W Tatrach występuje wiele gatunków ptaków, część z nich jest pospolita w całej Polsce, natomiast niektóre występują tylko w regionie górskim. Poniżej krótka charakterystyka niektórych gatunków ptaków, jakie występują na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego.
Orzeł przedni
Najbardziej znany ze wszystkich orłów, nieco mniejszy od bielika. Nie bez przyczyny jest określany mianem króla ptaków tatrzańskich. Jest największym z ptaków drapieżnych żyjących na terenie Tatr. Posiada długie szerokie palczaste skrzydła o rozpiętości ok. 2 m, stosunkowo długi ogon. W górach wykorzystuje prądy powietrza, dzięki czemu potrafi unosić się bez poruszania skrzydłami całymi godzinami. W locie na palczasto zakończonych skrzydłach widać od spodu jasną plamę. Ubarwienie w większości brązowe. Wierzch głowy i tył szyi rudobrązowe. Charakterystyczny u orła jest silny, zakrzywiony dziób i mocne szpony. Nogi ma pokryte piórami aż po nasady pleców.
Orzeł poluje przeważnie na średniej wielkości ssaki np. zające, świstaki, koźlę sarny lub kozicy, nie pogardzi również myszą, lub wiewiórką, a także żabą i większymi owadami. Jego pokarm stanowią również inne ptaki, których nie potrafi chwytać w locie, pożywia się również padliną. Miedzy bajki należy włożyć opowieści o porywaniu dzieci przez olbrzymie orły, są one wyłącznie wytworem bujnej wyobraźni.
Obszar łowiecki jednej pary orłów rozciąga się w promieniu kilkudziesięciu kilometrów od gniazda. Orzeł przedni buduje swoje gniazda z gałęzi na niedostępnych półkach skalnych, ptaki potrafią z niego korzystać kilka lat. W całych Tatrach znajduje się w tej chwili zaledwie kilka gniazd, z których rok rocznie wyprowadzane są młode. Z reguły wychowuje tylko jedno pisklę. Dojrzałość płciową orły osiągają około piątego roku życia. W kwietniu samica znosi zykle 2 jaja, po 44 dniach z wysiadywania wylęgają się pisklęta, które opuszczają gniazdo po ośmiu tygodniach.
Orzeł przedni nigdy nie był licznym w Tatrach, podczas gnieżdżenia się wymagają absolutnego spokoju, nie znoszą bliskiego sąsiedztwa ludzi.
W górach znajdziemy szereg nazw związanych z tym majestatycznym ptakiem np. Orla Perć, Orla Baszta, Orle Turniczki.
Więcej o orle przednim...
Płochacz halny
Gatunek typowo górski żyje na otwartych terenach piętra halnego Tatr, od górnej granicy kosodrzewiny aż po piętro turniowe. Gnieździ się zwykle w górnych, piarżystych miejscach hal, gdzie trawiaste zbocza graniczą z rumowiskiem skalnym. Płochacz halny jest dość jednolicie ubarwiony, oprócz szarobrunatnego upierzenia przód szyi i gardziel jest białe, gęsto upstrzone ciemnymi plamkami. Jest nieco większy od wróbla.
Ten niepozorny ptak jest dobrze przystosowany do surowych warunków środowiska wysokogórskiego. choćby zimą nie opuszcza gór, co najwyżej przenosi się w ich niższe partie. Dziób pomaga mu w chwytaniu owadów i wybierania ich jajeczek, larw i poczwarek z ciasnych szczelin skał.
Płochacz halny jest niezwykle ruchliwy, jest znakomitym lotnikiem, potrafi latać pionowo w dół, wzdłuż skalistych urwisk. Gniazda płochacza halnego są trudne do znalezienia, przeważnie znajdują się ukryte w szczelinach między skałami. Wywodzi dwa lęgi w ciągu roku, w maju i lipcu, po 2-3 pisklęta. Ptak nie okazuje zbytniej lękliwości z powodu obecności człowieka, niejednokrotnie zbliżając się, na wyciągniecie ręki. Dokarmiany przez turystów ulega procesowi synantropizacji, szczególnie w okolicy Kasprowego Wierchu.
