Lidzbark Warmiński – dlaczego jest nazywany Perłą Warmii?

Atrakcje turystyczne Lidzbarka Warmińskiego

Lidzbark Warmiński leży w samym sercu Warmii i jest jednym z 50 miast województwa warmińsko-mazurskiego. Ma prawie 15 tysięcy mieszkańców. Niewielkie miasteczko w rozwidleniu rzek Łyny i Symsarny prawdopodobnie byłoby kolejnym z cichych polskich miejscowości na uboczu, gdyby nie jego niezwykła historia, piękne położenie, zabytki i… powstające właśnie uzdrowisko.

Zwiedzając po raz kolejny ten piękny zamek przypomnieliśmy sobie o liście w butelce, zamurowanym podczas remontu w 1928 roku.

List który wymienia murarzy, majstrów i okoliczności jego pozostawienia, ale najlepiej euforia życia w tym miejscu oddają ostatnie zdania:

… poza tym żyjemy w spokoju i wesoło, bo nic ponad przyjemności. Najważniejsze dla nas są pieniądze i kobiety, bądźcie wszyscy szczęśliwi i pomyślcie o nas, gdy znajdziecie tę kartkę.

Kto tak jak my pamięta miasto sprzed 20-30 lat, może się bardzo zdziwić odwiedzając je dziś. Zmieniło się, wypiękniało i chyba ma pomysł jak wykorzystać swoje wyjątkowe położenie, w sercu wyjątkowego regionu jakim jest Warmia.

Bo tak jak Lidzbark Warmiński wyróżnia się na Warmii, tak Warmia wyróżnia i odróżnia się od Mazur pięknie pofałdowanym krajobrazem, przecinanym rzeczkami i tym, iż żyje się i wypoczywa się tu inaczej, chyba nieco lepiej. Zdecydowanie w wolniejszym tempie, co jest też ideą miast CittaSlow, do których to Lidzbark Warmiński należy.

To miasto tak niezwykłych postaci jak:

• biskup Marcin Kromer – historyk i pisarz okresu renesansu dzięki którego kronice „Opis Polski” – zachód dowiedział się jak żyje się w dalekim kraju nad Wisłą,
• biskup Ignacy Krasicki – ostatni z mieszkańców zamku biskupów, nazywany księciem poetów, jeden z głównych przedstawicieli polskiego Oświecenia,
• wreszcie kanonik warmiński Mikołaj Kopernik – najważniejsza postać Warmii, twórca teorii heliocentrycznej, który na lidzbarskim zamku mieszkał kilka lat u swojego wuja, biskupa Łukasz Watzenrode.

Lidzbark Warmiński – historia miasta

W czasach pogańskich plemion Warmów i Bartów w tym miejscu istniała osada Lecbarg. Krzyżacy, którzy podbili te ziemie w 1240 roku nadali jej nazwę Heilsberg czyli Góra Święta. A prawa miejskie otrzymał w 1308 roku.

Od 1350 roku do XIX wieku był największym miastem Warmii. Był też ważnym ośrodkiem gospodarczym, miastem wiary i kultury przez co nazywano go Perłą Warmii.

Był miastem biskupów warmińskich, którzy w 1350 roku rozpoczęli budowę wyjątkowego zamku, który stał się siedzibą biskupów.

Zamek biskupów warmińskich

Jeśli Lidzbark Warmiński jest Perłą Warmii, to Perłą Lidzbarka jest zamek biskupów warmińskich. To w tej chwili jeden z najcenniejszych polskich zabytków, który w 2018 roku trafił na listę Pomników Historii i to główna atrakcja Lidzbarka Warmińskiego.

Całkiem niedawno zbieraliśmy materiały o Szlaku Zamków Gotyckich na Warmii i Mazurach oraz Szlaku Kopernikowskim, a dodatkowo polecamy również te filmy:

Szlak Kopernikowski na Warmii i Mazurach

Szlak Zamków Gotyckich na Warmii i Mazurach

Biskupi postanowili wybudować zamek w rozwidleniu dwóch warmińskich rzek – Łyny i Symsarny. Przez wieki, dopóki, nie dobudowano do niego, nieistniejącego dziś pałacu, był siedzibą i domem biskupów. Każdy z kolejnych jego rządców starał się rozwijać i poprawiać jego wygląd.

