Od 1 stycznia 2026 roku język polski czeka największa reforma ortografii od dziesięcioleci. Rada Języka Polskiego uprościła i ujednoliciła wiele zasad, likwidując liczne wyjątki i dopuszczając formy dotąd uznawane za błędy. Zmienią się m.in. zasady pisowni nazw mieszkańców miast, przymiotników od nazwisk, użycia wielkich liter oraz łączenia przedrostków i cząstek. Celem reformy jest uproszczenie zasad i dostosowanie ich do współczesnego użycia języka.
Fot. Warszawa w Pigułce
Od stycznia 2026 roku zmiany w ortografii. Rada Języka Polskiego upraszcza zasady i znosi wyjątki
To będzie największa rewolucja w języku polskim od dziesięcioleci. Od 1 stycznia 2026 roku w życie wejdą nowe zasady ortografii zatwierdzone przez Radę Języka Polskiego przy Prezydium PAN. Część reguł, które przez lata uchodziły za błędy, stanie się obowiązującą normą. Rada tłumaczy, iż celem zmian jest uproszczenie i ujednolicenie zasad pisowni oraz dostosowanie ich do rzeczywistego sposobu używania języka. Dzięki temu – jak podkreślają językoznawcy – ma być łatwiej pisać poprawnie, a liczba błędów ortograficznych powinna znacząco się zmniejszyć.
Reforma obejmuje niemal wszystkie obszary pisowni – od nazw mieszkańców miast, przez przymiotniki pochodzące od nazwisk i imion, po zapis cząstek, prefiksów i użycie wielkich liter w nazwach własnych. Choć zmiany wejdą w życie od początku 2026 roku, uczniowie i maturzyści będą mogli korzystać z obu wersji pisowni aż do końca 2030 roku.
Rada Języka Polskiego tłumaczy, iż decyzja o zmianach była długo przygotowywana. Wiele z nowych zasad postulowano już wcześniej, jednak dopiero teraz nadano im moc obowiązującą. Chodzi o to, by język był bardziej intuicyjny, a jego zasady – mniej uzależnione od skomplikowanych wyjątków i interpretacji znaczeniowych.
Jedną z najbardziej widocznych zmian będzie pisownia nazw mieszkańców miast i miejscowości. Od 2026 roku nazwy te będą zapisywane wielką literą – poprawne staną się więc formy takie jak Warszawianin, Zgierzanin, Ochocianka czy Chochołowianin. Dopuszczono również dwie wersje zapisu nieoficjalnych nazw etnicznych, np. angol i Angol czy żabojad i Żabojad.
Nowością jest także wprowadzenie pisowni wielką literą nie tylko nazw firm, marek i modeli, ale również pojedynczych egzemplarzy tych wyrobów. Od przyszłego roku poprawne będzie więc zdanie: „Pod oknem zaparkował czerwony Ford”. Z kolei cząstki -by, -bym, -byś, -by, -byśmy i -byście będą pisane rozdzielnie ze spójnikami, np. „Zastanawiam się, czy by nie pojechać w góry”.
Reforma obejmuje też pisownię z „nie”. Od 2026 roku z imiesłowami odmiennymi „nie” piszemy zawsze łącznie, bez względu na znaczenie, co oznacza, iż formy takie jak niezrozumiany czy niezrobiony będą jedynymi poprawnymi. Ujednolicono również zapis przymiotników pochodzących od nazwisk i imion – wszystkie będą pisane małą literą, niezależnie od znaczenia. Oznacza to, iż poprawne staną się zapisy dramat szekspirowski, epoka zygmuntowska czy filozofia sokratejska. Wyjątkiem są przymiotniki tworzone od imion zakończonych na -owy, -in lub -ów, które będzie można pisać małą lub wielką literą, np. Jackowe dzieci lub jackowe dzieci.
Zmieni się także pisownia cząstki „pół”. Od nowego roku będzie obowiązywać łączna pisownia w wyrażeniach takich jak półzabawa, półnauka, półspał czy półczuwał. jeżeli jednak człon ten odnosi się do narodowości lub pochodzenia, użyjemy zapisu z łącznikiem, np. pół-Polka lub pół-Francuzka. Uproszczono też zapis wyrazów dźwiękonaśladowczych i związków wyrazowych – poprawne będą trzy formy, np. trzask-prask, trzask, prask oraz trzask prask.
Wśród istotnych nowości znalazły się również zmiany w nazwach geograficznych i obiektach publicznych. Wariantywne staną się formy takie jak Cieśnina Bosfor i cieśnina Bosfor, Góra Tabor i góra Tabor, Jezioro Gopło i jezioro Gopło. Wszystkie nazwy komet będą pisane wielką literą, np. Kometa Halleya. W przypadku nazw obiektów przestrzeni publicznej wielką literą zapiszemy pierwszy człon, np. Aleja Róż, Plac Zbawiciela, Park Kościuszki czy Most Poniatowskiego. Ulica pozostaje jednak pisana małą literą, np. ulica Józefa Piłsudskiego.
Kolejna zmiana dotyczy nazw lokali i instytucji. Od 2026 roku wielką literą będziemy zapisywać wszystkie człony ich nazw – poprawne staną się formy takie jak Restauracja Pod Żaglami, Kawiarnia Literacka czy Hotel Campanile. Ujednolicono również zapis nazw nagród, orderów i tytułów honorowych – odtąd będziemy pisać m.in. Nagroda Nobla, Nagroda Pulitzera, Mistrz Mowy Polskiej czy Honorowy Obywatel Miasta Krakowa.
Zmienią się także zasady pisowni prefiksów. W języku polskim wszystkie przedrostki – zarówno rodzime, jak i obce – będą pisane łącznie z wyrazami zaczynającymi się małą literą, np. superpomysł, ekosklep czy megazniżka. jeżeli jednak wyraz zaczyna się wielką literą, pojawi się łącznik – np. super-Europejczyk. Dopuszczono też warianty pisowni rozdzielnej w przypadkach, gdy prefiks może funkcjonować jako samodzielne słowo, np. mini wieża i miniwieża, eko żywność i ekożywność, super pomysł i superpomysł.
Nowe reguły obejmują też cząstki niby- i quasi-, które od dzisiaj piszemy łącznie z małą literą, np. nibyludowy, nibyromantyczny, quasinauka czy quasiromantycznie, natomiast przed wielką literą z łącznikiem – niby-Polak, quasi-Anglia. Z kolei pisownia „nie” z przymiotnikami i przysłówkami będzie już zawsze łączna, także w stopniu wyższym i najwyższym, co oznacza, iż poprawne formy to np. niebanalny, niemilszy, nienajmilszy czy nielepiej.
W związku z reformą Centralna Komisja Egzaminacyjna ogłosiła okres przejściowy. Od 2026 do 2030 roku na egzaminach szkolnych będą akceptowane zarówno stare, jak i nowe zasady pisowni. Dopiero od 2031 roku obowiązywać będzie wyłącznie nowa ortografia.
Nowelizacja zasad ortografii to jedna z najbardziej odważnych decyzji Rady Języka Polskiego w ostatnich latach. Zmiany mają przynieść realne uproszczenie i ułatwić naukę języka polskiego, szczególnie dla uczniów i osób uczących się polszczyzny jako obcego. Choć niektórzy puryści językowi podchodzą do nich z rezerwą, jedno jest pewne – od 2026 roku piszemy po nowemu, a to, co kiedyś było błędem, niedługo stanie się normą.
