Rozmawiam z koordynatorką i pomysłodawczynią projektu, Moniką Bulińską, dyrektor Unii Gospodarczej Regionu Śremskiego – Śremski Ośrodek Wspierania Małej Przedsiębiorczości.
Ewa Nowak: „Sukces kobiecy dawniej i dziś” – skąd pomysł na taki projekt i dlaczego akurat taki?
Monika Bulińska: Projekt „Sukces kobiecy dawniej i dziś” nawiązuje do historycznych postaci kobiet-organiczniczek, które wpisują się w ideę dziedzictwa historycznego Wielkopolski (Emilia Sczaniecka, Tekla Chłapowska, Marianna Jasiecka oraz Felicjana Szczerbińska), szczególnie w zakresie pracy organicznej. Ma na celu promować również jej współczesne formy i przykłady, a także dawać możliwość zdobycia dodatkowej wiedzy, wymiany myśli i doświadczeń. A skąd pomysł? Unia po 2013 roku zrealizowała kilka projektów, które popularyzowały dziedzictwo kulturowe związane z wielkopolską pracą organiczną, promując sylwetki znanych organiczników, w tym m.in.: ks. Piotra Wawrzyniaka (Króla Czynu), bł. Edmunda Bojanowskiego, Heliodora Święcickiego czy gen. Dezyderego Chłapowskiego.
Plakat warsztatów „Sukces kobiecy dawniej i dziś”
Natomiast nam bardzo zależało na pokazaniu kobiet, ich roli i znaczenia w życiu swoich rodzin, ale nie tylko. Często opiekowały się miejscową społecznością, były inicjatorkami życia społecznego, dbały o zdrowie, edukację, prowadziły czytelnie. Miały istotny wkład w odzyskanie niepodległości i rozwój społeczno-gospodarczy Polski.
W swojej działalności wykorzystujemy również elementy pracy organicznej i to co łączy jej ideę ze współczesną formą tj. partnerstwo w działaniu, sieciowanie współpracy, a także edukację. Nawiązujemy też tu do głównego celu naszej pracy, jaką jest wspieranie przedsiębiorczości. W tym projekcie przedsiębiorczość rozumiemy jako rozwój i troskę o najbliższe otoczenie i drugiego człowieka.
EN: Pierwsza edycja odbyła się w 2019 roku.
MB: Tak, pod koniec 2019 roku zorganizowałyśmy serię czterech spotkań warsztatowych dla kobiet, których bohaterkami były cztery niezwykłe kobiety.
Niezwykłe, a jednak stosunkowo mało znane: Felicjana Szczerbińska, Tekla z Mańkowskich Chłapowska, Emilia Sczaniecka i Marianna Jasiecka:
Emilia Sczaniecka, fot. Zakład Fotograficzny AiF Zeuschner, Polona
– „Model biznesowy – JA kobieta” – zajęcia, podczas których wykorzystałyśmy innowacyjne narzędzia komunikacji wizualnej do oceny i rozwoju osobistego oraz tworzenia modelu biznesowego – JA kobieta. Tłem spotkań była natomiast historia działania szkoły prowadzonej przez Felicjanę Szczerbińską;
– „Ziemiański i współczesny wizerunek kobiet” – spotkanie „z historią Tekli w tle” będące studium nad strojem kobiety z rodzin ziemiańskich z przełomu XIX i XX wieku i współczesnego znaczenia ubioru kobiety w kulturze. Uzupełnieniem były warsztaty plastyczne;
– „Kobieta operatywna – uniwersalny portret Emilii Sczanieckiej” – składał się z dwóch modułów: zajęć teatralnych, których główną postacią była Emilia Sczaniecka – kobieca ikona pracy organicznej w Wielkopolsce, oraz zajęć artystycznych;
– „Marianna i róże – o savoir vivre i kulturze” – które traktowały o kindersztubie, współczesnym savoir vivrze i manierach przy stole. Główną postacią, która miała inspirować uczestników, była Marianna Jasiecka, właścicielka majątku Ostrowieczko;
Istotnym elementem zajęć było nawiązanie do życia i działalności kobiet z przełomu XIX i XX stulecia, ale także do miejsc, które były z nimi związane.
Plakat dot. warsztatów „Marianna i róże – o savoir vivre i kulturze”
EN: I od tego czasu, co roku odbywały się kolejne edycje projektu?
