Jeżeli wybierasz się w Tatry z zamiarem przemierzania tatrzańskich szlaków, powinieneś przeczytać, z jakimi zagrożeniami możesz się tu spotkać. W górach pogoda jest niezwykle dynamiczna, niejednokrotnie piękny słoneczny dzień może zamienić się w deszczowy z burzami. Wybierając się w Tatry, miej świadomość, z jakimi niebezpieczeństwami może się spotkać.
Rodzaje zagrożeń
Zagrożenia mogą być określane jako naturalne (spowodowane przez naturalne występowanie) i wywołane przez człowieka (spowodowane przez osobę, takie jak brak przygotowania, niedbalstwo, niewłaściwa dieta, niewłaściwe użycie sprzętu). Brak wiedzy na temat gór może być przyczyną niefortunnych zdarzeń i niebezpiecznych sytuacji. Dlatego dla planujących górskie wyjścia konieczne jest poznanie wszystkich zagrożeń, jakie możemy napotkać w górach.
Warunki pogodowe w górach mogą różnić się w zależności od lokalizacji, w odległości zaledwie 10 km od siebie.
Istnieje szereg różnych rodzajów zagrożeń, które mogą pojawić się w górach.
BURZE W GÓRACH
Wyładowania elektryczne są poważnym zagrożeniem w miesiącach letnich na obszarze Tatr. W górach burze są częste oraz gwałtowne, nierzadko piękny bezchmurny dzień potrafi zamienić się w prawdziwy armagedon. Przed planowaną wędrówką śledzimy aktualną prognozę pogody, o ile zapowiadane są burze, to wycieczkę przekładamy na inny dzień lub odpowiednio ją modyfikujemy.
Burze przeważnie występują w czerwcu i lipcu w godzinach popołudniowych, więc o ile wyruszymy bardzo wcześnie rano, możemy zdążyć, przejść zaplanowaną trasę o ile nie jest to całodniowa wyprawa. Gdy burza dopadnie nas w trakcie wycieczki lub widzimy, iż się zbliża, musimy opuścić grzbiety i szczyty, należy jak najszybciej zejść niżej.
Jeżeli burza nas zastanie w miejscu, gdzie nie ma się gdzie schronić, to powinnyśmy przykucnąć lub usiąść na plecaku i podkurczając nogi zwinąć się „w kłębek” w odległości min. 10 m od innych towarzyszy wycieczki. Gdy błyskawica uderzy w pobliżu, to prąd przepływając przez ziemię, najprawdopodobniej będzie przebiegać tylko przez nogi, a nie ważne organy i głowę. Metalowe elementy trzymamy z dala od siebie, unikamy schronienia pod drzewami, skałami, omijamy cieki wodne. Gdy zbliża się burza, najważniejsze jest zawsze szukanie schronienia w zamkniętym pomieszczeniu np. w schronisku.
Oczywiście w górach często nie będzie takiej możliwości, poniżej wskazówki co powinnyśmy zrobić, gdy znajdziemy się w zasięgu burzy:
- unikaj miejsc mokrych, szczelin i wąwozów,
- trzymaj się z dala od małych wgłębień,
- nie stawaj pod okapem skalnym,
- oddal się od wszystkich metalowych rzeczy,
- odsuń się od towarzyszy wycieczki,
- trzymaj się z dala od rosnących pojedynczo drzew,
- schodź jak najniżej można.
Nieprawdą jest, iż o ile nie pada deszcz lub nie ma chmur nad głową, jesteśmy bezpieczni od błyskawic. Pioruny z nieba mogą uderzyć 15-25 kilometrów od burzy. Warto zaznajomić sie z dokładniejszymi informacjami dotyczącycmi burzy w górach.
ZŁA WIDOCZNOŚĆ
Słaba widzialność w górach może być spowodowana złymi warunkami atmosferycznymi (mgła, deszcz, śnieg) lub ciemność i stanowi poważne zagrożenie na tatrzańskich szlakach. Brak widoczności może powodować rozwój innych problemów. Może powodować zgubienie szlaku, a to z kolei może sprowokować do skrócenia trasy.
