Projekt ustawy o bonie senioralnym wraca na rządową agendę, jednak pojawiły się wątpliwości dotyczące jego dalszego losu. Dokument po konsultacjach i analizach różni się w wielu punktach od pierwotnych założeń. Bon ma wspierać rodziny – dzieci, wnuki, a także małżonków – w łączeniu pracy zawodowej z opieką nad seniorem. Prace nad ustawą przyspieszono, gdyż jest to jeden z kamieni milowych Krajowego Planu Odbudowy dotyczący reformy opieki długoterminowej. Przepisy pierwotnie miały wejść w życie 1 stycznia 2026 r., jednak napięte terminy i wskazane przez ekspertów prawne wątpliwości mogą to utrudnić. Przypominamy, co przewiduje projekt ustawy.
Więcej aktualnych informacji znajdziesz na stronie głównej GazetaSenior.pl
Idea bonu senioralnego
Bon senioralny powstał w odpowiedzi na realne problemy – wiele osób, głównie kobiet, rezygnuje z pracy lub ogranicza aktywność zawodową, by opiekować się starszym rodzicem czy małżonkiem. Tymczasem dostęp do zawodowych opiekunów jest ograniczony, a prywatne usługi bardzo kosztowne.
Nowe rozwiązanie ma działać podobnie jak wsparcie dla rodziców małych dzieci w dostępie do żłobków – pomóc rodzinom pogodzić pracę z opieką nad seniorem. Bon nie zastąpi dotychczasowych form pomocy, ale je uzupełni. Obok usług opiekuńczych, specjalistycznych usług opiekuńczych, możliwości korzystania z posiłków i ośrodków wsparcia, czy ustawy o świadczeniu wspierającym dla osób z niepełnosprawnościami, ma wypełnić lukę w systemie pomocy.
Kto skorzysta z bonu senioralnego?
Zgodnie z projektem, bon senioralny będzie przeznaczony dla osób po 75. roku życia, które wymagają wsparcia w codziennym funkcjonowaniu. Aby otrzymać świadczenie, senior musi spełniać trzy warunki:
- mieć niezaspokojone potrzeby w zakresie podstawowych czynności życia codziennego,
- posiadać małżonka lub co najmniej jedno dziecko czy wnuka.
- osiągać średni miesięczny dochód z ostatnich trzech miesięcy nie wyższy niż 3 410 zł.
Wysokość tego progu kwotowego nie będzie stała, ale co roku weryfikowana i ogłaszana przez organ odpowiedzialny za politykę senioralną.
Granica wieku 75 lat nie jest przypadkowa – przyjęto ją zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia, która ten wiek wskazuje jako początek tzw. późnej starości. To właśnie w tym okresie wiele osób zaczyna wymagać regularnej pomocy bliskich lub opiekunów zawodowych.
Wprowadzono też okres przejściowy. Do końca 2028 roku z bonu będą mogły korzystać wyłącznie osoby po 80. roku życia. Ma to dać gminom czas na przygotowanie się do nowego zadania i zbudowanie odpowiedniego zaplecza opiekunów. Do tego czasu bon senioralny będzie funkcjonował w formie programu.
Kiedy bon senioralny nie będzie przysługiwał?
Nie każdy senior spełniający kryteria wieku i dochodu otrzyma bon. Ustawa przewiduje wyłączenia – świadczenie nie przysługuje osobom, które już korzystają z innych form opieki, takich jak: świadczenie wspierające, usługa sąsiedzka, specjalistyczna usługa opiekuńcza w ośrodku wsparcia, całodobowa opieka w DPS, ZOL lub ZPO, całodobowa opieka dla osób niepełnosprawnych, przewlekle chorych lub w podeszłym wieku oraz instytucjonalna opieka dzienna.
Wyjątkiem są sytuacje krótkotrwałego korzystania z tych usług. jeżeli trwały one nie dłużej niż 14 dni, bon senioralny przez cały czas będzie przysługiwał. Przykładem jest pobyt w domu pomocy społecznej w ramach wsparcia krótkoterminowego.
Komu w praktyce przysługuje bon senioralny?
