Sprawdź, czy Biblioteka Nowy Horyzont w Kraśniku to najpiękniejsza biblioteka w Polsce!

plndesign.pl 9 miesięcy temu

W jaki sposób architektura wpływa na życie lokalnej społeczności? Odpowiedzi poszukamy na przykładzie projektu nagrodzonego w międzynarodowym konkursie German Design Award 2024 w kategorii Excellent Architecture – Interior Architecture, organizowanym przez Niemiecką Radę Wzornictwa. Biblioteka Nowy Horyzont w Kraśniku – bo o niej mowa – przeszła wieloaspektową modernizację inspirowaną ideą „trzeciego miejsca”. Nieszablonowe podejście autorów – głównego projektanta Grzegorza Kłody z GK-Atelier oraz projektantki Justyny Baran – pozwoliło stworzyć jedną z najpiękniejszych bibliotek w Polsce.

Idea trzeciego miejsca – jak projektować instytucje przyjazne lokalnej społeczności?

Pojęcie „trzecie miejsce”, stworzone przez amerykańskiego socjologa Raya Oldenburga, oznacza miejsce w przestrzeni publicznej, które nie przynależy do sfery pracy ani domu, czyli neutralną przestrzeń odpoczynku i spotkań. To miejsce, w którym toczy się życie lokalnej społeczności, rozwijają i utrwalają się wartości, rodzą się angażujące inicjatywy. To właśnie tam kształtuje się nasze poczucie przynależności i więzi z innymi ludźmi, czyli jakości, które zdarza nam się gubić w pędzie codziennego życia. Biblioteka Nowy Horyzont w Kraśniku to pierwsza w Polsce, a może i w Europie, biblioteka inspirowana tą ideą.

Wielu ludziom biblioteka kojarzy się z przestarzałą instytucją, która w dobie postępującej digitalizacji ma kilka do zaoferowania. Duetowi odpowiedzialnemu za projekt modernizacji zależało na tym, aby zmienić ten wizerunek. Aby stworzyć miejsce rozwoju i spotkań zrzeszające mieszkańców i mieszkanki, architekt Grzegorz Kłoda zaproponował nowatorski kierunek. Funkcja biblioteki została połączona ze stylem modnych kawiarni, w których wielu z nas odpoczywa, spotyka się z bliskimi, czyta lub pracuje. Przyjazny i kojący klimat wzmocniło także wykorzystanie dużej ilości zieleni oraz tapet z motywem florystycznym.

Biblioteka Nowy Horyzont w Kraśniku – miejsce przyjazne wszystkim mieszkańcom i mieszkankom

Tym, co wyróżnia projekt, jest odejście od tradycyjnego wyobrażenia biblioteki, w której główną rolę odgrywa równomiernie wypełniający przestrzeń księgozbiór. W zamian postawiono na aranżację różnorodnych pomieszczeń odpowiadających na potrzeby wielu typów osobowości. Z myślą o introwertykach powstała sala, w której zgromadzono największą część księgozbioru. Znajdują się w niej intymne loże w kształcie litery „U” – idealne, aby w skupieniu czytać, odrabiać lekcje lub pracować, a także spędzać czas w małych grupach. Spragnieni odpoczynku mogą za to skorzystać z huśtawek przy oknach z widokiem na zieleń.

Zupełnie inne zadanie miała spełniać sala „ekstrawertyków”, zaprojektowana z myślą o aktywnościach w dużych grupach. W tym pomieszczeniu nie ma książek. W zamian powstała tu strefa wydarzeń, takich jak wieczory autorskie, spotkania i występy, organizowanych zarówno z inicjatywy biblioteki, jak i samych mieszkańców. Zastosowanie modułowych mebli na wymiar pozwala na zmienną aranżację przestrzeni w zależności od potrzeb. Stałym elementem wyposażenia jest bar z wysokimi krzesłami, działający nie tylko podczas wydarzeń, ale także na co dzień, jako miejsce, w którym użytkownicy mogą napić się kawy lub herbaty.

Trzecia sala – pośrednia – stanowi miejsce, które ma sprzyjać nawiązywaniu relacji. To tu najsilniej widać wpływ „kawiarnianych” inspiracji. Centralnym punktem otwartej przestrzeni stała się nowoczesna, okrągła lada, a wokół niej rozmieszczono stoły „drzewa” z wysokimi siedziskami. Taki układ pozwala użytkownikom i użytkowniczkom na swobodne interakcje oraz kontakt z bibliotekarkami i bibliotekarzami. W sali znalazła się również część zbiorów, umieszczona na regałach wyróżnionych lamelowymi łukami. Choć książkowe dziedzictwo jest istotne, w nowym projekcie na pierwszy plan wysuwa się przede wszystkim człowiek.

