Która z nas o nim nie marzyła? Niezwykła kolekcja domków dla lalek

Międzynarodowy Dzień Domków Lalek to święto ustanowione przez Muzeum Domków Lalek, Gier i Zabawek, które ma swoją siedzibę w Warszawie. Jego celem jest propagowanie wiedzy o historycznych domach lalek jako materialnym dokumencie czasów w jakich powstały, a także zachęcenie i ośmielanie do samodzielnego tworzenia domków.

Inicjatorzy święta motywują do organizowania różnych aktywności związanych ze świętowaniem tego dnia – od organizacji konkursów na najciekawsze domki, po dzielenie się swoimi pomysłami na wykonywanie miniatur z przedmiotów codziennego użytku o zupełnie innych zastosowaniach – np. do robienia talerzyków i misek z guzików, czy lamp z ozdobnych zakrętek do butelek.

Ideą tworzenia domków lalek jest to, iż niezależnie od umiejętności manualnych i zasobności portfela – może je wykonywać każdy – a efekty zależą tylko od pomysłowości i fantazji autora. Jest to też hobby, które doskonale integruje rodzinę przy wspólnym projekcie, a dom lalek, który przechodzi z pokolenia na pokolenie, może stać się piękną, rodzinną pamiątką, pełną ukrytych historii i znaczeń, czytelnych tylko dla najbliższych.

STOP- KLATKI DAWNYCH CZASÓW

Od dziesięcioleci dawne domy dla lalek fascynują nie tylko turystów w muzeach zabawek ale też historyków, badaczy kultury i przemian społecznych, architektów, scenografów i kolekcjonerów. W dawnych, miniaturowych wnętrzach tkwi niezwykły urok i czar, który sprawia, iż niemal nikt nie przechodzi obok nich obojętnie. U jednych zainteresowanie wzbudza aspekt techniczny – w jaki sposób te miniaturowe domy są zrobione, jakich użyto materiałów do ich budowy i w jaki sposób do tak małych lamp „dociągnięto równie mały prąd”?

Innych odbiorców pociąga historyczny klimat wnętrz, stroje z epoki, pieczołowicie odtworzone detale dnia codziennego – niezwykłe dokumenty minionych czasów. Wiele osób zachwyca się artyzmem, kunsztem wykonania, pomysłowością i cierpliwością twórców tych filigranowych światów. Niezależnie od powodu zaciekawienia – jedno jest pewne, domki
przenoszą nas w przeszłość – do innych czasów, innych mód i gustów, sposobów życia, prowadzenia domu, spędzania wolnego czasu. Roztaczają czar, któremu trudno się oprzeć.

LALKA – NAJSTARSZA ZABAWKA LUDZKOŚCI

Za najstarszą zabawkę znaną już w prehistorii, uważa się lalkę – figurkę, która początkowo pełniła funkcje magiczne i obrzędowe, z czasem przywłaszczoną przez dzieci, dla których stała się ukochaną zabawką, przedmiotem hołubionym, często przechowywanym z nostalgią choćby w dorosłym życiu.

Lalkom prawdopodobnie już od starożytności towarzyszyły całe miniaturowe gospodarstwa, a ich ślady – maleńkie sprzęty czy naczynia, znajdowane są do dziś przez archeologów w dawnych osadach czy mogiłach dziecięcych, którym zwyczajowo składano do grobu ulubione zabawki. Sztuka wykonywania miniatur w różnych materiałach znana była już w starożytnych Chinach (od V w p.n.e.) czy w starożytnym Egipcie (od III w. p.n.e.) gdzie jako wyposażanie grobowców umieszczano nie tylko
miniaturowe łodzie, ale także sprzęty domowe, broń, zwierzęta, rydwany a choćby całe domy i zakłady rzemieślnicze, w których miniaturowi pracownicy mogli wytworzyć wszystko co mogło być zmarłemu potrzebne w zaświatach.