Szczególnie niebezpieczne jest na grani i w stromym przepaścistym terenie. Możemy wejść w bardzo niebezpieczny teren, gdzie każdy krok może spowodować upadek z dużej wysokości. Słaba widoczność może prowadzić do dezorientacji. W razie takiej sytuacji zapamiętaj swoją dokładną pozycję i zaplanuj bezpieczną trasę, zanim zmniejszy się widoczność.
ZGUBIENIE SIĘ
Przed planowaną wycieczką informujemy kogoś, gdzie mamy zamiar się wybrać i jak długo ma trwać nasza wyprawa. jeżeli nie wrócimy o określonej godzinie, taka osoba będzie mogła wezwać pomoc. W plecaku należy nosić mapę i kompas (trzeba, umieć się nimi obsługiwać).
Telefon w górach jest przydatny, ponieważ można go zlokalizować, ale ma baterię, która może się wyładować, kiedy będzie najbardziej potrzebna. Mapa i kompas ważą bardzo niewiele, a mogą być bardzo przydatne w przypadku zgubienia się. Przed wycieczką pamiętamy o naładowaniu telefonu. W przypadku zgubienia trasy staramy się wrócić po własnych śladach.
UPADEK
Może zdarzyć się na całej trasie wycieczki górskiej. Upadek może być spowodowany niedbałością, nadmiernym zmęczeniem, ciężkim sprzętem, złą pogodą, złym oszacowaniem swoich zdolności lub z innych powodów. Jest szczególnie niebezpieczny w eksponowanych miejsca, gdy w razie upadku możemy spaść w kilkusetmetrową przepaść. Szczególnie należy uważać w trakcie deszczu lub marznącego śniegu. Zimno połączone z mgłą może powodować powstawanie cienkich warstw lodu na kamieniach.
Uwagę zwracamy na luźne kamienie pod nogami, miejsca osuwisk oraz wystających skał, których chwycenie grozi odpadnięciem z nią. Upadek może grozić obtarciami i skaleczeniami, urazami stawów, złamaniami a w najgorszym przypadku śmiercią.
Aby zminimalizować możliwość upadku:
- utrzymuj dobrą formę, zmęczenie jest jedną z najczęstszych przyczyn upadku,
- pij często wodę, skutki odwodnienia to zmęczenie, senność i ból głowy, które powodują większą podatność na upadek,
- nie zbaczaj ze szlaku, po coś zostały wyznaczone. Zejście z wyznaczonej trasy może doprowadzić np. w miejsca z luźnymi skałami, które zwiększają możliwość upadku,
- patrz pod nogi i obserwuj szlak,
- do plecaka zabieraj najpotrzebniejsze rzeczy, niewielka waga pozwoli Ci zachować zwinność i oszczędzić energię. Duży ciężki plecak utrudnia koordynację na szlaku.
- na wymagających szlakach np. Orla Perć lub Rysy, nie przepychaj się, nie pospieszaj ani nie omijaj innych turystów, cierpliwie czekaj na swoją kolej.
SPADAJĄCE KAMIENIE
Kamienne lawiny są zjawiskiem samoistnym, ale bardzo często wywoływanym przez nierozważnych turystów na szlakach. Gdy niechcący zrzucimy skałę, pamiętajmy o ostrzeżeniu osób idących poniżej, krzyczymy wtedy „uwaga kamień”. Na trudnych szlakach w Tatrach np. Orla Perć lub Rysy nie zaszkodzi mieć na głowę
kasku taternickiego.
DESZCZ i WIATR
Opady sprawiają, iż kamienie na szlaku robią się śliskie. Deszcze w Tatrach potrafią być obfite i często szlaki zamieniają się w rwące potoki. Zimny deszcz w połączeniu z wiatrem może prowadzić do znacznego wyziębienia, dlatego istotny jest odpowiedni ubiór, w plecaku zawsze nosimy coś, co ochroni nas przed deszczem.
