Nowe przepisy UE. Te sprzęty znikną ze sklepów, a Polacy nie będą mogli ich używać

Komisja Europejska przygotowała przełomowe rozporządzenie w sprawie ekoprojektu, które wejdzie w życie w maju 2025 roku i wprowadzi nowe, bardziej rygorystyczne standardy dotyczące efektywności energetycznej dla całej gamy urządzeń codziennego użytku, od telewizorów stojących w naszych salonach po ekspresy do kawy w kuchniach oraz komputery w domowych biurach.

Fot. Warszawa w Pigułce

Ta ambitna inicjatywa regulacyjna ma na celu walkę z jednym z najbardziej ukrytych, ale jednocześnie najbardziej powszechnych źródeł marnotrawstwa energii w nowoczesnych gospodarstwach domowych, którym jest tak zwane cichy pobór energii występujący w urządzeniach znajdujących się w trybach czuwania, wyłączenia lub czuwania z dostępem do sieci. To zjawisko, często nazywane przez specjalistów wampirzym poborem prądu, dotyczy sytuacji, gdy urządzenia pozornie wyłączone przez cały czas pobierają energię elektryczną z sieci, aby utrzymać podstawowe funkcje takie jak wyświetlanie zegara, gotowość do włączenia pilotem czy połączenie z internetem.

Skala tego problemu jest znacznie większa niż mogłoby się wydawać przeciętnemu konsumentowi, ponieważ w typowym europejskim gospodarstwie domowym dziesiątki urządzeń elektronicznych pozostają podłączone do sieci przez całą dobę, systematycznie pobierając energię choćby wtedy, gdy nie są aktywnie używane przez mieszkańców. Lodówki z cyfrowymi wyświetlaczami, telewizory z funkcją szybkiego włączania, dekodery telewizyjne, routery internetowe, ładowarki pozostawione w gniazdkach, komputery w trybie uśpienia czy konsole do gier w trybie czuwania – wszystkie te urządzenia przyczyniają się do nieustannego poboru energii, który w skali roku może stanowić choćby kilkanaście procent całkowitego zużycia energii elektrycznej w domu.

Nowe unijne przepisy zostały opracowane po wieloletnich badaniach oraz analizach, które wykazały, iż eliminacja lub znaczące ograniczenie tego ukrytego zużycia energii może przynieść spektakularne oszczędności zarówno dla indywidualnych konsumentów, jak i dla całej europejskiej gospodarki. Według szacunków Komisji Europejskiej, wdrożenie nowych standardów efektywności energetycznej może doprowadzić do oszczędności energii równoważących rocznej produkcji kilku dużych elektrowni, co ma ogromne znaczenie w kontekście europejskich celów klimatycznych oraz dążenia do niezależności energetycznej.

Zakres urządzeń objętych nowymi regulacjami jest imponująco szeroki i obejmuje praktycznie wszystkie kategorie elektroniki konsumenckiej oraz sprzętu biurowego, które są powszechnie używane w europejskich domach oraz miejscach pracy. Telewizory wszystkich rozmiarów, od małych kuchennych po wielkie ekrany kinowe, będą musiały spełniać nowe normy dotyczące zużycia energii w trybie czuwania, co może wymagać od producentów implementacji bardziej zaawansowanych systemów zarządzania energią oraz optymalizacji systemu kontrolującego podstawowe funkcje urządzeń.

Monitory komputerowe oraz laptopy, które stanowią podstawowe narzędzia pracy dla milionów Europejczyków pracujących zdalnie lub korzystających z komputerów w celach rozrywkowych, również będą podlegały nowym wymogom efektywności energetycznej. Producenci tych urządzeń będą musieli przeprojektować systemy zarządzania energią w taki sposób, aby minimalizować pobór prądu podczas okresów nieaktywności, przy jednoczesnym zachowaniu szybkości wybudzania oraz pełnej funkcjonalności urządzeń.

Sprzęt biurowy, w tym drukarki, skanery oraz urządzenia wielofunkcyjne, które tradycyjnie charakteryzują się wysokim poborem energii w trybie czuwania ze względu na konieczność utrzymywania gotowości do natychmiastowego drukowania, będzie musiał zostać wyposażony w bardziej inteligentne systemy zarządzania energią. Te urządzenia często pozostają włączone przez całą dobę w biurach oraz domowych przestrzeniach roboczych, dlatego choćby niewielkie ulepszenia w ich efektywności energetycznej mogą przynieść znaczące oszczędności.

Szczególnie interesującym aspektem nowych przepisów jest objęcie regulacją urządzeń kuchennych, takich jak ekspresy do kawy, które w ostatnich latach stały się znacznie bardziej zaawansowane technologicznie oraz wyposażone w funkcje cyfrowe wymagające stałego poboru energii. Nowoczesne ekspresy automatyczne z programowalnymi funkcjami, wyświetlaczami oraz możliwością sterowania przez aplikacje mobilne często pozostają w trybie czuwania przez większość doby, co czyni je znaczącym źródłem ukrytego zużycia energii w kuchni.

Konsole do gier, które są szczególnie popularne wśród młodszych pokoleń oraz często pozostają podłączone do sieci przez całą dobę w celu pobierania aktualizacji oraz utrzymywania połączenia z usługami online, będą musiały zostać wyposażone w bardziej efektywne systemy oszczędzania energii. Producenci konsol będą zmuszeni do opracowania bardziej inteligentnych algorytmów zarządzania energią, które pozwolą na minimalizację poboru prądu podczas okresów nieaktywności przy jednoczesnym zachowaniu wszystkich funkcji sieciowych oczekiwanych przez graczy.