MB: Tak. W 2020 odbyły się cztery spotkania: „Kobieta operatywna- praca organiczna a współczesny model Kół Gospodyń Wiejskich”, „Życie to komunikacja- komunikacja jako podstawa budowania autorytetu”, „Tekla i jej sposób bycia- etykieta biznesowa dawniej i dziś” oraz kontynuacja zajęć „Marianna i róże – o savoir-vivrze i kulturze”. W latach 2021- 2023 kolejnych dwanaście, nawiązujących mniej lub bardziej do poprzednich.
EN: Kim były bohaterki warsztatów?
MB : Felicjana Szczerbińska (1856 -1930) to działaczka społeczna i założycielka szkoły gospodarstwa domowego i pracy domowej dla dziewcząt polskich w Śremie. Placówka mieściła się w dawnym klasztorze pojezuickim (dzisiaj Zakład Opiekuńczo-Pielęgnacyjny przy ul. Promenada).
Szkoła była jedyną placówką tego typu o wybitnie polskim charakterze na ziemiach zaboru pruskiego, działała na rzecz rozwoju kobiet, ich edukacji i zachowania polskości. Wykształciła w sumie około tysiąca dziewcząt.
Tekla z Mańkowskich Chłapowska (1885-1962) – ostatnia żeńska właścicielka majątku w Turwi. Nie doczekała się potomstwa, dlatego dużo uwagi i nakładów pieniężnych, szczególnie po śmierci męża, przeznaczała na działalność charytatywną, w tym wsparcie dzieci i młodzieży. Opiekowała się dziećmi w ochronce utworzonej przez Edmunda Bojanowskiego i wspierała finansowo Zakład dla Niewidomych w Laskach.
Emilia Sczaniecka, fot. A. Sokołowski „Dzieje porozbiorowe Polski”, T. 2. cz. 2, Polona.
Emilia Sczaniecka (1804 -1896). Ziemianka i arystokratka. Romantyczna pozytywistka. Prekursorka pielęgniarstwa. Uczestniczka powstań przeciwko Rosji i Prusom.
Ikona pracy organicznej, założycielka pierwszego w Wielkopolsce stowarzyszenia kobiet.
Wolontariuszka, sanitariuszka, niepodległościowa aktywistka, inspiratorka działań na rzecz edukacji dzieci z rodzin wiejskich, tworzenia szkół ludowych oraz instytucji, która dawała kobietom możliwość zdobycia kwalifikacji i umiejętności pozwalających im zarobkować w razie potrzeby
Marianna z Malinowskich Jasiecka (1853-1933). To przykład ziemiańskiej, średniozamożnej kobiety, narzeczonej, żony, matki, gospodyni, wspierającej męża w prowadzeniu nowoczesnego gospodarstwa. Marianna, pomimo licznych zajęć i wychowania dzieci, prowadziła dziennik, w którym spisała dzieje rodzinny z historycznym tłem wydarzeń nurtujących Wielkopolskę w dobie panowania pruskiego. Jej wspomnienia stały się inspiracją do napisania książki pt.: „Marianna i róże” autorstwa Janiny Fedorowicz i Joanny Konopińskiej, będącej obrazem życia Polaków w zniewolonej Polsce. Troska o dobro wspólne była dla niej najwyższym nakazem moralnym.
EN: To kobiety niezwykłe…
Plakat dot. warsztatów „Ziemiański i współczesny wizerunek kobiet”
MB: Tak, rzeczywiście. Dlatego też podczas warsztatów starałyśmy się przybliżyć ich sylwetki i działalność. Pokazać dlaczego przez cały czas mogą być dla nas godnym przykładem.
A jednocześnie ich życie stało się kanwą do rozmów na tematy zupełnie współczesne, dotyczące tworzenia modeli biznesowych, współczesnego savoir-vivre’u, stroju, komunikacji, wolności, zarządzania domem i finansami oraz wielu pobocznych wątków.
Doświadczone trenerki stworzyły przestrzeń do rozmów, wymiany doświadczeń, jednocześnie dostarczając potrzebnej wiedzy, którą każda z uczestniczek mogła wykorzystać dalej w życiu zawodowym i prywatnym. Warsztaty te stały się też punktem wyjścia do kolejnych wspólnych projektów.
EN: Stworzyłyście stały zespół, który tworzy i pracuje przy kolejnych projektach. To same kobiety.
MB: Tak, trzon stanowią kobiety, które wspólnie pracują, wymyślają, inspirują się nawzajem i uzupełniają.
archiwum Unii Gospodarczej Regionu Śremskiego
Po tych paru latach jesteśmy już bardzo zgranym teamem. To bardzo ułatwia pracę.