Jarząbek
Gatunek dość charakterystyczny z rzędu kuraków. Upierzenie ptaka jest szare i rdzawobrązowe, samiec ma dużą czarną plamę na gardle natomiast samica tę część brązowo nakrapianą. Ptak jest nieco większy od kuropatwy, wielkością zbliżony do gołębia domowego.
Jarząbek jest ptakiem leśnym, żyje wśród gęstych drzew i krzewów w obrębie regli tatrzańskich. Od jesieni do wiosny przebywa na drzewach, gniazduje natomiast na ziemi w naturalnych zagłębieniach terenu pod osłoną gęstego podszycia.
Jarząbki w lasach reglowych wiodą w porze zimowej zupełnie osiadły tryb życia. Jego pokarm stanowią jagody leśne, pączki i liście roślin zielnych i drzewa w okresie wychowu młodych również owadami oraz ślimakami.
Jarząbki tokują w jesieni i wiosną, jaja składa w kwietniu. Po wykluciu się piskląt kura wraz z potomstwem natychmiast opuszcza gniazdo. Już po paru godzinach od wyklucia poruszają się bardzo zwinnie, a kiedy są zagrożone, potrafią gwałtownie i umiejętnie się ukryć.
Szansa na zobaczenie jarząbka wzrasta w okresie zimowym, przy odrobinie szczęścia można zaobserwować te kuraki żerujące na pączkach jarzębiny. Ptak ten wymieniany był w starych dokumentach jako jeden ze składników daniny oddawanej królowi przez wsie góralskie.
Orzechówka
Ptak wielkości kawki, ale o dłuższym i silniejszym dziobie. Ma szaroczekoladowe upierzenie w białe perełkowate cętki na piersiach i brzuchu, wierzch głowy i skrzydła jednolicie brązowe. Gniazda ukryte w gęstych gałęziach drzew iglastych buduje już w marciu, gdy w Tatrach zalega jeszcze śnieg.
Orzechówki zwykle składają jaja w liczbie trzech. Młode wychowują oboje rodzice, z którymi po opuszczeniu gniazd wędrują wspólnie. Pożywienie stanowią nasiona sosen i świerków, owady oraz drobne zwierzęta kręgowe. Zimą zjada owoce jarzębin, wiciokrzewu, bzu koralowego.
Na jesień w okresie, kiedy dojrzewają nasiona limby, ptaki przelatują w miejsce, gdzie one występują. Przenosząc szyszki limb drogą powietrzną i gubiąc ich nasiona, orzechówki przyczyniają się do naturalnego rozsiewania limb i do ekspansji tego drzewa. Często robią one sobie pod mchem lub suchą ściółką „spiżarnie” z orzeszkami i często o nich zapominają.
Orzechówkę można spotkać w okolicy schroniska nad Morskim Okiem, gdzie żeruje na odpadkach oraz jest dokarmiana przez turystów. Zimą orzechówka nie odlatuje, natomiast przenosi się w niższe partie m.in. na Podhale.
Pliszka górska
Jest to najpospolitszy ptak żyjący nad potokami w obrębie regli. Pliszka to nieduży ptaszek o wydłużonym ogonku, którym cały czas potrząsa, przysiadając. Samiec ma głowę, kark i grzbiet ciemnoszary, podgardle czarne, spód ciała jest jasnawożółty. Skrzydła koloru ciemnobrązowego z trzema wąskimi poprzecznymi pręgami. Samica nie ma czarnej plamy na podgardlu, a żółty kolor jest mniej intensywny.
Gatunek związany z bystro płynącymi potokami górskimi. Pliszka jest ptakiem wędrownym, na zimę odlatuje, ale wraca wczesną wiosną, czasami już w marcu. W miarę ustępowania zimy i topnienia śniegu zalatuje coraz wyżej, w okresie letnim pliszkę zaobserwować można nad potokami choćby w pietrze kosodrzewiny.
Pożywienie pliszki górskiej stanowią drobne owady, które zdobywa na ziemi, w locie lub brodząc po przybrzeżnych płyciznach potoków. Swoje gniazda najczęściej buduje w reglach w pobliżu wody, czasem w norach lub wśród kamieni. Jest ono półotwarte, uwite z korzonków mchów i źdźbeł traw.
