Przebiśniegi – zwiastun nadchodzącej wiosny! Jak pielęgnować śnieżyczka przebiśnieg?

Przebiśniegi to pierwsze wiosenne kwiaty, które sygnalizują nadejście końca zimy. Zaczynają kwitnienie już w lutym, kiedy ziemia pokryta pozostało warstwą śniegu. Rośliny, zgodnie ze swoją nazwą, często wyłaniają się spod niego, a ich białe kwiaty widoczne są przez kolejny miesiąc, dając pokarm pierwszym owadom i ciesząc ludzkie oczy.

Przebiśniegi – występowanie i ochrona

Śnieżyczka przebiśnieg (Galanthus nivalis L.) jest rośliną dziko rosnącą w dużej części Europy. Jej obszar występowania sięga od Hiszpanii, aż po Kaukaz, a na północy przebiega przez Francję, Niemcy i Polskę. W naszym kraju roślina najczęściej występuje w górach i regionach południowych, chociaż obecna jest również w lasach położonych bliżej centrum. W Polsce, podobnie jak i w innych krajach, przebiśniegi zwiększają swoje zasięgi występowania, ponieważ część roślin hodowanych w ogrodach dziczeje lub rozsiewa swoje nasiona.

Jeżeli kiedykolwiek zastanawiałeś się, kiedy kwitną przebiśniegi – ich czas kwitnienia zaczyna się już w lutym, a kończy w okolicy kwietnia – foto Yoksel Zok – Unsplash

Przebiśniegi, pierwsze kwitnące rośliny pojawiające się wczesną wiosną, przez wiele lat były w ogromnych ilościach wykorzystywane do komponowania bukietów. Doprowadziło to w połowie XX. wieku do ogromnych ubytków w populacji tych roślin i sprowadziło je na skraj wyginięcia w naszym kraju. Od 1946 roku przebiśniegi objęte były ścisłą ochroną, w 2014 roku przepis złagodzono i w tej chwili znajdują się one na liście gatunków częściowo chronionych. Roślin nie należy zrywać, wykopywać ich cebulek, ani niszczyć stanowisk, na których rosną – nie tylko w rezerwatach czy parkach narodowych, ale na terenie całej Polski.

Jak wyglądają przebiśniegi?

Śnieżyczka przebiśnieg swoją polską nazwę zawdzięcza białej barwie kwiatów oraz wczesnemu okresowi kwitnienia, często zaczynającemu się jeszcze w sąsiedztwie leżącego śniegu. Podobnie jest z nazwą naukową – Galanthus to zbitek greckiego gala (mleko) i anthos (kwiat) oraz nivalis (śnieżny). Nazwy w innych językach europejskich również nawiązują do śniegu i wczesnego kwitnienia – tak jest w angielskim, francuskim i niemieckim.

Jak uprawiać przebiśniegi? Przebiśniegi nie należą do wrażliwych kwiatów, a ich uprawa jest niezwykle prosta, więc jest to doskonała propozycja dla początkujących ogrodników – foto Yoksel Zok – Unsplash

Śnieżyczka przebiśnieg jest niewielką rośliną, osiągającą od 15 do 30 centymetrów wysokości. W naturze rośnie najczęściej pod drzewami, tworząc duże kępy. Jej pojedyncza łodyga o okrągłym przekroju osiąga długość do 11 centymetrów i wyrasta z podziemnej cebuli. Cebulki przebiśniegów mają do sześciu centymetrów obwodu i pokryte są brązowymi łuskami. Liście są równowąskie, mięsiste, o sinozielonej barwie. Pojawiają się przed kwiatami, dorastając do dziewięciu centymetrów, po przekwitnięciu wydłużają się do 24 cm.

Budowa i pielęgnacja przebiśniegów

Z łodygi wyrasta pojedynczy, charakterystyczny kwiat. Jego okwiat ma kształt dzwonkowaty, złożony z sześciu płatków. Trzy z nich są dłuższe i całkowicie białe, trzy kolejne znajdują się wewnątrz, są mniejsze i biało-zielone. Kwiaty zapylane są przez wczesne owady, głównie dzikie pszczoły i muchówki. Po przekwitnięciu pojawiają się owoce w postaci mięsistych torebek. Po etapie dojrzewania torebki pękają i uwalniają od jednego do piętnastu nasion.