Od samego początku projekt tworzyły z nami: Mariola Kaźmierczak, Ewa Smoleńska (Ewa Biały), Daria Rosiak, Magdalena Szymańska, Renata Brukiewicz, Wiesława Franczak. To trenerki, popularyzatorki wiedzy, społeczniczki, aktorki i reżyserki teatralne, realizatorki i uczestniczki wielu projektów społeczno-kulturalnych, animatorki kultury. Z czasem zaprosiłyśmy do projektu kolejne kobiety: Evę Rufo, Agatę Weiss-Nowak, Annę Bączkiewicz, Katarzynę Wala, Julię Kromolnicką, Krystynę Lipko-Czajkowską, Małgorzatę Sajkiewicz, Renatę Czupałę, Marię Konieczną, Jagodę Kaja, Dorotę Witczak. To grono kobiet cały czas się poszerza.
EN: Stali są też partnerzy projektu, bo wasze działania potrzebują partnerów i współpracy.
archiwum Unii Gospodarczej Regionu Śremskiego
MB: Tak, oczywiście, wszystkie nasze działania opierają się na współpracy. Naszymi partnerami są: Ogólnopolskie Stowarzyszenie „Z Muzyką do Ludzi”, Centrum Kultury Książ, Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Dolsk, Ceglarnia Jarosławki, Stowarzyszenie Miłośników Dziedzictwa Narodowego im. gen. Józefa Wybickiego, Śremski Ośrodek Kultury, Szkoła Podstawowa im. Emilii Sczanieckiej w Konarzycach, Muzeum Śremskie, Pałac Mańkowskich w Brodnicy, Szkoła Podstawowa im. Emilii Sczanieckiej, a także działające w okolicy koła gospodyń wiejskich.
EN: W swoich projektach wykorzystujecie również niekonwencjonalne praktyki?
MB: Cały czas poszukujemy. I eksperymentujemy. Podczas jednego ze spotkań w 2020 roku – „Kobieta operatywna – uniwersalny portret Emilii Sczanieckiej” odbył się słowno-muzyczny performance, podczas którego odtworzyliśmy portrety kobiet z różnych stron świata, które na swój sposób walczyły o własne szczęście, ale też pomagały tym, którzy tej pomocy potrzebowali. Wykorzystałyśmy krótkie historie z książki hiszpańskiego autora Eduardo Galeano „Mujeres” (Kobiety), które czytały uczestniczki.
archiwum Unii Gospodarczej Regionu Śremskiego
Muzyczno-śpiewnym tłem były utwory zaśpiewane i zagrane przez multiinstrumentalistkę na lirze korbowej, zabytkowym instrumencie wpisującym się jeszcze w czasy Emilii Sczanieckiej.
W kolejnym roku podczas spotkania „Emilia Sczaniecka, ja i inne kobiety świata” rozmawiałyśmy o kobietach, kobiecych stereotypach wykorzystując technikę „Teatru Dziennikarskiego”(wg Koncepcji Teatru Uciśnionych). Jej twórcą był Augusto Boal, dyrektor artystyczny brazylijskiego teatru „Arena”, który wykorzystywał teatr jako narzędzie dialogu społecznego, uznając, iż członkowie społeczności są zarówno aktorami jak i widzami dziejących się wkoło wydarzeń. Te warsztaty poprowadziła Eva Rufo, aktorka, reżyserka, wokalistka i tancerka.
archiwum Unii Gospodarczej Regionu Śremskiego
A w 2022 roku, podczas spotkania „Od gospodarności do wolności” szyłyśmy patchworkowe spódnice wolności.
Uczestniczki warsztatów po wysłuchaniu historii holenderskiej feministki Mies Boissevain-van Lennep, inicjatorki projektu „Spódnice Wyzwolenia”, które są opowieścią o kobiecie, jej przeszłości, doświadczeniach i przeżyciach, stworzyły spódnice, będące ich własnymi herstoriami.
To tylko parę przykładów naszych poszukiwań.…Czasami dotykamy jakiegoś tematu i dzieje się magia, bo „odkrywają się” kolejne wątki, życiorysy. Same spotkania często stają też inspiracją do kolejnych działań.
EN: Były też niezwykłe ulotki…
MB: Tak, to nasz kolejny pomysł. Ulotki, na których wydrukowałyśmy biogramy kobiet – bohaterek naszych warsztatów, zostały wykonane z papieru czerpanego z zatopionymi nasionami roślin i kwiatów, który po powrocie do domu uczestniczki mogły „zasadzić” w doniczce i pielęgnować wyrastającą roślinę, pamiątkę udziału w projekcie i nawiązanych relacji.
