Trzebicz to miasto wpisane na światową listę dziedzictwa UNESCO, a synagoga w Trzebiczy jest nieodłącznym elementem dawnej dzielnicy żydowskiej, która w tym wpisie jest zawarta. Poznajcie przeszłość i teraźniejszość tej ważnej budowli.
Większość turystów, gdy usłyszy synagoga w Trzebiczy, ma na myśli obiekt, o którym mówimy, ale adekwatna jego nazwa to Synagoga Tylna lub Nowa. Synagoga Stara, której budynek również przetrwał do naszych czasów, dzisiaj jest własnością Czechosłowackiego Kościoła Husyckiego.
Synagoga w Trzebiczy – lokalizacja i dojazd
Tylna (Nowa) Synagoga w Trzebiczy znajduje się na terenie dawnej Dzielnicy Żydowskiej. Od Bazyliki św. Prokopa oddalona jest ona o około 500 metrów. Trzebicz, to drugie pod względem wielkości miasto regionu Wysoczyzna. Od stolicy regionu – Jihlavy oddalone jest o 35 kilometrów, a od Brna o niecałe 70 kilometrów.
Wjazd samochodem do dawnej Dzielnicy Żydowskiej jest utrudniony dla turystów, dlatego najlepiej zostawić auto na Karlovo nám. i przez kładkę obok Hotelu pod Czarnym Orłem przejść nad rzeką bezpośrednio w okolice synagogi.
Bilety i godziny otwarcia
Synagoga w Trzebiczy wraz z domem Seligmanna Baurea dostępna jest to zwiedzania w zależności od sezonu. Od stycznia do czerwca i od września do listopada otwarta jest od poniedziałku do niedzieli od 9.00 do 17.00. W lipcu i sierpniu otwarta jest od poniedziałku do niedzieli od 9.00 do 18.00, a w grudniu codziennie od 9.00 do 16.00. Godziny oprowadzań z przewodnikiem możecie sprawdzić na stronie.
Bilety różnią się w zależności od języka przewodnika. Bilet podstawowy bez przewodnika kosztuje 80 CZK, a z czeskojęzycznymi oprowadzaniem 150 CZK. Bilet ulgowy kosztuje 120 CZK, a rodzinny odpowiednio 350 CZw i 220 CZK. Dla zwiedzania w języku obcym, bilet normalny podstawowy kosztuje 210 CZK, a ulgowy 180 CZK. Zwiedzanie dla rodziny to koszt 500 CZK w sumie.
W tej cenie macie możliwość zwiedzenia synagogi oraz domu Seligmanna Bauera. Istnieje możliwość zamówienia ich wraz ze zwiedzanie dzielnicy oraz cmentarza, ale trzeba taką usługę zamówić 2 dni przed planowaną wizytą.
Historia synagogi
Tylna Synagoga w Trzebiczy znajduje się w środkowo-wschodniej części dawnej Dzielnicy Żydowskiej. Zbudowana została prawdopodobnie w 1669 roku, na polecenie hrabiego Valdštejna. Powodem jej powstania była zwiększająca się liczba Żydów przybywających do Trzebiczy głównie z Europy Wschodniej. Na przestrzeni lat była ona niszczona i odbudowywana.
W 1926 roku, budynek kupiła rodzina Subak (na cmentarzu żydowskim jest to nazwisko często pojawiające się na nagrobkach). Urządziła ona w budynku magazyn skór ze swojej fabryki. Po 1945 roku złożyła ona jako magazyn warzyw i owoców (państwowe przedsiębiorstwo Zelenina Trzebicz). Dopiero w latach 1989-1997 Tylna Synagoga w Trzebiczy przeszła renowację i została udostępniona turystom. Pierwotnie jej wnętrze miało być białe, ale podczas prac renowacyjnych odkryto malowidła pod tynkiem.
W 2003 roku synagoga została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO jako integralna część dawnej Dzielnicy Żydowskiej. Dzisiaj możemy dowiedzieć się w tym miejscu sporo o historii Żydów z Trzebiczy, ale służy ona także jako miejsce wystaw i koncertów.
OLYMPUS DIGITAL CAMERAEkspozycja w synagodze
Tylna Synagoga w Trzebiczy nie pełni już dzisiaj swojej funkcji. Możemy w niem zobaczyć pozostałości oryginalnych malowideł ściennych przedstawiające motywy kwiatowe oraz teksty z Tory i cytaty z Talmudu. Pochodzą one z lat 1706-1707, a ich autorem prawdopodobnie był Arje Lejb.
