. dorosłe + 2 dzieci) – 100 zł
Szydłów naszym zdaniem potrafi zaskoczyć. Sami zresztą tego doświadczyliśmy, bo z jednej strony to wyjątkowy świadek historii Polski, a z drugiej strony miasto, które mądrze wykorzystuje swój potencjał, korzystając ze zdobyczy nowoczesnej techniki i dbając o wyeksponowanie najciekawszych miejsc. Szydłów warto zobaczyć, zresztą sprawdźcie sami.