Gnieździ się zwykle dwa razy do roku, w maju i w lipcu, składa od 4 do 6 jaj, które mają barwę żółtawą lub zielonawą z ciemniejszymi szarobrunatnymi, delikatnymi plamkami i brunatnoczerwonymi liniami. Dzięki dużej ruchliwości pliszkę można łatwo zaobserwować na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego np. w Dolinie Kościeliskiej nad Potokiem Kościeliskim.
Siwerniak (świergotek górski)
Ptak wielkością porównywalny ze skowronkiem, ubarwiony na szaro i rdzawobrunatno z białym brzuszkiem i podgardlem. Smukły, o stosunkowo długim ogonie. Jest ptakiem przelotnym, przylatuje zwykle w drugiej połowie marca lub kwietnia, odlatuje na jesień w październiku.
Po przylocie trzyma się niższych partii gór, następnie w miarę cieplejszych dni przenosi się wyżej aż po hale. W pietrze turni jest jednym z 10 gatunków żyjących tam ptaków. Pod koniec lata i z początkiem jesieni siwerniaki zlatują stopniowo w niższe partie.
Siwerniak nie zimuje u nas, w październiku odlatuje na zimowisko do Europy środkowej i południowej i dalej na południe. Pożywienie siwerniak stanowią przeważnie owady i drobne ślimaczki. Najliczniej występuje w dolnej strefie piętra halnego, zwłaszcza na halach położonych w obrębie zasięgu kosodrzewiny często w pobliżu cieków wodnych.Gniazda siwerniaka znajdują się na ziemi, przeważnie w miejscach zakrytych np. pod kosodrzewiną lub kępą trawy.
Gnieździ się raz w roku i wywodzi 4-7 piskląt. Gdy młode całkiem się usamodzielnią, wówczas łączą się z ptakami starymi w stada. Razem migrują, przemieszczając się z miejsca na miejsce po halach i trawiastych wierchach, których dużo występuje w Tatrach zachodnich. Siwerniak jest stosunkowo głośny, zwłaszcza na wiosnę samce dużo śpiewają.
Bocian czarny
Nazywany również hajstra ma upierzenie czarne z zielonkawogranatowym połyskiem. Biało upierzone są tylko pierś i brzuch. Dziób i nogi podobnie jak u bociana białego są koloru czerwonego. Bocian czarny zamieszkuje tereny lesiste, przez które przepływają liczne potoki wokół.
Gniazda zakłada zwykle na brzegach lasu, na wysokich drzewach, zwykle z dala od zabudowań. Potężne gniazda wielkością zbliżone są do gniazd bociana białego. W górach gnieździ się choćby do wysokości 1200 m n.p.m.
Prowadzi na ogół skryty tryb życia i każda para strzeże swojego terytorium gniazdowego i żerowiskowego. Pożywienie tego ptaka w główniej mierze stanowią ryby i inne kręgowce łowione w wodach potoków. Spotykany był pod samymi Tatrami, np. na Zazadniej a po słowackiej stronie ok. 1970 znajdowały się gniazda bociana czarnego w okolicach Białej Wody Kieżmarskiej, Podspadów i Mięguszowiec. Gatunek bociana czarnego w całej Polsce objęty jest ochroną gatunkową.
Cietrzew
Ptak należący do rzędu kuraków, średniej wielkości, większy od jarząbka, ale mniejszy od głuszca. Gatunek bardzo charakterystyczny, kogut czarny z lekko fioletowym połyskiem, z lirowatym ogonem i białymi pokrywami podogonowymi, nad okiem czerwona gruba brew. Kura (cieciorka) mniejsza, brązowa w jaśniejsze prążki.
W Tatrach cietrzewia można spotkać w strefie regli i kosodrzewiny po piętro hal, preferują podmokłe tereny leśne. Lubią niezbyt rozległe polanki położone w piętrze kosodrzewiny, porośnięte borówkami, bażyną i wrzosem.
Widowiskowe toki połączone z walkami kogutów realizowane są na wiosnę zwykle od końca kwietnia do końca maja. Tokowiska cietrzewi realizowane są przeważnie na terenach otwartych, łąkach i zrębach. Podczas godów samice obserwują tokowisko z okolicznych drzew i krzewów. Gniazdują na ziemi, gdzie składają 6-10 jaj. Ptak żywi się owocami i nasionami, jagodami leśnymi oraz zielonymi pędami, jak również owadami.