Jedną z wyjątkowych ozdób są piękne, murowane, dwukondygnacyjne krużganki. Z ich powodu lidzbarski zamek bywa nazywany „Wawelem Północy”, bo dziedziniec przypomina nieco ten z Krakowa.

Muzeum Warmińskie w Lidzbarku Warmińskim

Obecnie w zamku znajduje się Muzeum Warmińskie, będące oddziałem Muzeum Warmii i Mazur. Byliśmy tu nie jeden raz i osobiście polecamy zwiedzać je z przewodnikiem. Na zwiedzanie warto zaplanować kilka godzin.

Podziemia Zamku – Muzeum

Rok temu jego tajemnice odkrywał przed nami Pan Damian Zawada. W tym roku dyrektor zamku – Pani Małgorzata Jackiewicz – Garniec przypomniała nam o jednym z eksponatów, który można zobaczyć w podziemiach.

O liście z butelki piszemy na wstępie tego tekstu, a wart jest wspomnienia, bo oprócz składu ekipy remontowej, płacy za godzinę, która wynosiła, która wynosiła 94 fenigi, list pokazuje, iż Lidzbark Warmiński, był pięknym i dobrym miejscem do życia.

Można zobaczyć artefakty pozyskiwane podczas różnych prac, przepiękne, świetnie zachowane kafle z zamkowych pieców z gotyckimi zdobieniami, które nie tylko dobrze grzały ale i cieszyły oczy.

Wnętrza zamku biskupów

Dziedziniec lidzbarskiego zamku jest brukowany, otaczają go na dwóch kondygnacjach murowane krużganki, kryte dachem. Warto dodać, iż siedziba biskupów warmińskich cudem ocalała z wojennej pożogi i jest jednym z najlepiej zachowanych i najbardziej oryginalnych zamków gotyckich w Polsce.

Na pierwszym piętrze, tuż przy wyjściu ze schodów widać jak zamek w Lidzbarku Warmińskim był pięknie i bogato zdobiony malowidłami, nie tylko we wnętrzach, ale również w częściach służących komunikacji.

Podczas prowadzonych niedawno prac, na jednej ze ścian odkryto pamiątki po gościach, które dziś można by nazwać graffiti. Jedno z nich rysowane cyrklem to okręgi przypominające układ niebieski. Z wielkim prawdopodobieństwem można przyjąć, iż stworzył je Mikołaj Kopernik.

Sale zamku okalają dziedziniec i są połączone tak, iż można je zwiedzać na okrągło.

Nie wspominaliśmy o tym wcześniej, ale oprócz biskupów, ich licznych gości, miasto na swojej wojennej ścieżce odwiedzał Napoleon.

W pierwszej sali można podziwiać obraz napoleońskiej bitwy pod Heislbergiem (bo tak nazywał się Lidzbark Warmiński). Obraz uważany był za zaginiony, odnaleziono go w prywatnej kolekcji, z której został wykupiony, odrestaurowany i dziś cieszy oczy.

Naszym zdaniem lidzbarski zamek jest najpiękniejszym z tych jakie można zwiedzać na Warmii i Mazurach. Wnętrza zamku biskupów mają swój wyjątkowy klimat, dobrą energię, a na pewno kolorytu dodają mu piękne zdobienia, która sprawiają, iż od razu wydaje się być przytulny.

Spacerując po zamku zerknijcie czasem na sklepienia i zdobienia okien, bo można w nich wypatrzyć prawdziwe perełki.

Większość zbiorów poświęcona jest gospodarzom zamku czyli kanonikowi Mikołajkowi Kopernikowi, zasłużonym działaczom kultury polskiej jak jego wuj Łukasz Watzenrode, Jan Dantyszek, Stanisław Hozjusz czy Marcin Kromer. A szczególnie ostatniemu z nich czyli księciu poetów Ignacemu Krasickiemu.