Wiatr powszechnie występuje w górach i może stanowić poważne zagrożenie na wycieczkach. Może powodować wychłodzenie i wywracanie. Podmuchy mogą podrywać kamienie i gałęzie, a te z kolei mogą nas uderzyć. Dni bezwietrzne w Tatrach występują rzadko, często wieje tu lokalny wiatr fenowy nazywany „halnym”. W trakcie trwania tego wiatru wycieczki choćby dolinne mogą być niebezpieczne, lepiej pozostać wtedy w domu a wyjście zaplanować na inny dzień.
WYCZERPANIE I ODWODNIENIE
Zwykle jest spowodowane wysiłkiem fizycznym w bardzo gorących warunkach w bezpośrednim kontakcie ze słońcem. Ciało traci zbyt dużo wody i nie może wystarczająco gwałtownie pozbyć się ciepła. Organizm odczuwa duże pragnienie, pojawiają się zawroty głowy, zmęczenie, można choćby stracić przytomność.
Oczy są zapadnięte, a temperatura ciała nieznacznie wzrasta. W razie takiego stanu należy znaleźć cień, rozebrać się, pomocne mogą być okłady z zimnej wody oraz napicie się zimnej wody z niewielką ilością soli i cukru. o ile temperatura ciała przez cały czas rośnie, należy jak najszybciej znaleźć się w szpitalu, może to oznaczać prawdopodobny udar cieplny.
UDAR CIEPLNY
Może być spowodowany podobnymi warunkami jak wyczerpanie cieplne i ma podobne objawy. Symptomy udaru cieplnego obejmują również delirium, drgawki i brak świadomości. Udar jest bardzo niebezpieczny, grozi śmiercią, gdy osoba nie zostanie natychmiast poddany leczeniu.
Postępuje się podobnie jak w przypadku wyczerpania cieplnego, dodatkowo podnosi się nogi, wachluje. Również w tym przypadku osoba, która ma udar cieplny, powinna znaleźć się jak najszybciej w szpitalu. o ile maszerujemy w słońcu na otwartym terenie, pamiętajmy o nakryciu głowy.
SPOTKANIE NIEDŹWIEDZIA
W Tatrach największym drapieżnikiem, jakiego można spotkać, jest niedźwiedź brunatny. Można na niego trafić w każdej części Tatr, po polskiej i słowackiej stronie. Gdy na naszym szlaku pojawi się niedźwiedź, należy odpowiednio się zachowywać.
- zachowaj spokój i nie podchodź do niedźwiedzia,
- nie uciekaj, nie masz szans uciec, niedźwiedzie biegają szybciej od człowieka,
- staraj spokojnie się oddalić, bez gwałtownych ruchów,
- jeżeli jesteś z towarzyszami, trzymajcie się razem i działajcie jak grupa. Upewnij się, iż niedźwiedź ma gdzie odejść,
- nie próbuj wychodzić na drzewo, choćby jeżeli ci się uda, to niedźwiedzie świetnie się wspinają po drzewach,
- nie patrz niedźwiedziowi w oczy — nie chcesz go sprowokować,
- nie próbuj niedźwiedzia karmić,
- w razie spotkania małych niedźwiadków również do nich nie podchodź, w pobliżu jest ich matka i na pewno jej się to nie spodoba,
- jeżeli nie udało Ci się odejść, a niedźwiedź przez cały czas jest zainteresowany — spróbuj położyć się na ziemi, podkurczyć nogi i osłonić rękami. Nie ściągaj plecaka — to dodatkowa ochrona.
Jak dasz szanse niedźwiedziowi, to odejdzie w swoją stronę. Pamiętaj, jest on dużym drapieżnikiem i gdy poczuje niebezpieczeństwo, będzie się bronił.
Niedźwiedź to nie miś !
Wycieczki po tatrzańskich szlakach warto odbyć pod opieką doświadczonego przewodnika tatrzańskiego.