Bon senioralny nie trafia bezpośrednio do seniora, ale do jego małżonka lub zstępnego (np. dziecka, wnuka), który pracuje zarobkowo lub np. prowadzi działalność gospodarczą. Osoba starająca się o bon musi przez co najmniej 3 miesiące przed złożeniem wniosku:
- być zatrudniona na podstawie umowy o pracę, stosunku służbowego lub pracy nakładczej,
- prowadzić działalność gospodarczą,
- świadczyć usługi na podstawie umowy zlecenia, agencyjnej lub o świadczenie usług,
- uzyskiwać dochód z działalności rolniczej lub być pomocnikiem rolnika,
- przebywać na urlopie macierzyńskim, rodzicielskim lub ojcowskim.
Skorzystanie z bonu będzie też możliwe, jeżeli praca lub działalność rozpoczęła się do 3 miesięcy przed złożeniem wniosku i nie przyniosła jeszcze dochodu.
Kryteria dochodowe uprawnionego do bonu
W proponowanym projekcie zmieniono też kryteria dochodowe dla osób starających się o bon:
- gospodarstwo jednoosobowe – średni miesięczny dochód z ostatnich 3 miesięcy od 3 500 zł do 6 700 zł,
- gospodarstwo wieloosobowe – łączny dochód wszystkich członków nie może przekroczyć 10 000 zł,
- dochód z gospodarstwa rolnego będzie ustalany według liczby hektarów przeliczeniowych i stawki ogłaszanej corocznie.
Progi dochodowe nie są stałe – będą weryfikowane i ogłaszane co roku w Monitorze Polskim.
Z bonu mogą korzystać zarówno obywatele polscy, jak i cudzoziemcy (m.in. z UE, EOG, Szwajcarii lub na podstawie umów międzynarodowych), pod warunkiem iż senior i osoba uprawniona mieszkają w Polsce w okresie korzystania z bonu.
Wysokość bonu senioralnego
Bon senioralny to świadczenie w formie usług wsparcia, które mają pomóc seniorowi w codziennym funkcjonowaniu. Jego maksymalna wartość wyniesie 2 150 zł miesięcznie i będzie odpowiadać liczbie godzin usług, jakie senior otrzyma w ramach bonu.
Bonu nie można wymienić na gotówkę ani przekazać innej osobie. Niewykorzystana w danym miesiącu część bonu przepada, chyba iż jego niewykorzystanie wynikało z siły wyższej – wówczas godziny przechodzą na kolejne miesiące.
Choć według projektu wartość bonu nie podlega waloryzacji, zastrzeżono możliwość jej podwyższenia rozporządzeniem Rady Ministrów. Uwzględniać może ono m.in. minimalne wynagrodzenie, stawkę godzinową, wskaźniki inflacji GUS, prognozy wynagrodzeń oraz informacje o stawkach ustalonych za godzinę wsparcia przez gminy w poprzednim roku.
Formy wsparcia w ramach bonu
Usługi finansowane bonem senioralnym obejmują przede wszystkim wsparcie w korzystaniu ze świadczeń zdrowotnych, np. pomoc w umówieniu wizyty lekarskiej, transport na wizytę czy przypominanie o przyjmowaniu leków, także przy użyciu środków komunikacji elektronicznej, jeżeli to możliwe. Bon obejmuje także podstawową opiekę higieniczno-pielęgnacyjną, np. pomoc przy kąpieli, ubieraniu się czy przygotowaniu posiłków, a także wsparcie w utrzymaniu kontaktów z otoczeniem i aktywizację. Celem jest pomoc seniorowi w codziennym funkcjonowaniu w miejscu zamieszkania.
Ilość godzin usług przyznawana jest w oparciu o ocenę poziomu niezaspokojonych potrzeb – w skali punktowej do 60 punktów, gdzie najwyższa liczba oznacza największe potrzeby. Szczegółowy system punktacji i instrukcje zostaną opublikowane.
W ramach bonu będzie można również świadczyć usługi wsparcia na rzecz kilku seniorów zamieszkałych razem – wówczas godziny usług przyznane wszystkim są sumowane w ramach miesięcznego limitu.
