A gdy świat ten jest skąpany w kolorach, refleksach świetlnych, szlachetnych materiałach i artyzmie – wielu odczuwa podwójną przyjemność.
9 lutego w synagodze w Ostrowie Wielkopolskim będzie ku temu niebagatelna okazja.
Kolejna odsłona Kiermaszu w Forum Synagoga uprzyjemni luty wszystkim, którzy pragną ciepła i przytulności.
„(…) Zapraszamy na niedzielę z unikatowymi przedmiotami, wśród których każdy znajdzie coś dla siebie – zaprasza organizatorka Kiermaszu Sztuki Rzeczy Unikatowych Małgorzata Dąbrówka – biżuteria, szkło, ceramika, odzież, obrazy, meble, wyroby z metalu, drewna oraz produkty vintage.
Amatorzy rzeczy pięknych – Wam to dedykowane.
Małgorzata Dąbrówka, fot. z archiwum prywatnego
Sztuka jest arystokratyczna do szpiku kości…
„(…) jak książę krwi. Jest zaprzeczeniem równości i uwielbieniem wyższości. Jest sprawą talentu, czy choćby geniuszu, czyli nadrzędności, wybitności, jedyności, jest także surowym hierarchizowaniem wartości, okrucieństwem w stosunku do tego co pospolite, wybieraniem i doskonaleniem tego co rzadkie, niezastąpione, jest wreszcie pielęgnowaniem osobowości, oryginalności, indywidualności” – pisał w 1960 roku Witold Gombrowicz.
Sentencja ta zresztą przyświeca organizatorom kolejnego wyjątkowego wydarzenia w kulturalnym terminarzu Ostrowa Wielkopolskiego.
„Odwiedzając Kiermasz wszyscy miłośnicy sztuki i ci nielubiący szarości za oknem, na pewno umilą sobie ten czas. Artyści i rękodzielnicy po raz kolejny przygotowali wyjątkowe i niepowtarzalne wyroby, które dostępne są zwykle w pojedynczych egzemplarzach. Jako organizator cieszę się zawsze na ten dzień i spotkanie z ludźmi którzy tworzą z pasją swoje dzieła i tak licznie zgłaszają się do udziału w Kiermaszu.” – opowiada udzielająca mi wywiadu Małgorzata Dąbrówka.
Kiermasz Sztuki Rzeczy Unikatowych to wydarzenie, które zyskało swoje uznanie wśród miłośników rękodzieła i sztuki już w poprzednich edycjach. W ubiegłych latach miało miejsce w klubie Stara Przepompownia, który swoim industrialnym klimatem idealnie oddawał ducha artystycznych inicjatyw.
Po jego zamknięciu, kierowniczka wydarzenia – Małgorzata Dąbrówka – stanęła przed wyzwaniem znalezienia nowego, równie wyjątkowego miejsca. Synagoga, w której w tej chwili odbywa się kiermasz, okazała się strzałem w dziesiątkę, miejscem, które bardzo dobrze wpisuje się w ideę promocji sztuki i stanowi kapitalne tło dla podobnych inicjatyw.
Plakat
„Jako osoba od dziecka związana ze sztuką, czuję, iż Synagoga ma w sobie coś magicznego. Przekraczając jej próg, mam wrażenie, jakbym przenosiła się w czasie. Otwierając drzwi, wchodzę do innej czasoprzestrzeni – nieziemskiego targu kupieckiego, gdzie miękkie światło delikatnie podkreśla detale zarówno wnętrza, jak i dzieł sztuki wystawionych na sprzedaż. To miejsce jest nie tylko estetyczne, ale również duchowe. Zamykając oczy, można poczuć klimat dawnej epoki, który harmonijnie łączy się z nowoczesnymi pracami artystów – biżuterią, ceramiką, szkłem, odzieżą czy obrazami. Zmiana miejsca i szata graficzna tego wydarzenia nie są przypadkowe. Gdy Małgosia pokazała mi nowy projekt graficzny, od razu dostrzegłam, jak doskonale oddaje on charakter wydarzenia i ideę „portalu” do innego świata. Synagoga stała się dla tego kiermaszu miejscem, które nie tylko podkreśla artystyczny wymiar wydarzenia, ale też zaprasza do przeżycia wyjątkowego doświadczenia. Osobiście cenię ten kiermasz nie tylko jako fotograf i plastyk, ale również jako osoba, która może swobodnie działać w tak inspirującej przestrzeni. Uważam, iż jest to wydarzenie dostępne dla wszystkich – zarówno dla tych blisko związanych ze sztuką, jak i tych, którzy chcą po prostu poznać coś nowego. Synagoga oferuje coś więcej niż udane zakupy – to możliwość zabrania ze sobą ducha miejsca i sztuki, która tam żyje.” – przekazuje Marta Wolff Brajer, fotografka dokładająca starań w organizacji Kiermaszu.
