Siwe włosy są często postrzegane jako oznaka starzenia się. Przyczyny są jednak bardziej złożone, niż mogłoby się wydawać. Oprócz czynników genetycznych i zmian związanych z wiekiem, przedmiotem zainteresowania naukowców są w tej chwili również procesy odpornościowe. Kilka badań dostarcza wglądu w to, jak nasz organizm reaguje na stres i infekcje — i jaką rolę odgrywa w tym układ odpornościowy. Czy na przykład zwykła infekcja wirusowa może prowadzić do przedwczesnego siwienia?
Jak dochodzi do siwienia włosów?
Pigment eumelanina, który zwykle powstaje w cebulkach włosów, stanowi podstawę ciemnego koloru włosów. Jest on wytwarzany przez enzymatyczną konwersję aminokwasu tyrozyny, który służy również jako budulec adrenaliny.
Jednak aktywność melanocytów, czyli komórek produkujących melaninę, zmniejsza się wraz z wiekiem. W rezultacie mniej tyrozyny jest przekształcane w melaninę, co prowadzi do jej niedoboru we włosach. W rezultacie w warstwie rogowej naskórka nie odkłada się wystarczająca ilość pigmentów barwiących, a włosy stają się siwe. Proces ten zwykle rozpoczyna się między 30. a 50. rokiem życia, ale może również rozpocząć się wcześniej. jeżeli siwe włosy pojawiają się przed 20. rokiem życia, określa się to jako przedwczesne siwienie.
Jak już wspomnieliśmy, melanocyty, które są komórkami pigmentowymi, nadają włosom ich indywidualny kolor. Gdy jednak melanocyty obumierają, pigmenty nie mogą być już produkowane, a odrastające włosy wydają się szare. W 2018 r. naukowcy z University of Alabama w Birmingham zbadali, co powoduje obumieranie melanocytów. W tym celu przeprowadzili eksperymenty genetyczne na myszach z predyspozycją do siwienia.
Układ odpornościowy a siwienie
Głównym aspektem badania był tak zwany gen MITF. To białko, które odgrywa istotną rolę w melanocytach (komórkach skóry tworzących pigment). Wpływa on na produkcję niektórych enzymów i rozwój różnych typów komórek. Amerykańskie badanie dotyczyło wpływu układu odpornościowego na proces pigmentacji.
Aby zbadać rolę MITF i wrodzonego układu odpornościowego, naukowcy wykorzystali genetycznie zmodyfikowane myszy. Odkryli, iż gryzonie z heterozygotyczną formą genu MITF, czyli te, które odziedziczyły dwa różne warianty genu od swoich rodziców, wykazywały zmienioną odpowiedź układu odpornościowego. Ponieważ produkowały one mniej białka MITF, szybciej rozwijały się u nich siwe włosy — zwłaszcza gdy ich układ odpornościowy był aktywowany przez eksperymentalną stymulację.
Badanie dostarcza zatem dowodów na to, iż wrodzony układ odpornościowy może odgrywać kluczową rolę w rozwoju siwych włosów. Brak równowagi w układzie odpornościowym może powodować utratę funkcji komórek macierzystych melanocytów, co prowadzi do utraty pigmentacji włosów, a tym samym do siwienia.
Chociaż zjawisko to było do tej pory badane tylko na myszach, naukowcy zakładają, iż może ono również wystąpić u ludzi. „U zdrowej osoby z predyspozycją do siwienia infekcja wirusowa może wystarczyć do wywołania spadku melanocytów — a tym samym spowodować przedwczesne siwienie” — wyjaśnia w komunikacie prasowym uniwersytetu Melissa Harris, która była jedną z osób odpowiedzialnych za badanie.
Inne czynniki odgrywające rolę w siwieniu
Jednak to wyjaśnienie jest tylko jedną z wielu możliwych przyczyn siwienia. Geny również odgrywają tu rolę. Choroby hormonalne lub poważny niedobór składników odżywczych z powodu niezrównoważonej diety również mogą przyspieszyć pierwsze pojawienie się siwych włosów. Znaczący wpływ może mieć także stres.
Czynniki genetyczne
W badaniu na myszach zbadano mechanizmy siwienia, koncentrując się w szczególności na funkcjonowaniu komórek macierzystych melanocytów w mieszku włosowym. Wyniki wykazały, że:
- Niedobór genu Bcl2 odgrywa istotną rolę w mechanizmach przetrwania komórek, ponieważ zapobiega zaprogramowanej śmierci komórek (apoptozie). Brak tego genu może prowadzić do przedwczesnej śmierci komórek macierzystych melanocytów, co przyspiesza proces siwienia.
- Mutacje w genie MITF mogą wpływać na różnicowanie i pigmentację w obrębie komórek macierzystych, a tym samym przyczyniać się do siwienia.
Choroby autoimmunologiczne
W badaniu przeglądowym przeanalizowano natomiast różne procesy biologiczne, które mogą powodować wcześniejsze niż zwykle siwienie włosów. Obejmują one czynniki genetyczne, brak równowagi między szkodliwymi i ochronnymi cząsteczkami w organizmie (stres oksydacyjny), brak ważnych składników odżywczych i możliwe powiązania z niektórymi chorobami.
Wyniki sugerują, iż przedwczesne siwienie jest spowodowane wzajemnym oddziaływaniem kilku czynników. Podczas gdy niektóre badania uważają reakcje autoimmunologiczne za potencjalny czynnik wyzwalający, jak dotąd nie ma jednoznacznych dowodów na bezpośredni związek.
Zaburzenia układu sercowo-naczyniowego
Z kolei w ramach badania przekrojowego 6390 mężczyzn w wieku poniżej 30 lat zapytano dzięki kwestionariuszy o stan ich włosów oraz różne cechy społeczno-demograficzne i kliniczne. Wyniki badania wskazują, iż czynniki takie jak aktywne palenie, predyspozycje genetyczne i otyłość (wysoki wskaźnik masy ciała BMI) wiążą się ze zwiększonym ryzykiem przedwczesnego siwienia.