Decyzja o przyznaniu bonu
Aby zmniejszyć obciążenia administracyjne, decyzja o przyznaniu bonu senioralnego będzie wydawana zwykle bezterminowo, chyba iż sytuacja seniora wymaga określenia konkretnego okresu realizacji. W decyzji znajdą się m.in. wynik punktowy oceny potrzeb seniora, liczba godzin usług wsparcia i odpowiadająca im wartość bonu, rodzaj świadczonych usług oraz termin rozpoczęcia ich realizacji.
Bon senioralny odpłatnie – dodatkowa możliwość
Nowością jest możliwość odpłatnego świadczenia usług wsparcia dla seniorów, którzy nie spełniają kryteriów bonu. Gmina może zaoferować dodatkowe godziny lub rodzaje usług wykraczające poza te gwarantowane bonem. Zasady pobierania opłat, w tym możliwość całkowitego zwolnienia lub rozłożenia na raty, określi rada gminy w uchwale.
Terminy bonu senioralnego
Przepisy mają wejść w życie 1 stycznia 2026 r., ale pierwsze wnioski będzie można składać dopiero we wrześniu 2026 r.
Opinie na temat bonu senioralnego
W ramach konsultacji społecznych projektu ustawy o bonie senioralnym wpłynęły opinie od wielu organizacji i instytucji. Forum Związków Zawodowych oceniło projekt jednoznacznie negatywnie, wskazując, iż choć sama idea wsparcia osób starszych jest co do zasady słuszna, to konstrukcja proponowanego rozwiązania nie zasługuje na poparcie. Zastrzeżenia do projektu zgłosiły również m.in. Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych oraz Ogólnopolski Związek Zawodowy Pracowników Bloku Operacyjnego, Anestezjologii i Intensywnej Terapii. Odmienne stanowisko zajęła Rada Działalności Pożytku Publicznego, która przyjęła projekt z uznaniem, widząc w nim próbę uporządkowania zasad finansowania i organizacji usług społecznych dla seniorów.
Największe znaczenie ma jednak opinia Rządowego Centrum Legislacji, które wskazało na liczne wady prawne i legislacyjne projektu, a także możliwe negatywne skutki społeczne, co – jak podkreślono – podaje w wątpliwość zasadność dalszego procedowania ustawy w obecnym kształcie.
Dla zainteresowanych pełne treści opinii dostępne są pod linkiem TUTAJ.
Bon senioralny terminy
Dodatkowym problemem są napięte terminy. Proponowany termin wejścia w życie ustawy – 1 stycznia 2026 r. – wydaje się mało realny. Na obecnym etapie prac legislacyjnych trudno będzie zapewnić wystarczający czas na procedowanie projektu w Sejmie i Senacie, podpis prezydenta oraz odpowiednie vacatio legis, pozwalające przygotować się do nowych przepisów.
Jednak prace nad nim wydają się nie ustawać. Pod koniec października sekretarz stanu ds. polityki senioralnej Marzena Okła-Drewnowicz informowała, iż projekt ustawy o bonie senioralnym został przekazany na Stały Komitet Rady Ministrów. – Można powiedzieć, iż kierujemy ten projekt na finisz prac rządowych. Projekt powinien być przyjęty pod koniec tego roku i zafunkcjonować od nowego roku – zapewniała. Z kolei 2 listopada br. podczas spotkania Komitetu Nadzoru z ministrem Maciejem Berkiem omawiano rządowe priorytety, wśród których znalazły się zarówno bon senioralny, jak i ustawa o opiece długoterminowej. Oba te projekty realizują założenia tzw. kamienia milowego A70 Krajowego Planu Odbudowy (KPO).
Podobał Ci się ten artykuł? Prenumeruj Gazetę Senior i bądź na bieżąco z ważnymi tematami! Zajrzyj do sklepu „Gazety Senior” TUTAJ
Jeżeli interesują Cię ważne informacje dla seniorów, zapisz się do Newslettera Gazety Senior i poleć stronę znajomym Zapisz się do Newslettera
Bon senioralny ARCHIWUM
BON SENIORALNY: projekt ustawy [KOMPENDIUM]
Bon senioralny: nowe wsparcie dla seniorów [kwota i kryterium dochodowe]
Bon Senioralny 2024: nowe świadczenie dla seniorów [wszystko, co już wiemy w jednym miejscu]