Projekt, który wspiera rozwój i aktywizację lokalnej społeczności

W budynku powstała także sala gier planszowych oraz sala multimedialna, dzięki której Biblioteka Nowy Horyzont w Kraśniku realizuje misję podnoszenia kompetencji cyfrowych w społeczności. Pomieszczenie jest wyposażone w duży telewizor do prezentacji oraz mobilne stanowiska komputerowe, przystosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Użytkownicy i użytkowniczki mogą również skorzystać z tabletów edukacyjnych. W tej sali organizowane są liczne warsztaty i szkolenia m.in. z zakresu programowania i kodowania. W odpowiedzi na współczesne potrzeby biblioteka oferuje również dostęp do e-booków.

Nieco na uboczu została wydzielona osobna sala dla najmłodszych, w której oprócz księgozbioru przeznaczonego dla tej grupy wiekowej, znalazły się także zabawki i wyposażenie pozwalające na prowadzenie zajęć. Ciekawym punktem jest niewielka ścianka wspinaczkowa, która sprawia dzieciakom wiele radości. Nowy funkcjonalny podział przestrzeni biblioteki nie tylko zwiększył dwukrotnie przestrzeń działań, ale także pozwolił na równoczesne prowadzenie wielu aktywności dla różnych grup wiekowych. Rozmieszczenie sal, regałów i żywa zieleń sprawiły, iż udało się zminimalizować wzajemne oddziaływania akustyczne między strefami.

Globalna Wizja IFLA oraz cele Agendy 2030 – jak zaprojektować nowoczesną instytucję kultury?

Dzięki kompleksowej modernizacji budynek pozwala bibliotekarzom i bibliotekarkom realizować misję wspierania rozwoju i uczenia się przez całe życie. Przestrzeń jest przystosowana zarówno do kameralnej pracy, jak i organizacji licznych inicjatyw edukacyjnych, kulturalnych i ekologicznych. Dzięki temu z zasobów biblioteki korzystają także organizacje pozarządowe i lokalne osoby aktywistyczne. Bogata oferta odpowiada na wyzwania współczesności i sprzyja włączaniu w życie wszystkich grup wiekowych. Poprzez swoją działalność edukacyjną i informacyjną, biblioteka realizuje założenia Agendy 2030 i Global Vision IFLA.

Modernizacja zakładała dostosowanie budynku do nowoczesnych standardów w wielu aspektach. Aby zwiększyć efektywność energetyczną, wymieniono okna i instalacje wewnętrzne, a ponadto zamontowano fotowoltaikę. Istotną kwestię stanowiło także przystosowanie całego budynku do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Dzięki dostępności architektonicznej i cyfrowej biblioteka stała się przestrzenią egalitarną, która wspiera edukację bez barier. Dodatkowo biblioteka prowadzi akcję dostarczania książek osobom, które się są w stanie samodzielnie dotrzeć do siedziby.

Nowy standard w myśleniu o lokalnych instytucjach – zwieńczenie innowacyjnego projektu

Zwieńczeniem procesu pracy zespołu GK-Atelier było nadanie instytucji nowej nazwy. Indywidualne „imię” wraz z logotypem sprawia, iż społeczność chętniej identyfikuje się z instytucją i darzy ją większym przywiązaniem. Sama nazwa – Nowy Horyzont – zwraca uwagę na jedną z pierwotnych funkcji biblioteki, jaką jest pobudzanie wyobraźni, a także podkreśla nowoczesny charakter placówki, realizującej szeroką ofertę dostosowaną do współczesnych potrzeb. Warto zauważyć, iż bibliotekarze i bibliotekarki nie tylko wspierają lokalsów, ale także sami nieustannie podnoszą swoje kompetencje na krajowych i zagranicznych szkoleniach.

Inspirowana ideą trzeciego miejsca Biblioteka Nowy Horyzont w Kraśniku stanowi unikalny punkt nie tylko na mapie miasta, ale także Polski i Europy. To miejsce, w którym „rozwój” nie stanowi jedynie chwytliwego hasła, ale jest ideą realizowaną na wielu płaszczyznach. Połączenie literatury, technologii, tradycji, sztuki i ekologii sprawiło, iż placówka stała się nowoczesną przestrzenią zaangażowaną społecznie. Nie byłoby to możliwe, gdyby nie innowacyjne podejście zespołu projektującego oraz ludzie, których zrzeszyła pasja i chęć działania na rzecz pozytywnych zmian we własnym otoczeniu.

Projekt: Grzegorz Kłoda – GK-Atelier | Justyna Baran
Zdjęcia: Grzegorz Wasylko