Cietrzew jest gatunkiem bardzo rzadkim, rezerwat w Dolinie Białego został utworzony głównie z powodów ochrony toków cietrzewi i głuszców.
Głuszec
Gatunek trudny do pomylenia w szczególności samiec z uwagi na swoje rozmiary przypomina wielkością indyka.
Upierzenie samca jest barwy czarnej z lekkim fioletowym połyskiem oraz metaliczne zielonawej dolnej części gardzieli. W dolnej części dzioba obok jego nasady wydłużone pióra tworzą rodzaj brody, wokół oka czerwony otok, powiększający się w okresie godowym. Kura dużo mniejsza od samca, brązowa z ciemno prążkowanym wzorem na szyi, grzbiecie i brzuchu.
Toki głuszców realizowane są z końcem marca, a kulminacja przypada najczęściej w połowie kwietnia. Ptaki tokują w lesie lub niedużych lukach śródleśnych, na terenie TPN najczęściej w reglu dolnym, z dala od uczęszczanych szlaków turystycznych.
W Tatrach najczęściej występuje w starych borach świerkowych regla dolnego rzadziej w reglu dolnym. Gniazdo często stanowi nieduże wgłębienie, rozgrzebane pazurami, wysłane trawą i pierzem. Znajduje się na ziemi pod wykrotami lub zmurszałymi pniakami. Samica głuszca składa 6-10 cebulowo-żółtych jaj z brązowymi plamami i punkcikami.
Ptak żywi się pączkami drzew liściastych i iglastych, jagodami, nasionami oraz owadami. Głuszec jest ptakiem osiadłym w Tatrach, zimuje w gęstwinach leśnych. Warunki bytowania dla głuszca w Tatrach nie są zbyt dobre, ptak ten potrzebuje zupełnego spokoju w swojej ostoi.
Puchacz
Największa polska sowa występująca w Tatrach. Odznacza się charakterystycznymi pęczkami piór nad uszami długości około 10 cm. Ma duże skierowane do przodu oczy z pomarańczową tęczówką oraz silne, ostre pazury. Ubarwienie brązowe z misternym rysunkiem czarno-brązowo-żółtym. Puchacz jest ptakiem rzadkim i nieczęsto obserwowanym z racji nocnego trybu życia.
Zamieszkuje lasy reglowe, ptak gnieździ się w skalnych grotach i jaskiniach, na osłoniętych skalnych galeriach, dziuplach drzew, zajmuje także opuszczone gniazda innych ptaków drapieżnych. Wyprowadza zwykle dwoje młodych raz w roku. W przypadku grożącego niebezpieczeństwa wszyscy mieszkańcy gniazda, dorośli i dzieci rozlatują się na cztery strony świata.
Puchacz wydaje donośny głos „puhu” i od tego wzięła się nazwa gatunku. Puchacz poluje na mniejsze ssaki, ptaki i żaby. Jako ptak nocny i cicho latający łowi zdobycz pewnie i skutecznie. Jest ptakiem dzikim i płochliwym, prowadzi osiadły tryb życia. Puchacz pełni bardzo pożyteczną rolę, poluje na nornice i myszy, w związku z tym objęto go ochroną w całej Polsce.
Kruk
Duży ptak, cały czarny z połyskiem metalicznym o mocnym i grubym dziobie. Często mylony z gawronem, od którego jest znacznie okazalszy. Kruk żywi się owadami, myszami, ślimakami głównie jednak kopytnymi, które padły w zimie w lawinach śnieżnych. Z daleka można go rozpoznać po charakterystycznym chrapliwym głosie. Jest ptakiem osiadłym i rzadko można go spotkać poza swoim rewirem.
Kruk czarny buduje swoje gniazda w skalnych ścianach czy urwiskach położonych zarówno na wysokości powyżej 2000 m n.p.m. jak i w obrębie lasów. Gniazda zakładają na wiosnę w czasie topnienia śniegu.
Kruk należy do ptaków dość rzadkich, dawniej był intensywnie tępiony i zniknął z Tatr na początku XX wieku. Po II wojnie światowej pojawił się w górach ponownie. Aktualnie odnotowuje się wzrost liczebności kruka w Tatrach, najwięcej przedstawicieli tego gatunku gniazduje w stromych skałach Tatr zachodnich.