Urządzenia sieciowe, takie jak routery, modemy oraz punkty dostępu Wi-Fi, stanowią szczególnie istotną kategorię w kontekście nowych przepisów, ponieważ te urządzenia z natury rzeczy muszą działać nieprzerwanie w celu zapewnienia ciągłości połączenia internetowego. Producenci będą musieli opracować nowe technologie pozwalające na automatyczne dostosowywanie poboru energii do aktualnego obciążenia sieciowego, tak aby urządzenia pobierały więcej energii podczas intensywnego używania internetu oraz redukowały zużycie w godzinach niskiej aktywności.

Zestawy audio oraz sprzęt multimedialny, w tym systemy kina domowego, odtwarzacze multimedialne oraz głośniki bezprzewodowe, również będą podlegały nowym wymaganiom dotyczącym efektywności energetycznej. Te urządzenia często pozostają w trybie gotowości przez długie okresy, aby umożliwić szybkie włączenie oraz sterowanie dzięki pilotów czy aplikacji mobilnych, co czyni je istotnymi kandydatami do optymalizacji zużycia energii.

Niektóre kategorie sprzętu AGD, szczególnie te wyposażone w funkcje inteligentne oraz połączenie z internetem, również będą objęte nowymi regulacjami. Nowoczesne lodówki z ekranami dotykowymi, pralki sterowane aplikacjami, zmywarki z programowalnymi funkcjami oraz inne inteligentne urządzenia domowe będą musiały spełniać bardziej rygorystyczne normy dotyczące poboru energii w trybach czuwania oraz nieaktywności.

Niezwykle istotną cechą nowych przepisów jest ich praktyczne podejście do kwestii wdrażania, które nie przewiduje jakichkolwiek zakazów dotyczących użytkowania już posiadanych urządzeń przez konsumentów. Właściciele starszych modeli telewizorów, komputerów, ekspresu do kawy czy innych urządzeń elektronicznych będą mogli przez cały czas z nich korzystać bez żadnych ograniczeń czy obaw o zgodność z nowymi regulacjami. Ta decyzja wynika z pragmatycznego podejścia unijnych prawodawców, którzy zdają sobie sprawę z ogromnych kosztów, jakie wiązałyby się z masową wymianą funkcjonalnych urządzeń oraz z potencjalnym społecznym sprzeciwem wobec tak drastycznych środków.

Zamiast wprowadzania rewolucyjnych zmian, nowe przepisy opierają się na strategii ewolucyjnej, która zakłada stopniowe wprowadzanie bardziej efektywnych energetycznie urządzeń w miarę naturalnej wymiany starszych modeli przez konsumentów. Ta metoda pozwala na uniknięcie zakłóceń na rynku konsumenckim oraz daje producentom wystarczająco dużo czasu w dostosowanie swoich linii produkcyjnych do nowych wymagań bez konieczności ponoszenia nadmiernych kosztów związanych z przyspieszoną modernizacją.

Główny ciężar dostosowania do nowych przepisów spoczywa na producentach urządzeń elektronicznych oraz elektrycznych, którzy będą zobowiązani do wprowadzania na europejski rynek wyłącznie urządzeń spełniających nowe, bardziej rygorystyczne normy efektywności energetycznej. To oznacza konieczność znaczących inwestycji w badania oraz rozwój nowych technologii oszczędzania energii, modyfikacji procesów produkcyjnych oraz często przeprojektowania całych linii produktów w celu spełnienia unijnych wymogów.

Producenci będą musieli zaimplementować zaawansowane systemy zarządzania energią, które automatycznie dostosowują pobór prądu do aktualnych potrzeb urządzenia, opracować bardziej efektywne układy elektroniczne, zoptymalizować oprogramowanie systemowe pod kątem oszczędności energii oraz wprowadzić nowe funkcje pozwalające użytkownikom na większą kontrolę nad zużyciem energii przez ich urządzenia. Te zmiany technologiczne będą wymagały ścisłej współpracy między działami inżynieryjnymi, zespołami systemu oraz specjalistami od zarządzania energią.

Dla przeciętnego europejskiego konsumenta wprowadzenie nowych przepisów nie będzie miało żadnego natychmiastowego wpływu na codzienne korzystanie z posiadanych urządzeń elektronicznych czy też na konieczność podejmowania jakichkolwiek pilnych działań. Nie ma potrzeby wymiany sprawnie działających urządzeń, martwienia się o zgodność z nowymi regulacjami czy wprowadzania zmian w sposobie używania domowej elektroniki. Konsumenci mogą przez cały czas korzystać ze swoich telewizorów, komputerów, ekspresu do kawy oraz innych urządzeń dokładnie tak samo jak dotychczas.

W długofalowej perspektywie konsumenci będą jednak głównie beneficjentami wprowadzanych zmian, ponieważ nowe urządzenia dostępne na rynku od maja 2025 roku będą charakteryzować się znacznie większą efektywnością energetyczną, co przełoży się na wymierne oszczędności na miesięcznych rachunkach za energię elektryczną. Chociaż oszczędności na pojedynczym urządzeniu mogą wydawać się skromne, ich kumulacja w gospodarstwach domowych wyposażonych w dziesiątki urządzeń elektronicznych może prowadzić do znaczących redukcji kosztów energii w perspektywie rocznej.

Szczególnie istotne będą oszczędności związane z urządzeniami, które pozostają podłączone do sieci przez większość doby, takimi jak routery internetowe, dekodery telewizyjne, systemy audio czy urządzenia kuchenne z funkcjami cyfrowymi. Te urządzenia, dzięki bardziej efektywnym systemom zarządzania energią, będą mogły automatycznie redukować swój pobór energii podczas okresów nieaktywności, przy jednoczesnym zachowaniu pełnej funkcjonalności oraz szybkości wybudzania oczekiwanych przez użytkowników.