Najcenniejsza w zbiorach muzeum jest bez wątpienia kapa liturgiczna z altembasu, zdobiona srebrnymi i złotymi nićmi. Biskupi używali jej podczas najważniejszych uroczystości. W Polsce są tylko dwie tak dobrze zachowane kapy, o takiej wartości. Druga znajduje się na Wawelu.

Kolejnym miejscem, które na pewno zrobi na Was wrażenie jest wielki refektarz. Jest ogromny, zdobionymi oryginalnymi malunkami, a na jego ścianach można zobaczyć poczet wszystkich warmińskich biskupów.

Na pierwszym piętrze wyróżnia się rokokowa kaplica, z pięknymi organami, która dziś jest wykorzystywana do ceremonii ślubnych.

Wystawa malarstwa polskiego w zamku lidzbarskim

Na koniec zerknijcie na poddasze. Można tam zobaczyć wyjątkową, naszym zdaniem, wystawę stałą sztuki współczesnej XX i XXI wieku.

Wystawa ta jest uważana przez ekspertów, za wzorcowy przegląd polskiej sztuki współczesnej tego okresu.

Będziecie mogli na niej podziwiać prace Jacka Malczewskiego, Józefa Mehoffera, Jana Fałata, Leona Wyczółkowskiego, Jerzego Dudy-Gracza czy Jana Stanisławskiego.

A stąd prosta droga wiedzie do wieży, na którą również polecamy wejść, bo stąd rozciąga się najlepsza panorama na Lidzbark Warmiński

ArtGalery Jaskólska w Lidzbarku Warmińskim

Gdy jesteśmy jeszcze w klimatach sztuki współczesnej to warto zerknąć do znajdującej się obok zamku, niedawno otwartej ArtGalery Jaskólska. To autorska galeria sztuki stworzona przez malarkę, profesorkę i wykładowczynię Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.

Galeria mieści się nad brzegami Symsarny, w 100-letnich murach dawnej pralni. Jej surowy klimat świetnie kontrastuje z prezentowanymi w niej pracami.

Na otwarciu zaprezentowana została wystawa prac Jana Wołka. Galeria jest otwierana okazjonalnie i żeby ją odwiedzić trzeba wcześniej się umówić.

Adres:

• Art Galery Jaskólska – ul. Wyszyńskiego 2B
• tel. 608-325-947

Kolegiata św. Piotra i Pawła w Lidzbarku Warmińskim

Gdy wyjdziecie z zamku i ruszycie wzdłuż Łyny, pod prąd zobaczycie lidzbarską kolegiatę, która stoi w miejscu pierwszego, drewnianego kościoła z 1311 roku, który spalił księże litewski Witenes ( starszy brat Gedymina).

Trójnawowy, murowany gotycki kościół powstał w drugiej połowie XIV wieku. Kościelną wieżę, podwyższaną po pożarze w XVII wieku (66 m), wieńczy barokowy hełm z chorągiewką i herbem biskupa Potockiego.

Oranżeria Krasickiego

Naprzeciwko fary dojdziecie do ogrodów biskupich z końca XV wieku. U podnóża stoi pomnik biskupa Ignacego Krasickiego, który odbudował pawilony ogrodowe oraz pałacyk, pełniący w okresie letnim funkcje rezydencji wypoczynkowej.

W roku 1770 biskup Potocki rozbudował pawilon ogrodowy, który do dziś zachwyca swoją klasycystyczną formą. Wnętrze oranżerii zostało przebudowane w XIX i XX wieku. Do chwili obecnej bez zmian zachowana została jedynie sala centralna, a w budynku mieści się Miejska Biblioteka i galeria.

Stare Miasto i Wysoka Brama

Niestety pod koniec II wojny światowej, najstarsza część miasta została zniszczona w 80% przez wojska radzieckie. Na zgliszczach wzniesiono betonowe blokowiska. I niestety wyburzono również sporo cennych, osiemnastowiecznych budynków.

Dlatego dziś Stare Miasto to pomieszanie starego z nowym. Ale co ważne, oprócz bloków odbudowano kamienice, które nawiązują stylem do przedwojennej zabudowy.