Dzięcioł duży
Jest typowym gatunkiem awifauny Tatr żyjącym w starych pniach drzew. Dzięcioł duży jest wielkości szpaka, kontrastowo ubarwiony czarno-czerwono-biały. Samiec jest upierzenia czarnego z karminowoczerwona plama na czubku głowy, u samicy ta plama jest dużo mniejsza i występuje tylko z tyłu głowy.
Dzięcioł charakteryzuje się mocnym, twardym dziobem, zbliżonym w kształcie do dłuta oraz długim językiem, sięgającym czasem kilkunastu centymetrów. W Tatrach dzięcioł duży żyje w dolnym i górnym reglu. Gniazdo zakłada w dziupli, która wykuwa w pniu drzewa przeważnie na wysokości kilku metrów od ziemi. Samica składa od 4 do 8 jaj.
Ptak żywi się owadami, a w trakcie mrozów również nasionami szyszek świerkowych. W tatrzańskich lasach często można usłyszeć charakterystyczny stukot świadczący o obecności dzięcioła. Dzięcioł należy do jednych z najbardziej pożytecznych ptaków leśnych — oczyszczają drzewa z owadzich szkodników.
Pluszcz
Niewielki, krępy i beczkowaty ptak barwy kasztanoszarej z dużą białą plama na podgardlu i piersi, ogon i skrzydła ciemnoszare. Pluszcz jest związany ze środowiskiem wodnym, można go zaobserwować nad wartkimi i czystymi potokami górskimi.
Ptak potrafi świetnie nurkować, ma bardzo gęste upierzenie, które obficie namaszcza tłuszczem pochodzącym z gruczołu kuprowego. Stanowi to znakomitą ochronę nie tylko przed wodą, ale również przed zimnem. Pluszcz dobrze lata oraz świetnie nurkuje, zanurza się pod prąd i chodzi po dnie, mocno trzymając się łapami kamieni. Żywi się łowiąc w potokach owady oraz drobne skorupiaki, które łapie, biegając po dnie, pod wodą.
Gniazdo buduje w szczelinach skalnych, pod korzeniami drzew, często za wodną ścianą wodospadów. Usłane jest z delikatnych korzonków, włókien roślinnych i mchów. Odbywa dwa lęgi w roku, w kwietniu i czerwcu. Samica składa od 4 do 6 jaj. Rodzice opiekują się młodymi do momentu, gdy osiągną pełna samodzielność.
Pluszcz jest ptakiem osiadłym, w Tatrach żyje niemal w każdym potoku po Halę Gąsienicową i Dolinę Pięciu Stawów Polskich. Najliczniej zasiedlonym potokiem po polskiej stronie Tatr jest Potok Kościeliski. Pluszcz zajmuje na własny użytek cześć obszaru i razem z samiczką pilnie go strzeże, wypędzając ptasią konkurencję.
Kaczka krzyżówka
Najliczniej występująca kaczka w Polsce jest najpospolitszym, gnieżdżącym się przedstawicielem wód stagnujących w Tatarch. W śród kaczek wystepuje wyraźny dymorfizm płciowy. Samiec jest kolorowo ubarwiony, w upierzeniu zimowowiosennym nosi szatę godową. Ma czarną głowę z zielonym połyskiem, białą obrączkę na szyi, dolna część szyi i przednia część piersi barwy ciemnobrązowej, na ogonie cztery zadarte przypominające loczki piórka. Dziób zielonawożółty, nogi czerwone. Samica jest brązowa z ciemniejszymi kreskowaniem. Samiec w upierzeniu letnim przypomina samicę.
Krzyżówka wije gniazdo w zaroślach nad jeziorami, stawami na mokradłach. Okres godów odbywa się od października do grudnia. W gnieździe zbudowanym z suchych traw, z liści i własnego puchu samice znoszą od 8 do 13 jaj, które wysiadują 22-26 dni. Pisklęta w krótkim czasie po wykluciu się same zbierają pożywienie, dobrze pływają i nurkują. Kaczka żywi się ślimakami, roślinami wodnymi, małymi rybkami, drobnymi zwierzętami żyjącymi w wodzie lub błocie. Dzikie kaczki nie żyją w stałych związkach partnerskich.
