Cześć Przyjaciele!
Po długim czasie wracam na bloga z opisem miejskiej podróży z prawdziwego zdarzenia. Zabieram Was na wędrówkę dookoła Historycznego Śródmieścia!
Granice Historycznego Śródmieścia pokrywają się z granicami obecnej dzielnicy Śródmieście, zatem przejdziemy się opłotkami centrum Gdańska.
Pomysł na trasę zaczerpnąłem od mojego kolegi Łukasza, z którym swego czasu zrobiliśmy sporo świetnych miejskich wypraw.
Zazwyczaj przyglądamy się sercu Gdańska, dzisiaj zajrzymy na jego (Śródmieścia) obrzeża. Siłą rzeczy nie będzie spaceru Długą, Mariacką lub widoku na Żuraw, w zamian za to dostaniecie szereg WSPANIAŁYCH miejscówek i widoków, które z całą pewnością polubicie.
Starałem się iść wzdłuż granic dzielnicy, ale nie zawsze było to takie łatwe. Na trasie przekonacie się, iż granica Historycznego Śródmieścia przebiega przez BARDZO zróżnicowane tereny. Zmieniają się krajobrazy, klimat, funkcja miejsc i zabudowa.
Trasę, ze względu na skromną ilość wolnego czasu, pokonałem na raty. Postanowiłem, iż na blogu opiszę jako cały spacer, abyście mieli wszystko w jednym miejscu.
Moi Drodzy, granice Śródmieścia Gdańska wyznaczają nowożytne fortyfikacje. Powierzchnia dzielnicy wynosiła 255 ha (wraz z wałami i bastionami 589 ha). Przed wojną w dużej mierze zabudowana, na co składało się 5500 budynków! Obecna powierzchnia Śródmieścia wynosi 5,65 km2, zatem niemal tyle samo.
Zapraszam na miejską podróż wokół Historycznego Śródmieścia (i obecnego)!
Nieistniejąca Brama Majorów
Wędrówkę wzdłuż granic Historycznego Śródmieścia rozpocząłem przy ulicy Nowe Ogrody. Tabliczka ustawiona przy wejściu na teren parku informuje, iż jeszcze nieco ponad 100 lat temu u wylotu ulicy stała Brama Majorów. Brama została zbudowana w 1656 roku jako element zachodnich umocnień miasta. Łączyła forty Biskupiej Górki z umocnieniami Grodziska. Za tabliczką rozpościera się zielony teren rekreacyjny ze zbiornikiem retencyjnym “Mokra Fosa” i alejkami wokół niego.
WAŻNY pomnik
Spacerek nad dawną fosą zespołu fortyfikacji Góry Gradowej doprowadził mnie pod być może nie specjalnie efektowny, ale WAŻNY pomnik. Dwa kamienie z krzyżem między nimi, upamiętniają miejsce pochówku około 1100 więźniów, głównie Niemców i Polaków (ale też innych narodowości) zmarłych od kwietnia 1945 do kwietnia 1946 roku na tyfus w więzieniu przy ulicy Kurkowej.
Park Poforteczny – widok na Główne Miasto, kolejny interesujący pomnik i zabytki fortu Góry Gradowej
Dalsza trasa biegnie parkiem wzdłuż ul. Dąbrowskiego. Na wysokości Kaponiery Południowej mamy widok na Wieżę Więzienną. Następnie minąłem Baterię Moździerzy i pomnik z 1898 roku na pamiątkę żołnierzom rosyjskim, którzy w latach 1734, 1807 i 1813 walczyli w Gdańsku.
Brama Oliwska i spojrzenie w głąb Śródmieścia
Docierając do ulicy 3 Maja, trafiłem na długi budynek z cegły – dawną Dyrekcję Kolei, zaś tuż obok na pomnik w formie głazu upamiętniający Żołnierzy Wyklętych. Doszedłem do Ronda Ofiar Katynia. Właśnie tutaj stała Brama Oliwska (stąd nazwa przystanku tramwajowego), zbudowana, podobnie jak Brama Nowych Ogrodów, w 1656 roku.
Spojrzałem w prawo w głąb śródmieścia, widząc znany każdemu wieżowiec “Zieleniak” i trzy wspaniałe wieże – Kościoła Św. Katarzyny, Bazyliki Mariackiej oraz Ratusza Głównego Miasta. Wjazd do centrum od tej strony jest widowiskowy.
Jeden z ważniejszych monumentów w naszym mieście
Żółtym wiaduktem z początku XX-go wieku i ulicą Jana z Kolna, przeszedłem na Plac Solidarności. Granica miasta przebiega między Pomnikiem Poległych Stoczniowców a budynkiem Europejskiego Centrum Solidarności. Jeden z ważniejszych monumentów w naszym mieście upamiętnia ofiary grudnia 1970 roku.
Dawne tereny stoczni – architektura, pejzaże
Dalsza część spaceru wiodła wzdłuż ulicy Jerzego Popiełuszki. Dawne tereny stoczni, w tej chwili dostępne dla wszystkich spacerowicza, to zupełnie inny klimat i krajobraz, aniżeli pokazane do tej pory. Granica Śródmieścia biegnie między ul. Wałową a ul. Popiełuszki, z tego względu byłem wówczas na terenie Młynisk.