Ładnie prezentuje się tu dawny ratusz, gdzie w tej chwili mieści się Urząd Stanu Cywilnego.

Piękne jest też przedbramie lidzbarskich murów obronnych znane jako Wysoka Brama, adoptowane w tej chwili przez nowego właściciela do nowych funkcji.

Na deptaku wiodącym od przedbramia w stronę zamku patrzcie uważnie pod nogi, a zobaczycie tablicę ufundowaną przez klub Rotary z Bartoszyc. Tablica pokazuje jak pięknie wyglądały niegdyś poszczególne pierzeje Starego Miasta.

Kościół grekokatolicki

Gdy miniemy przedbramie i wyjdziemy ze Starego Miasta zobaczymy biały kościół.

To dawny zbór protestancki, najwybitniejszy przykład architektury tego wyznania na Warmii. Powstał na początku XIX wieku według projektu Karla Shinkla.

Dziś to cerkiew prawosławna.

Bulwary nad Łyną w Lidzbarku Warmińskim

Po obejrzeniu cerkwi polecamy znaleźć przejście w ścianie kamienic naprzeciwko i zejść do rzeki Łyny. To świetne miejsce wypoczynku, pięknie wykorzystane przez miasto.

Wzdłuż Łyny od kolegiaty apostołów ciągną się lidzbarskie bulwary, które są naszym zdaniem świetnym przykładem na mądre wykorzystanie pieniędzy z UE.

Co warto zobaczyć na bulwarach w Lidzbarku Warmińskim?

Bulwary to nie tylko trawnik, ławeczki i miejsce wypoczynku. Jest tam fajna stacja rowerowa, gdzie można zrobić sobie przerwę na trasie.

Figury sławnych ludzi Lidzbarka Warmińskiego

Przejdźcie się tędy, a zobaczycie figury trzech najsławniejszych osób, które w Lidzbarku mieszkały krócej lub dłużej. Po jednej stronie rzeki zlokalizowany jest pomnik Mikołaja Kopernika i Napoleona Bonaparte.

A po drugiej znajdziecie ławeczkę ostatniego mieszkańca lidzbarskiego zamku czyli biskupa Ignacego Krasickiego

Drzewko jazzowe

Na bulwarach obok ławeczki stworzono też bardzo ciekawą instalację jaką jest drzewko jazzowe.

To projekt lidzbarskiego plastyka Zbyszka Zajączkowskiego. Gdy przechodzi się obok drzewko samo zaczyna grać muzykę, do której praw udzielił Mariusz Bogdanowicz. To kompozytor jazzowy, prezes Polskiego Stowarzyszenia Jazzowego, który gościł na Lidzbarskich Wieczorach Jazzowych.

Warto zatrzymać się przy drzewku, poszukać nut z nazwiskami muzyków oraz nazwami zespołów i datami ich koncertów na wszystkich Lidzbarskich Wieczorach Jazzowych.

Lidzbark Warmiński Uzdrowisko

Warto o tym wspomnieć, iż Lidzbark Warmiński posiada długą uzdrowiskową tradycję. Przed wojną w mieście istniał Luftkurort czyli uzdrowisko klimatyczne i przyjeżdżali tu kuracjusze z całych Niemiec.

Jakie miejsca tworzą Uzdrowisko Lidzbark Warmiński?

Dlatego nic dziwnego, iż w 2013 roku Lidzbark Warmiński otrzymał potwierdzenie adekwatności leczniczych klimatu, które było jednym z pierwszych elementów do stworzenia w tym mieście Uzdrowiska.

To oznacza, iż będą tu mogły leczyć się osoby z chorobami układu krążenia, narządów ruchu, neurologicznymi i przemiany materii. Gdy piszemy ten tekst ( w sierpniu 2023 roku ) do zakończenia całości projektu jest bliżej niż dalej.

Termy Warmińskie

Jako pierwsze powstały Termy, które są zlokalizowane po lewej stronie od drogi wjazdowej z Olsztyna do Lidzbarka Warmińskiego.

To z jednej strony cały kompleks basenów wewnętrznych i zewnętrznych, które zimą cieszą się szczególnym powodzeniem.