Przebiśniegi to pierwsze wiosenne kwiaty w ogrodzie. Kwitną już pod koniec lutego! – foto Yoksel Zok – Unsplash

Odpowiednia temperatura

Przebiśniegi są roślinami dziko rosnącymi na terenie naszego kraju, a więc w pełni odpornymi na szeroki zakres temperatur. Szczególnie dotyczy to mrozów, które są im wręcz niezbędne do prawidłowego rozwoju. Często ich pierwsze liście, a potem kwiaty pojawiają się jeszcze podczas panujących przymrozków ocieplanych pierwszymi promieniami słońca. Po kilku tygodniach roślina przekwita i znika wśród bujniej rozwijających się wiosennych gatunków. Do kolejnego sezonu przetrwa w postaci cebulek ukrytych w podłożu.

Oświetlenie

Pierwsze przebiśniegi kwitną wtedy, kiedy dni są jeszcze bardzo krótkie, a oświetlenie skąpe. Mimo tego nie lubią być w pełni wystawione na promienie słońca. Najlepiej czują się w lasach, pod drzewami, na stanowiskach częściowo zacienionych. I takie właśnie miejsce powinniśmy wybrać dla nich w ogrodzie – wśród drzew i wysokich krzewów, w półcieniu.

Śnieżyczka przebiśnieg ( Galanthus nivalis ) znany jest pod wieloma nazwami, np. przebiśnieg zwyczajny, przebiśnieg pospolity, gładysz pospolity, gładyszek, śnieguła, śniegułka, śnieżyca – foto Yoksel Zok – Unsplash

Przebiśniegi i podlewanie

Topniejący śnieg dostarcza glebie dużo wilgoci. Przebiśniegi lubią środowisko wilgotne, ale nie wymagają w czasie przedwiośnia dodatkowego podlewania. Chyba iż zima była bezśnieżna i bardzo sucha – wtedy należy kontrolować stan podłoża i regularnie je podlewać, żeby nie było przesuszone.

Właściwe podłoże

W środowisku naturalnym przebiśniegi rosną najczęściej w lasach liściastych, na żyznych glebach zasilanych przez cały czas przez opadające i rozkładające się liście. Nic więc dziwnego, iż podobne warunki należy stworzyć dla nich w ogrodzie. Podłoże musi być bardzo żyzne, wapienne, dobrze utrzymujące wilgoć, a jednocześnie lekkie. W mieszance przygotowanej dla tych roślin warto umieścić dużo próchnicy.

Kwiaty wszystkich śnieżyczek delikatnie zwisają do dołu. zwykle ich wielkość waha się od 6 do 20 mm. Składają się z 6 listków okwiatu o nierównej długości – foto Simon Berger – Unsplash

Przebiśniegi i nawożenie

Przebiśniegi są roślinami cebulowymi i to w tej części gromadzą potrzebne składniki na okres wiosennego rozwoju i kwitnienia. o ile planujemy nawożenie tych kwiatów, warto zrobić to w okresie wczesnej jesieni, kiedy rośliny gromadzą zapasy w cebuli. Do nawożenia możemy użyć środków pochodzenia naturalnego – na przykład kompostu albo gotowych mieszanek przeznaczonych dla roślin cebulowych.

Przebiśniegi – sposoby rozmnażania

Spacerując w parkach czy lasach, często można natknąć się na prawdziwe pola przebiśniegów. Rośliny te rosną w grupach, tworząc gęste i rozległe monokultury, doskonale widoczne w okresie przedwiośnia. Dziko rosnące przebiśniegi najczęściej rozmnażają się dzięki nasion, które spadają w pobliżu roślin macierzystych. Teoretycznie można je również rozmnożyć w ten sposób w ogrodzie. Jest to jednak metoda mało efektywna, ponieważ tak uzyskane młode sadzonki zaczynają kwitnąć dopiero po kilku latach.

Przebiśniegi są roślinami cebulowymi – gwałtownie rozrastają przez cebulki potomne, bez problemu też rozsiewają się same – foto Rob Pumphrey – Unsplash

O wiele skuteczniejszym i szybszym sposobem jest rozsadzenie cebulek przybyszowych, pojawiających się przy głównej cebuli starszej rośliny. Wydobywamy je z ziemi kilka miesięcy po przekwitnięciu, najczęściej zaczynając w czerwcu i kończąc na początku września. Młode cebulki sadzi się na głębokości od pięciu do dziesięciu centymetrów i w rozstawie do pięciu centymetrów. Nie należy z tym zwlekać do ostatniej chwili – posadzone późno przebiśniegi nie ukorzenią się prawidłowo, a ich cebule zgniją. Warto również pamiętać o kilku ważnych zasadach w czasie sadzenia.