W Tatrach kaczki krzyżówki można spotkać nad stawami wyżej położonymi np. nad Morskim Okiem, Czarnym Stawem pod Rysami, Hińczowym. Najwyżej położone stanowisko lęgowe w Tatrach znajduje się w Dolinie Pięciu Stawów Polskich. O tym, iż kaczki przebywały w Tatrach już dawniej, świadczą nazwy: Dolina Kacza, Kaczy Szczyt, Kacza przełęcz, Zielony Staw Kaczy. W pobliżu stawów tatrzańskich kaczki przyzwyczajone do obecności turystów są mniej płochliwe, podchodzą do ludzi i biorą pokarm niemal z ręki.
Pustułka
W Polsce najpospolitszy przedstawiciel ptaków drapieżnych i jeden najliczniej występujących przedstawicieli sokołów. Ma rude skrzydła z ciemnymi plamkami i szarym ogonie. Spód ciała jasnopłowobrązowy z wyraźnie ciemnym plamkowaniem. Samica większa od samca.
Zdobycz wypatruje, siedząc stanowisku obserwacyjnym lub zawisa charakterystycznie w powietrzu lotem trzepoczącym, wypatrując zdobyczy z drobnych ssaków, przede wszystkim gryzoni. W górach rzadziej spotykana, w Tatrach obserwowana po piętro turni. Przeważnie raz do roku w kwietniu lub maju buduje gniazdo na drzewie, a w górach na niedostępnych skałach. Samica składa 4-6 jaj.
Żywi się przeważnie drobnymi gryzoniami, płazami, większe owady natomiast rzadko poluje na drobne ptactwo. Jest to ptak wędrowny, na zimę odlatuje na południe, wraca w marcu — kwietniu.
Dzięcioł trójpalczasty
Ptak wielkości dzięcioła dużego, upierzenie czarnobiałe, posiada tylko trzy palce. Wierzch głowy u samca koloru żółtego u samicy biały, nie posiada barwy czerwonej w upierzeniu. Gatunek związany z drzewami iglastymi, w Tatrach spotykany w obrębie regli, głównie związany z górnoreglowymi lasami tatrzańskimi.
Gniazduje w dziuplach, które wykuwa w starych spróchniałych drzewach iglastych, zasiedla przeważnie suche ułamane świerki. Raz do roku wyprowadza od 3 do 6 młodych. Z opuszczonych dziupli często korzystają inne ptaki.
Jego pożywienie stanowią larwy i dorosłe korniki oraz inne owady. W zdobyciu pożywienia dzięciołowi pomaga mocny, dłutowaty dziób oraz długi język, który ułatwia wydobywanie owadów spod kory. Spija również sok z drzewa, w których wydłubuje w tym celu niewielkie otwory. Dzięcioł trójpalczasty jest ptakiem osiadłym, zimuje na obszarze areału lęgowego. Znajduje się na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce.
Drozd obrożny
Po góralsku okowcak, kształtem i wielkością przypomina kosa, na piersi ma wyraźna biała, szeroką półobrożę, reszta upierzenia czarna. Samica jaśniejsza, bardziej brązowa z półobrożą brudnobrązową. Na wierzchu skrzydeł i spodzie ciała łuskowaty rysunek.
Typowo górski ptak związany z iglastymi lasami. W Tatrach dość liczny, występuje w reglu górnym aż po górne piętro kosodrzewiny. Gnieździ się w podszyciu leśnym na obrzeżu polan. Żywi się drobnymi stawonogami i owocami leśnymi.
Drozd obrożny jest ptakiem wędrownym. Z nadejściem zimy stopniowo przenosi się w niższe partie gór, można go wtedy zaobserwować żerującego na jarzębinach, zwykle w stadkach składających się z kilku osobników. Na lęgowiska przybywa w IV-IX, jaja składa kwiecień — czerwiec. Drozda obrożnego niełatwo spostrzec, gdyż jest to ptak bardzo płochliwy.
Krzyżodziób świerkowy
Ptak wielkości wróbla, samiec upierzenia ceglastoczerwonego, samica brunatnozielonego. Ma silne nogi i dziób skrzyżowany, w którym dolna silniejsza część zachodzi na górną. Charakterystyczny dziób jest przystosowany do szybkiego wyłuskiwania nasion szyszek drzew iglastych, będącymi głównym składnikiem jego pożywienia.