Na żydowskim fyrtlu
Bożnica w Ostrowie Wielkopolskim jest niemym świadkiem niegdysiejszej obecności w tym mieście żydowskiej diaspory. Dzielnica Starozakonnych ulokowana była na zachód od rynku, wokół obecnego placu 23 Stycznia. Pierwsza, drewniana synagoga powstała wraz z założeniem gminy, na tyłach w tej chwili zachowanej murowanej synagogi. Znajdował się w jej pobliżu cmentarz istniejący do 1780 roku, mykwa, elementarna szkoła, rzeźnia rytualna oraz dom rabina.
Dzisiejszą murowaną synagogę rozpoczęto budować w roku 1857 roku. Zaprojektował ją Moritz Landé w popularnym wówczas wśród synagog europejskich stylu mauretańskim. Budowę ukończono w 1860 roku. Finansowo budowę wsparł m.in. właściciel Wysocka – Józef Nasierowski. W 1903 roku dokonano gruntownego remontu synagogi, a jego koszty wyniosły 12 tysięcy marek. Wówczas to prawdopodobnie obiekt uzyskał, zachowaną do dziś, stylizowaną na bliski wschód dekorację elewacji frontowej oraz wieżyczek.
Synagoga Ostrów Wielkopolski, fot. Domena publiczna
Synagoga w czasie II wojny nie została zniszczona, gdyż ze względu na panujący w niej mikroklimat, służyła jako magazyn żywności i alkoholi. Pozostała zabudowa dzielnicy żydowskiej uległa prawie całkowitemu zniszczeniu. Po wojnie, przez kilkadziesiąt lat znajdował się w synagodze magazyn meblowy. Z wnętrza wyniesiono całe ruchome wyposażenie, sprzęty rytualne oraz zdemontowano szafę ołtarzową Aron ha-kodesz.
Na początku lat 90. XX w. zabezpieczono dach na synagodze. W latach 1990-2010 wykorzystywana była sporadycznie jako scena impresaryjna dla różnego rodzaju grup teatralnych oraz cyklu seminariów o przenikaniu się kultur. W 2006 r. samorząd miasta zapłacił Gminie Wyznaniowej Żydowskiej we Wrocławiu za zrzeczenie się roszczeń do obiektu oraz zobowiązał się do wybudowania lapidariów w miejscu cmentarzy żydowskich.
Od 2010 r. rozpoczął się generalny remont gmachu. Projekt remontu i adaptacji został wykonany tak, aby jak najmniej ingerować w zabytkową substancję budynku, a przede wszystkim zachować jego bryłę i czytelny układ pomieszczeń, zwłaszcza jednoprzestrzenne wnętrze z 2-kondygnacyjnymi emporami.
Ze względu na stan części stolarki – okuć, nastąpiła ich rekonstrukcja. Przy witrażach istniejące fragmenty poddano pieczołowitej inwentaryzacji i na tej podstawie zaprojektowano nowe. Wykorzystano przy tym również dostępne materiały ikonograficzne oraz istniejące oryginalne szkło.
Podobnie postępowano przy detalach elewacji frontowej. Ze względu na bardzo zły stan tynków pod nimi, wszystkie zachowane elementy były demontowane, czyszczone, konserwowane, uzupełniano ubytki, zaś brakujące detale rekonstruowano z masy gipsowej na podstawie najlepiej zachowanych detali. Tak samo robiono z każdym najdrobniejszym elementem budynku.
Powstała stylistyczna enklawa – portal do kultury, na nieszczęście dla tego miasta – prawie całkowicie wymazanej z jego krajobrazu po 1945 roku.
Memento
Forma kiermaszu pozwala poznać twórców, porozmawiać z nimi oraz dokonać niepowtarzalnych zakupów. Kiermasz jest okazją do kupienia „rzeczy z duszą” bezpośrednio od osób, które je wykonały, jest również inspiracją dla wyjątkowych pomysłów na wystrój wnętrz.
Synagoga Ostrów Wielkopolski, fot. Domena publiczna
Wydarzenie to, wedle słów jego organizatorów, jest ukłonem w stronę historii dawnej bożnicy. By w ścianach powołanych do gromadzenia ludzi, było gwarno ale z powagą, z wyjątkową sztuką i serdeczną atmosferą zrozumienia i odkrywania inności.
Te i inne przykazania sztuki będą tutaj także podczas kolejnych edycji ostrowskiego kiermaszu. Przekonują o tym organizatorzy zapraszając już teraz pod mauretańskie kopuły ostrowskiej synagogi.
Data: 9 Lutego 2025 roku
Godzina: 11:00 – 19:00
Organizatorzy: Małgorzata Dąbrówka wraz z Ostrowskim Centrum Kultury
Forum Synagoga
Ostrów Wielkopolski,
ul. Raszkowska 21
