Relacje między dziadkami a wnukami są źródłem euforii dla obu stron. W związku z dniami Babci i Dziadka (21 i 22 stycznia) warto przypomnieć prawa zapewniające kontakty dziadków z wnukami.
Więcej aktualnych informacji znajdziesz na stronie głównej GazetaSenior.pl
Prawa dziadków do kontaktów z wnukiem
Relacje rodzinne, w tym dziadków z wnukami, stają się coraz bardziej skomplikowane. Spowodowane jest to w pierwszej kolejności rozpadem rodzin, co skutkuje osłabieniem faktycznych więzi rodzinnych pomiędzy rodzicami dzieci, a tym samym osłabieniem więzi z dalszymi członkami rodzin rodziców. Niniejszy artykuł dotyczy regulacji prawa polskiego. Musimy jednak pamiętać, iż do relacji rodzinnych może mieć zastosowanie inne prawo niż polskie, gdy dziecko na stałe przebywa za granicą.
Sprawy sądowe o kontakty dziadków z wnukami mogą być inicjowane przez dziadków, którzy aktywnie uczestniczyli w życiu dziecka, a później ich kontakt został ograniczony przez rodzica, z którym dziecko aktualnie zamieszkuje. Sprawy o kontakty mogą być także inicjowane przez dziadków, jeżeli przedłuża się postępowanie sądowe o uregulowanie kontaktów rodzica z dziećmi.
Gdy dziadkowie i rodzice dziecka ze względu na dotychczasowe relacje mają trudności z wzajemnym wysłuchaniem się, nie mówiąc o porozumieniu, to rozwiązaniem może być skorzystanie z mediacji, aby ułatwić wypracowanie porozumienia zapewniającego kontakty dziadków z wnukami. Dopiero gdy osiągnięcie kompromisu jest bardzo trudne, wówczas należy rozważyć skierowanie sprawy na drogę sądową, który władczo rozstrzygnie o uprawnieniach dziadków. choćby gdy sprawa dojdzie do etapu sądowego, jest możliwość skorzystania z pomocy mediatora sądowego, który może pomóc zawrzeć zatwierdzaną przez sąd ugodę.
Czym są kontakty z dzieckiem? Definicja prawna
Czym są kontakty z dzieckiem określają przepisy art. 113 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności: przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej (rozmowy telefoniczne, wiadomości tekstowe, komunikatory takie jak WhatsApp, Skype i tym podobne).
Relacja pomiędzy prawami do kontaktów dziadków a rodziców
Prawa dziadków wobec wnuków w zakresie wzajemnych kontaktów są niezależne od relacji rodziców dziecka z dzieckiem. Dziadkowie mają prawo do własnych, indywidualnych, niezależnych kontaktów z wnukami. Prawa te mogą być dochodzone przed sądem opiekuńczym.
Dziadkowie nie mają identycznych jak rodzice „praw do dziecka”, a ich kontakty z dzieckiem muszą być oceniane przede wszystkim przez pryzmat dobra dziecka, a ponadto z uwzględnieniem i na korzyść pozycji prawnej rodzica sprawującego władzę rodzicielską. Dziadkowie muszą pamiętać o podstawowej zasadzie, iż ich zachowanie nie może godzić w prawidłowe relacje pomiędzy dzieckiem a rodzicami, a w szczególności w relacje z rodzicem, który jest skonfliktowany z dziadkami.
Dziecko winno wykazywać więź emocjonalną z dziadkami, np. dziadkowie czynnie uczestniczyli w wychowaniu dziecka. Wspólne zamieszkiwanie nie jest warunkiem niezbędnym, gdyż bliskie więzi mogą być utworzone wskutek częstych kontaktów.
Warunek istnienia więzi emocjonalnej pomiędzy dziećmi i dziadkami nie będzie spełniony, o ile wnuki są małe, zatem nie było szans na nawiązanie tej więzi, w sytuacji, gdy rodzic alienuje (separuje) dziecko od drugiego rodzica i jego rodziny w tym dziadków, a celem zapewniania kontaktów jest nawiązanie tej więzi.
Może się zdarzyć tak, iż dziadkowie chcą wychowywać wnuka po swojemu. Dziadkowie powinni rozumieć zasady przyjmowane przez rodzica, a w szczególności odróżniać zasady odmienne od ich własnych od zasad oczywiście obiektywnie szkodliwych, zwłaszcza w przypadku odmiennych zasad żywieniowych. Oczywistym wręcz winno być poszanowanie przez dziadków ograniczeń spowodowanych np. alergiami wnuka.
Uregulowanie kontaktów dziecka z dziadkami jest wyzwaniem, gdyż dziecko ma szereg zajęć i dzięki temu realizuje swoje pasje, a dziadkowie mogliby się z nim widzieć np. w weekendy i mieszkają w oddalonych miejscowościach. Może się zdarzyć tak, iż rodzic oczekuje, aby prawo do kontaktów było realizowane, gdy wnuk znajduje się pod opieką syna/córki dziadków. Wymiar kontaktów dziadków z wnukami winien być adekwatny do sytuacji dziecka i nie może kolidować z prawami rodziców. Dziadkowie w sytuacji konfliktu rodziców, w relacjach z wnukami często przyjmują optykę swojego dziecka, kierując się źle pojętym solidaryzmem czy brakiem refleksji. Dziadkowie, podkreślając swoje odrębne prawo do kontaktów z wnukami, mogą odciąć się od konfliktu rodziców bez względu na to, która strona eskaluje ten konflikt. W sprawach rodzinnych należy unikać bezzasadnego czy nieproporcjonalnego stawiania rodziców, czy rodzica w złym świetle np. w wysyłanych pismach do różnych organów. Sądy opiekuńcze bazując na swoim olbrzymim doświadczeniu, badają czy wniosek dziadków o kontakty z wnukiem nie jest elementem „walki” w rodzinie. Sąd przed wydaniem rozstrzygnięcia wysłucha małoletniego, o ile jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala.
Podsumowując, należy wskazać, iż dziadkowie mogą skutecznie żądać ustanowienia kontaktów z wnukami na drodze sądowej w przypadkach, gdy ich zerwanie było jednostronną decyzją rodzica podjętą, bez uwzględnienia potrzeb dziecka, zachowania dziadków nie uzasadniały takiej decyzji, a realizacja kontaktów dziadków z wnukami nie będzie konkurencją dla praw rodziców.
Chcesz być na bieżąco z ważnymi dla seniorów zagadnieniami prawnymi? Zapisz się do Newslettera Gazety Senior Zapisz się do Newslettera
Testament ustny – wszystko, co warto wiedzieć o wyjątkowej formie ostatniej woli