Młode cebulki są bardzo delikatne i łatwo odpadają od nich łuski, dlatego trzeba zachować ostrożność przy ich wyjmowaniu z gleby. Bardzo gwałtownie wysychają, najlepszym rozwiązaniem jest więc posadzenie ich od razu w docelowych miejscach. Powyższe czynności najlepiej przeprowadzać w rękawiczkach ogrodniczych – kilka osób zdaje sobie sprawę, iż przebiśniegi są roślinami trującymi i u bardziej wrażliwych osób choćby ich dotykanie może wywołać silną reakcję.

Choroby grzybowe i pasożyty

Przebiśniegi zarówno w naturze, jak i w warunkach hodowlanych mogą być zaatakowane przez kilka rodzajów bezkręgowców. Zaliczają się do nich chrząszcze, muchówki oraz ślimaki. Do tych pierwszych należy żerująca na roślinach cebulowych poskrzypka cebulowa, która występuje w całym okresie wiosenno-letnim. Ten powszechny, niewielki chrząszcz zarówno w postaci larwalnej, jak i dorosłej żeruje na roślinach liliowatych, czyniąc duże szkody.

Przebiśniegi to prawdziwe zwiastuny wiosny, a nie dość, iż ładnie wyglądają, to jeszcze przyjemnie pachną i dostarczają pierwszego pyłku pszczołom – foto Bruno Kelzer – Unsplash

Z kolei należąca do muchówek pobzyga cebularz składa jaja na dorosłych roślinach, a jej wyklute larwy wgryzają się do wnętrza cebuli i tam żerują. Tak zaatakowana roślina nie ma żadnych szans na przetrwanie i gwałtownie obumiera. Nieco mniej groźne są liczne gatunki ślimaków, żywiących się tkanką roślinną. Mogą one spowodować znaczne uszkodzenia pąków i liści, ale większe zagrożenie stanowią dopiero przy masowym występowaniu.

Ponieważ przebiśniegi rosną najczęściej w środowisku narażonym na częsty kontakt z wilgocią i szybkie gnicie, często padają ofiarą chorób wywołanych przez grzyby. Najbardziej powszechną z nich jest słynna szara pleśń, którą powoduje grzyb Botrytis galanthina z rodziny Sclerotiniaceae. Zarażone nim rośliny nie są w stanie wykształcić prawidłowych liści. Te, które wyrosną, są krótkie, osłabione i bardzo gwałtownie żółkną. Z infekcjami grzybowymi można próbować walczyć ,ograniczając podlewanie i wilgotność gleby, a w ostateczności stosując chemiczne preparaty grzybobójcze.

Ciekawe fakty o przebiśniegach

Przebiśniegi uprawia się nie tylko jako rośliny ozdobne, ale również jako rośliny lecznicze. Ze względu na swoje wczesne kwitnie i białe kwiaty w wielu kulturach stały się symbolem nadejście wiosny, a także dziewiczej czystości.Warto również pamiętać o tym, iż są one roślinami trującymi, ale też wykorzystywanymi w przemyśle farmakologicznym, przy produkcji leków stosowanych w terapii chorób uszkadzających układ nerwowy oraz w ziołolecznictwie. Pod żadnym pozorem jednak nie należy zbierać i spożywać jej części na własną rękę!

Wczesną wiosną na terenie naszego kraju kwitnie podobny gatunek rośliny, która często myli się z przebiśniegiem. To śnieżyca wiosenna, która jednak ma ciemnozielone liście i kwiaty złożone z równych płatków. W minionych stuleciach przebiśniegi były symbolem czystości, noszonym przez panny podczas świąt religijnych – na przykład w średniowiecznej Anglii. Miłość do tych kwiatów przez cały czas pozostaje silna w tym kraju. w tej chwili wyspecjalizowane ogrody pełne przebiśniegów są tam masowo odwiedzane wraz z nadejściem wiosny.