Z jednej strony historyczna zabudowa – Sala BHP, Dyrekcja Stoczni i zabytkowe hale, wykorzystywane również obecnie. Z drugiej strony rośnie nowa zabudowa – osiedle DOKI. Kontynuując spacer wzdłuż granic Historycznego Śródmieścia, doszedłem do XIX-wiecznego budynku dawnej Stoczni Cesarskiej. Jego nazwa – “Mleczny Piotr” – nawiązuje do karczmy “Milchpeter”, stojącej tutaj od 1692 roku.
Polski Hak i skrzyżowanie wód
Chcąc iść tak, jak prowadzi granica Śródmieścia, musiałbym przepłynąć uchodzącą do Martwej Wisły Motławę. Zrobiłem to nieco inaczej. Poszedłem dookoła przez Ołowiankę, aż dotarłem na sam cypel Polskiego Haka. To miejsce wyjątkowe, kraniec Historycznego Śródmieścia, gdzie w dawnych czasach obozowali flisacy.
Polski Hak to dobre miejsce do obserwacji wodnego skrzyżowania. Dokładnie tak, mamy w Gdańsku skrzyżowanie wód. Otóż Motława wpada w tym miejscu do Martwej Wisły (obie rzeki tworzą ów cypel – Polski Hak). Martwa Wisła opływa Wyspę Ostrów od zachodu, zaś z drugiej strony mamy przekopany w latach 1901-1904 Kanał Kaszubski. Wystarczy pół godziny spaceru z Szafarni i znajdziecie się w zupełnie innym miejscu. Warto tutaj przyjść dla industrialnych pejzaży z żurawiami w roli głównej.
Most Siennicki i ulica Mostek
Gdybym chciał wędrować dalej wzdłuż granicy Śródmieścia, musiałbym przejść Nabrzeżem Flisaków, które jednak przebiega przez tereny zamknięte. Musiałem więc ominąć obszar zajmowany przez kilka firm. Granica biegnie wzdłuż Martwej Wisły, zaś dalej tak samo jak Opływ Motławy.
Kolejnym miejscem, w którym zerknąłem wzdłuż krańca Śródmieścia był Most Siennicki (widok na Nabrzeże Flisaków) oraz ulica Mostek. W tym drugim przypadku stanąłem na moście nad Opływem Motławy i trzeba przyznać, iż to jedno z ciekawszych miejsc na granicy Śródmieścia. Interesujące niewątpliwie dla tych, którzy nie mieli o nim zielonego pojęcia. Trafiając tutaj, zobaczycie przystań dla łódek, a z drugiej strony Kościół Matki Boskiej Bolesnej.
Dawna fosa i bastiony – połączenie natury i nietuzinkowych zabytków
Dalej było łatwiej, ponieważ opłotki Historycznego Śródmieścia, wyznacza dawna fosa i linia nowożytnych fortyfikacji. Miejsce WSPANIAŁE! Połączenie historii, terenu rekreacyjnego oraz wspaniałej przyrody. A to wszystko na krańcu Śródmieścia, jakieś 20 minut spacerem spod Fontanny Neptuna. Duuuuuuużo zieleni, miłych dla oka pejzaży z wodą i drzewami, kilometry alejek, miejsca wypoczynku, cisza i spokój.
Na trasie jest kilka wyjątkowych i ważnych zabytków – Kamienna Śluza, Bastiony Żubr i Św. Gertrudy, Brama Nizinna. Wartościowe, bo oryginalne zabytki wraz z fosą ukazują jak wyglądała południowa część nowożytnich fortyfikacji Gdańska.
Fortyfikacje Biskupiej Górki
Granica Śródmieścia przecina tory kolejowe i Trakt Św. Wojciecha, które musiałem ominąć. Doszedłem na Zaroślak. Wdrapałem się na górę i szedłem w okolicy Bastionu Zbawiciela i Bastionu Pośredniego, będących elementem zachodniej części nowożytnich fortyfikacji Gdańska. W pobliżu dawnego Schroniska Młodzieżowego, wypatrzyłem oś widokową na wieże Bazyliki Mariackiej oraz Kościoła Św. Jana.
Na koniec jeszcze jeden pomnik ważnej postaci dla Polaków w WMG
Zszedłem stromą górką w kierunku ulicy Kolonia Przyszłość. W ten sposób dotarłem na skrzyżowanie ulic Kolonia Przyszłość, Kolonia Studentów, Lubuska i Pohulanka. Stąd już tylko kawałek do Nowych Ogrodów, gdzie rozpocząłem miejską podróż.
Po drodze mamy jeszcze dwa miejsca z pozostałościami fortyfikacji – Luneta Cefarellego i Rawelin Bastionu Piaskowego. W okolicy Kościoła Chrystusa Króla stoi pomnik poświęcony Ks. Franciszkowi Rogaczewskiemu. Warto zainteresować się osobą Księdza Rogaczewskiego, tak istotną w okresie Wolnego Miasta Gdańska.
Trasa spaceru na mapie Gdańska:
Kilka (ważnych) słów na koniec
Jak widzicie, spacer dookoła Historycznego Śródmieścia Gdańska to niezwykle interesująca opowieść o miejscach związanych z fortyfikacjami, ale nie tylko! Stocznia, parki, woda, natura, punkty widokowe, miejsca mało znane i oddalone od zgiełku typowego dla centrum miasta.
Jeśli macie podpowiedzi co do ciekawych miejskich podróży, zachęcam do dzielenia się nimi w komentarzach