Gatunek w Tatrach bardzo pospolity, związany z drzewami iglastymi, głównie świerkiem. Spotkać go można też poza obszarem lasów reglowych wśród łanów kosodrzewiny. Krzyżodzioby żerują stadkami, przelatując z jednego świerka lub krzaka kosówki na inny.
Jest to ptak, który wcześnie przystępuje do lęgów choćby w okresie zimowym, w roku wyprowadza do 1 do 2 lęgów. W okresie bogatego urodzaju szyszek zdarza się, iż ptak gnieździ się choćby podczas silnych zimowych mrozów. Młode karmi rozmiażdżonymi nasionami drzew iglastych.
Pomurnik
Nieduży ptak, wielkości wróbla lub nieco większy o ubarwieniu ciemnoszarym z czarną plamą na gardle. Z dużymi, barwnymi karmazynowymi przepaskami na skrzydłach. Z powodu kolorowych skrzydeł nazywany przez górali mentlem, czyli motylem. W trakcie wspinania po skale, oprócz czepiania się jej pazurkami, pomaga sobie ruchem skrzydeł, których machanie wygląda podobnie jak u motyla.
Potrafi przysiąść na pionowej skale, systematycznie ją przeszukując, wtedy trudno go dostrzec, ponieważ kolor upierzenia zlewa się ze skałą. Porusza się bardzo dobrze po stromych skałach, czepiając się ich porostów i nierówności ostrymi pazurkami. Pożywienie zdobywa swym długim, łukowato zagiętym dziobem wydobywając ze szczelin skalnych drobne owady.
Pomurnik gnieździ się z reguły tylko w górach posiadających nagie, niemal pionowe urwiska, których w Tatrach nie brakuje. Jest gatunkiem raczej ciepłolubnym, dlatego zajmuje miejsca o wystawie południowej. Jest ptakiem osiadłym, gnieżdżące się pary korzystają z tego samego gniazda przez kilka lat. Gniazdo zbudowane z mchu i porostów ściele w maju w niedostępnych rysach i szczelinach skalnych.
Pomurnik gnieździ się tylko raz w roku, składa od 3 do 5 białych jajeczek skąpo upstrzonych. Z nadejściem jesieni i obniżenia temperatury oraz w miarę pogarszających się warunków atmosferycznych, pomurnik przenosi się w niższe obszary górskie.
Kwiczoł
Niewielki ptak z rodziny drozdów ma głowę i kuper barwy popielatej, a na grzbiecie brązowe „siodło". Gardło, pierś i spód ciała jasne, na piersi rdzawy nalot, wyraźnie kreskowany. Kwiczoł swoją nazwę wywodzi od śpiewu, w którym przeważają skrzypiące i kwiczące tony często wydawane w trakcie lotu. W odpowiednich warunkach trudny do pomylenia.
Żyje w lasach reglowych, gnieździ się na drzewach. Ptak osiadły, żywi się drobnymi zwierzętami bezkręgowymi, a jesienią i zimą zjada różne owoce np. jarzębiny lub szyszkojagody jałowca. W okresie jesienno — zimowym kwiczoł zbija się w duże stada, gromadnie żerując na różnych drzewach owocowych.
Uszatka
Bardzo puszysta, wielkością podobna do puszczyka, ale trochę od niego mniejsza. Upierzenie pstre, żółtawobrązowymi kreseczkami i plamkami. Tęczówki oczu złoto — pomarańczowe. Posiada charakterystyczne kępki piór które, mimo iż wyglądem przypominają uszy, z narządem słuchy nie mają nic wspólnego. Uszy u sów znajdują się w zupełnie innym miejscu, w okolicach szlary po bokach głowy.
Ptak osiadły, w Tatrach spotykany przeważnie w lasach mieszanych regla dolnego, gdzie często korzysta z opuszczonych gniazd innych ptaków. Poluje głównie na drobne gryzonie, a jej pożywieniem uzupełniającym są ryjówki i wróble. Uszatka potrafi zmieniać postać, z długiej i smukłej nagle staje się gruba, nastroszona, rozkłada skrzydła, odstraszając w ten sposób przeciwnika.
Żródło:
"Wielka Encyklopedia Tatrzańska" Zofia i Witold H. Paryscy