Plakat dot. warsztatów „Sukces kobiecy dawniej i dziś”
EN: W tym roku, w ramach projektu odbyły się już dwa warsztaty…
MB: Tegoroczną edycję rozpoczęło spotkanie, a w zasadzie pierwszy spacer historyczny ulicami Śremu poświęcony tylko kobietom. Przedstawiłyśmy postacie historyczne, ale też współczesne bohaterki pracy społecznej, m.in.: księżnę Jolentę, Felicjanę Sczerbińską, Paulę Wężyk, Bognę Mierzejewską-Uram, dr Lucynę Własińską, Marię Stefaniak, Helenę Święcicką, Bożenę Grabną, a spotkanie skończyła prezentacja na temat spółdzielczości dawniej i dziś na przykładzie Powszechnej Spółdzielni Spożywców SPOŁEM, którą przedstawiła prezes zarządu Spółdzielni – Danuta Szafrańska. Odbyło się również spotkanie historyczne poświęcone niezwykłej kobiecie, nauczycielce, która podczas wojny prowadziła tajne nauczanie, społeczniczce i lokalnej działaczce z Ostrowieczna – Marii Skarbek.
Frekwencja na tym spotkaniu przeszła nasze najśmielsze oczekiwania, bo zamiast planowanych 20 osób na spotkaniu pojawiło się ponad 120, a bogata historia rodziny Skarbków, w tym zdjęcia, kroniki, przekaz ustny uczestników, stały się już inspiracją do kolejnych działań – wystawy i publikacji na jej temat, którą mamy zamiar przygotować w przyszłorocznej edycji projektu.
Plakat dot. warsztatów „Drogi życiowe kobiet dawniej i dziś”
Przed nami kolejne działania: warsztaty edukacyjne „Kobiety dla ekoPLANETY”, podczas których będziemy rozmawiać o tym co możemy zrobić dla siebie i dla planety, aby zachować obecne zasoby przyrodnicze i kulturowe, a jednocześnie zadbać o to, by każdy z nas mógł żyć godnie i sprawiedliwie; „Budżet domowy dawniej i dziś”, który będzie nawiązywał do dawnego modelu zarządzania finansami, spółdzielczości na przykładzie SBL im. ks. Piotra Wawrzyniaka w Śremie.
EN: Nie można nie wspomnieć o nagrodach. Bo chociaż nie robicie tego dla nagród i poklasku, to przyjemnie czuć się docenionym i wyróżnionym. Nie bez znaczenia są też związane z nagrodami pieniądze, które możecie przeznaczyć na kolejne projekty.
MB: Wszystkie edycje projektu „Sukces kobiecy dawniej i dziś” były współfinansowane przez Samorząd Województwa Wielkopolskiego oraz w ramach środków własnych Unii i partnerów.
Za realizację projektu otrzymaliśmy również nagrodę 5.000 zł w konkursie „Działania proekologiczne i prokulturowe” w ramach strategii rozwoju województwa wielkopolskiego” – XXI edycja 2020.
Środki finansowe oczywiście zostały wykorzystane na cele statutowe naszego stowarzyszenia i realizację kolejnych projektów. A pomysłów nam nie brakuje.
EN: Macie już plany na kolejne edycje projektu, czy przygotowujecie coś zupełnie innego?
Plakat dot. warsztatów „Spódnica wolności”
MB: Myślę iż projekt jeszcze nie wyczerpał tematyki, która jest jego głównym celem – popularyzacji kobiecych życiorysów i działań przez nie prowadzonych, a także pokazywania partnerskich projektów społecznych, które tworzą się wraz z rozwojem tej inicjatywy (współczesne formy pracy organicznej).
Przedstawione postacie to tylko początek, bo kobiet przedsiębiorczych, mądrych, kreatywnych, które troszczą się o dobro wspólne nie brakuje i nigdy nie brakowało. Większą przeszkodą jest często brak informacji lub jej rozproszenie.
Nie zawsze udaje się w pełni pokazać jakąś postać, bo nie ma wystarczających dokumentów i informacji na jej temat. Dlatego ważne są ich działania, ale ważne jest także to, czy zachowały się zdjęcia, dokumenty, kroniki rodzinne itp.
Zachęcam tym samym do tworzenia rodzinnych historii …
Nawiązaliśmy też współpracę z Pałacem Generała Dąbrowskiego w Winnej Górze, który nadzoruje i koordynuje działania związane ze Szlakiem Pracy Organicznej w Wielkopolsce, ponieważ zależy nam na szerszej promocji, a także na koordynacji naszych działań z tymi na szczeblu wojewódzkim.