DOMKI DLA LALEK – ZBYTEK WIELMOŻNYCH

Jednak pierwsze pisemnie udokumentowane istnienie domku dla lalek, odnajdujemy dopiero w 1558 r., kiedy to książę Bawarii Albrecht V składa zamówienie na niezwykle drogi prezent – miniaturowy dom dla swojej córki. Wówczas trudno było nazwać ów prezent „dziecięcą zabawką” – przypominał bowiem cenną gablotę z prezentowanymi w niej precyzyjnie wykonanymi miniaturkami. Dom ten niestety spłonął w pożarze w 1674 roku.

Ogromna popularność domów lalek, zwłaszcza w Niemczach, Anglii, Holandii i we Włoszech, przypada na XVII-XIX wiek. Domy wytwarzane w tym okresie były często wiernymi, małymi modelami ówczesnych budynków, a ich miniaturowe wnętrza wiernie odzwierciedlały podział pomieszczeń i wyposażenie ówczesnych wnętrz. Umeblowanie i wyposażenie domów – od piwnic, aż po strychy, wykonywano możliwie podobne do pierwowzorów, z takich samych tworzyw i materiałów, często
przez zrzeszonych w gildiach rzemieślników – miniaturzystów, specjalizujących się w swoim rzemiośle.

I tak stolarze – miniaturzyści wykonywali maleńkie, drewniane meble, ludwisarze odlewali miniaturowe cynowe naczynia i sprzęty, garncarze wykonywali maleńką ceramikę, a malarze malowali miniaturowe obrazy. Domki zamieszkiwane były przez lalki wyobrażające wszystkie postaci rodziny i służbę, a ich ubrania, kapelusze i buty wykonywane były przez specjalistów – krawców, szewców, kapeluszników.

Znamienne było to, iż postaci stojące najwyżej w hierarchii były często wykonywane z najdroższych materiałów i z największą precyzją – np. pan i pani domu mieli twarze wykonane z wosku lub porcelany, a ciała uszyte z najdelikatniejszej koźlęcej skórki. Osoby stojące niżej, miały korpusy i kończyny gliniane lub ceramiczne, a służba zasługiwała już tylko na ciało z drewna, a czasem zaledwie na słomy i szmatek. Oczywiście na wykwintnie wyposażone domy mogli sobie pozwolić tylko
nieliczni – znajdowały się one głównie na dworach możnowładców i arystokracji.

UPOWSZECHNIENIE DOMKÓW

Wraz z rozwojem techniki w XIX., zwłaszcza dzięki wprowadzeniu druku kolorowego (chromolitografii) i możliwości produkcji seryjnej elementów drewnianych, domki dla lalek upowszechniły się i stały się zabawką łatwiej dostępną, pełniącą przy okazji ważne funkcje edukacyjne. przez cały czas jednak domki zachowywały możliwie wiernie wygląd pierwowzorów. Dzięki ówczesnej drobiazgowej dbałości o wszystkie detale i elementy wyposażenia, domki są dziś niezwykłym źródłem wiedzy o ludziach, o tym jak i gdzie żyli, czym się otaczali i jakim modom hołdowali.

Począwszy od olbrzymich domów z wieloma pomieszczeniami, poprzez nieduże pokoje, a skończywszy na sklepikach, klasach szkolnych czy kuchniach – wszystkie te zabawki są niezwykłymi, trójwymiarowymi dokumentami dawnych czasów.

USTANOWIENIE MIĘDZYNARODOWEGO DNIA DOMKÓW LALEK

Data święta nie została wybrana przypadkowo – 7 kwietnia urodziła się córka założycielki Muzeum Domków Lalek, Gier i Zabawek, której wielka przygoda z kolekcjonowaniem domów lalek rozpoczęła się właśnie od wyremontowania starego domku dla małej wówczas córeczki. w tej chwili w Muzeum, utworzonym w 2016 roku, można oglądać ponad 150 historycznych domów, sklepów, szkół, szpitali i innych obiektów wykonanych w różnych zakątkach świata. Najstarszy z domków liczy ponad 200 lat.
Zbiory pochodzą z kolekcji Anety Popiel-Machnickiej i zostały w całości przez nią i jej córkę Różę odrestaurowane i przywrócone do dawnej świetności.