Termy to również sauny fińskie, mokre oraz tężnia solna.

Co interesujące w skład Term Warmińskich wchodzą pokoje noclegowe z pięknym widokiem na okoliczne warmińskie krajobrazy.

Tężnie w Lidzbarku Warmińskim

Niedaleko Term powstały niedawno tężnie, które są kolejnym z elementów istotnych dla powstającego Uzdrowiska Lidzbark Warmiński.

Tężnia solankowa ma długość blisko 100 metrów i wysokość 6 metrów, a kształtem przypomina ślimaka, w nawiązaniu do symbolu sieci Cittaslow, do której miasto należy od 2006 roku.

Zbudowana jest z drewna sosnowego i wypełniona tarniną. U dołu znajduje się basen z wodą solankową, a w górnej części taras widokowy.

Obok znajduje się plac zabaw dla dzieci, solarne ławki do ładowania chociażby telefonów, a od zamku do Tężni budowana jest promenada, która będzie najkrótszą drogą z centrum miasta.

Pawilon Zdrowia w Lidzbarku Warmińskim

Obok Tężni otwarto na początku sierpnia 2023 roku Pawilon Zdrowia. To pięknie położone miejsce, gdzie realizowane będą różnorodne zabiegi lecznicze.

Są tu również gabinety fizykoterapii, helioterapii i areozoloterapii. A jednym z ciekawszych miejsc jest grota solna.

Naprzeciwko Pawilonu odtworzono tzw. żabi staw, który otoczony jest drewnianą ścieżką spacerową, a na niej znajdują się ławki i wygodne drewniane leżaki.

Lidzbark Warmiński – noclegi

Jeśli ktoś pyta o nocleg w tym mieście to zdecydowanie, w pierwszej kolejności polecimy Hotel Krasicki.

Hotel, który pięknie wpisuje się grupę hoteli jakie można spotkać na Warmii i Mazurach, zlokalizowanycyh w zabytkowych miejscach z duszą.

Hotel znajduje się w przedzamczu lidzbarskiego zamku, gdzie biskupi warmińscy rezydowali przez prawie czterysta pięćdziesiąt lat – od 1350 do 1795 roku.

Zabytkowe mury to dobre miejsce do wypoczynku, a w piwnicach znajdują się hotelowa restauracja i kawiarnia oraz świetne SPA św. Katarzyny.

Polecamy przejść się po tych wyjątkowych wnętrzach i zapytać w recepcji o możliwość odwiedzenia wieży zegarowej i biblioteki Krasickiego.

A gdyby komuś nie odpowiadał ten hotel to można poszukać innej opcji.

Booking.com

Gondolą po Łynie w Lidzbarku Warmińskim

Jedną z opcji jaką oferuje Hotel Krasicki jest możliwość popływania gondolą przez Lidzbark Warmiński po Łynie.

Rzeka na tym odcinku ma wysoki poziom wody, który przekracza często 2 metry głębokości.

Wynika to z konieczności jej spiętrzenia przed znajdującą się za Lidzbarkiem Warmińskim elektrownią wodną.

Ale pomijając ten fakt, spojrzenie na miasto Kopernika i Krasickiego z perspektywy wody jest naszym zdaniem wyjątkowe. Kilka lat wcześniej płynęliśmy tędy kajakiem i uważamy, iż spływ Łyną na tym odcinku jest ze wszech miar godny polecenia każdemu.

Gdzie zjeść w Lidzbarku Warmińskim?

Już kilka razy testowaliśmy kuchnię Hotelu Krasicki, a podczas tego pobytu absolutnie rewelacyjne były sezonowe zupy m.in. botwina czy chłodnik. A także desery.

Ale jeżeli ktoś szuka czegoś w centrum, to możemy polecić pizzerię Na Okrągło, która znajduje się tuż obok Wysokiej Bramy.

Wybór jest taki jak trzeba czyli nie za duży, nie za mały. Byliśmy większą grupą, zamawialiśmy kilka rodzajów i wszystkie były świetnie wypieczone i z bardzo dobrymi dodatkami.

Lidzbark Warmiński – mapa miejsc wartych zobaczenia