Warto zobaczyć także pomnik poświęcony ofiarom Holokaustu. Na piętrze, gdzie znajdował się kiedyś babiniec możemy w bardzo przystępny sposób poznać dawną Dzielnicę Żydowską oraz Wystawa Muzeum Żydów w Pradze opowiadająca o religii, kulturze i historii Żydów.
Czeka tam na nas spora, interaktywna makieta tej części miasta. Pokazuje ona stan miasta na 1850 rok. Wiele budynków, które widzimy na modelu, możemy odwiedzić podczas spaceru po dzisiejszej Trzebiczy. Makieta ma 6×2,5 metra i stworzona jest w skali 1:100. Wyposażona jest ona w warstwę dźwiękową oraz możliwość podświetlenia obiektów, które nas interesują.
Dom Seligmanna Bauera
Dom, który sąsiadował z Tylną Synagogą należał do Seligmanna Bauera i został zbudowany przed 1798 rokiem. W 2011 roku został odrestaurowany i zamieniony w muzeum poświęcone Społeczności Żydowskiej Trzebiczy.
W domu prezentowana jest interesująca ekspozycja pokazująca wnętrze żydowskiego domu z czasów międzywojennych. Możemy zobaczyć kuchnię, gdzie dowiemy się więcej o koszernej kuchni i jej zasadach. Na stole leży chałka i wino czekające na uczestników szabatowej kolacji. Zajrzymy także do sypialni, w której znajdują się dwie szafy – jedna dla mężczyzny, a druga dla kobiety. Na parterze czeka na nas zaaranżowany sklep spożywczy z kasą sprzed lat i wystawą różnego rodzaju towarów.
Zarówno Dom Seligmanna Bauera jak i Tylna Synagoga w Trzebiczy są ujęte we wspomnianym już wpisie na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Inne synagogi
Tak, jak wspomniałem na początku tekstu, w Trzebiczy istnieje do dzisiaj także budynek po Starej (Przedniej) Synagodze (Přední synagoga). Należy on dzisiaj do Czechosłowackiego Kościoła Husyckiego i jest wykorzystywany do normalnych nabożeństw.
Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z 1727 roku, ale przyjmuje się, iż synagoga w tym miejscu stała już od czasów średniowiecznych. Niektórzy badacze datują powstanie tego budynku na lata 1639-1642. Zbudowana ona została na zachodnim krańcu dzielnicy żydowskiej, wśród najstarszych domów w tej części miasta. Według planów miała ona prawie 200 miejsc (około 120 dla mężczyzn i 80 dla kobiet).
Na przestrzeni lat synagoga trzykrotnie dotknięta była pożarem. Było to prawdopodobnie w latach 1759, 1821 oraz 1856. Po ostatnim z pożarów synagoga w Stara Synagoga w Trzebiczy została przebudowana. Służyła ona celom modlitewnym, aż do II Wojny Światowej. Wnętrze synagogi zostało zniszczone przez Niemców.
Cmentarz żydowski w Trzebiczy
Nieodłącznym elementem życia, a w tym wypadku także śmierci społeczności żydowskich były cmentarze. Ten w Trzebiczy, który możemy odwiedzić dzisiaj powstał w XVII wieku, ale nie był pierwszym obiektem tego typu w mieście. Lokalizacji pierwszego cmentarza nie udało się jednak ustalić.
Na cmentarzu znajduje się ponad 2600 grobów i zajmuje on powierzchnię prawie 12 000 metrów kwadratowych. Podzielony jest na dwie części – nową i starą. Najstarszy grób, z którego udało odczytać się datę pochodzi z 1625 roku. Na cmentarzu znajdziecie groby wielu rodzin, które związane były przez wieki z Trzebiczą i społecznością żydowską miasta.
Co zobaczyć w mieście?
Tylna Synagoga w Trzebiczy to dobry pretekst do odwiedzenia miasta, ale powodów znajdziecie znacznie więcej. Cała dawna Dzielnica Żydowska ma sporo uroku, a wiele budynków ma ogromną historię. Spacerując po mieście traficie na tablice, które ją opisują w interesujący sposób. Warto zajrzeć na wspomniany już cmentarz żydowski, który jest jednym z największych i najstarszych na terenie całej Republiki Czeskiej.
W domu sąsiadującym synagogą od strony wschodniej znajduje się wystawa „Dzieci Antonina Kaliny” – opowiadająca o postaci Antonina Kaliny, który ratował żydowskie dzieci podczas II Wojny Światowej.
Na uwagę zasługuje także bazylika św. Prokopa wraz z Trzebickim Pałacem, zabudowaniami klasztornymi i Muzeum Regionalnym. o ile planujecie większy wyjazd to pamiętajcie, iż kraj Wysoczyzna ma jeszcze 2 obiekty wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO – Jelcz oraz Zdziar nad Sazawą.
