Kierowca autobusu wysadził osiemdziesięcioletnią kobietę, która nie zapłaciła za bilet. Odpowiedziała zaledwie kilkoma słowami.
Zimno wieczorne wślizgiwało się przez każdą szczelinę starego autobusu, sunącego powoli po mokrych, szarych ulicach Wrocławia. Na zewnątrz wolno opadał śnieg, pokrywając dachy i drzewa ciężką, białą warstwą. W środku unosił się zapach diesla i zmęczenia, typowy dla komunikacji miejskiej. Kierowca, pan Tadeusz, od lat pokonywał tę samą trasę, widywał tych samych pasażerów, czuł, jak każdy dzień staje się kopią poprzedniego.
Tamtego wieczoru w autobusie było kilka osób. Dziewczyna w słuchawkach wpatrywała się przez okno, starszy pan w zniszczonym garniturze czytał gazetę, kobieta z siatkami zakupów i, przy tylnich drzwiach, babcia o siwych włosach, zgarbiona, owinięta w wytarty płaszcz. Trzymała mocno materiałową torbę, jaką noszą tylko najstarsi.
Tadeusz zauważył ją, gdy wsiadała na przystanku przy rynku. Szła powoli, ze wzrokiem utkwionym w ziemi. Nie miała biletu. Wiedział to od razu — znał wszystkich, którzy płacili, i tych, którzy udawali, iż nie rozumieją. Ale tym razem coś w sposób, w którym babcia kurczowo trzymała się poręczy, jakby autobus był jedyną rzeczą, która ją podtrzymuje, poruszyło go bardziej niż zwykle.
— Proszę pani, nie ma pani biletu. Proszę wysiąść — powiedział, starając się brzmieć stanowczo, choć głos wyszedł ostrzejszy, niż zamierzał.
Babcia nie odpowiedziała. Tylko mocniej ścisnęła torbę i patrzyła w podłogę, jakby nie słyszała lub nie chciała zrozumieć. Tadeusz poczuł ukłutą irytację. Miał dość ludzi, którzy myśleli, iż mogą jeździć za darmo, jakby jego obowiązkiem było wożenie ich wszystkich.
— Proszę wysiąść! — powtórzył głośniej. — To nie dom opieki!
W autobusie zapadła cisza. Dziewczyna oderwała wzrok od okna. Mężczyzna z gazetą opuścił ją i zmarszczył brwi. Nikt nie odezwał się, nikt nie ruszył palcem. Wszyscy udawali, iż to nie ich sprawa.
Babcia powoli podeszła do drzwi. Każdy krok zdawał się ją kosztować podwójny wysiłek. Na ostatnim stopniu zatrzymała się i spojrzała na kierowcę. Jej zmęczone, ale stanowcze oczy wbiły się w oczy Tadeusza.
— Kiedyś rodziłam takich jak ty. Z miłością. A teraz choćby nie pozwalacie mi usiąść — wyszeptała, ledwo słyszalnie, ale z godnością, która wypełniła cały autobus.
Potem zeszła, a śnieg otulił ją natychmiast. Oddalała się powoli, rozpływając się w wieczornej mgle.
Autobus stał nieruchomo przez chwilę. Tadeusz czuł na sobie spojrzenia, choć nikt nie odezwał się ani słowem. Mężczyzna z gazetą wstał pierwszy i wysiadł w milczeniu. Dziewczyna poszła za nim, ocierając łzy. Jeden po drugim, nieliczni pasażerowie opuścili autobus, zostawiając bilety na siedzeniach, jakby już nie miały znaczenia.
W kilka minut autobus opustoszał. Pozostał tylko Tadeusz za kierownicą, z echem tych słów dźwięczącym w głowie. „Rodziłam takich jak ty. Z miłością.” Nie mógł się ruszyć przez długą chwilę. Na zewnątrz śnieg wciąż padał.
Tej nocy Tadeusz nie mógł spać. Przewracał się w łóżku, przypominając sobie oczy babci, jej zmęczony głos, palący wstyd. Dlaczego tak do niego przemówiła? Dlaczego ją wysadził? Co go kosztowało pozwolić jej usiąść, zawieźć do celu? Myślał o swojej matce, ciotkach, starszych kobietach, które opiekowały się nim w dzieciństwie. Tak teraz traktował cudze babcie?
Dni mijały, a niepokój nie opuszczał go. Za każdym razem, gdy widział starszą osobę na przystanku, czuł ukłucie w piersi. Zaczął zwracać uwagę, zatrzymywać się na dłużej, pomagać im wsiadać. Czasem dyskretnie płacił za bilety tych, którzy nie mieli pieniędzy. Ale babci w wytartym płaszczu już nie spotkał.
Tydzień później, kończąc zmianę, Tadeusz zobaczył znajomą postać na przystanku przy starym rynku: niską, zgarbioną, z tą samą materiałową torbą. Serce mu zabiło mocniej. Zatrzymał autobus i wybiegł na zewnątrz.
— Babciu… — powiedział drżącym głosem. — Przepraszam. Tamtego dnia… zachowałem się źle. Nie miałem prawa.
Babcia spojrzała na niego i przez chwilę Tadeusz bał się, iż go odtrąci. Ale ona tylko uśmiechnęła się delikatnie, bez cienia urazy.
— Życie, synu, uczy nas wszystkich. Ważne, by słuchać. A ty… wysłuchałeś.
Tadeusz poczuł, jak nogi stają się jak z waty. Pomógł babci wsiąść i posadził ją na przednim siedzeniu. W drodze podał jej gorącą herbatę z termosu, jechali w ciszy. Ciepłej, innej. Jakby autobus po raz pierwszy od lat był bezpiecznym miejscem dla nich obojga.
Od tamtego dnia Tadeusz zawsze nosił w kieszeni kilka drobnych i dodatkowych biletów. Na wypadek, gdyby jakaś babcia, dziadek czy dziecko bez pieniędzy chcieli wsiąść. Czasem wystarczył uśmiech, dobre słowo. Z czasem pasażerowie zauważyli zmianę. Atmosfera w autobusie stała się lżejsza, bardziej ludzka.
Wiosna nadeszła nagle. Śnieg stopniał, a na przystankach pojawiły się bukieciku przebiśniegów, sprzedawane przez babcie w celofanie. Tadeusz nauczył się je rozpoznawać, witać po imieniu, pomagać im wsiadać i wysiadać. Stał się częścią ich życia — nie tylko kierowcą, ale przyjacielem, wnukiem z wyboru.
Lecz babci w wytartym płaszczu nigdy więcej nie zobaczył. Szukał jej na przystankach, pytał o nią. Ktoś powiedział, iż mieszkała niedaleko cmentarza, za mostem. W niedzielę, w dzień wolny, poszedł jej szukać. Szedł między nagrobkami, czytając nazwiska, pytając grabarzy. W końcu znalazł: prosty, drewniany krzyż z oprawionym zdjęciem. Te same oczy, ten sam uśmiech.
Tadeusz stał tam długo w milczeniu. Czuł, jak coś w nim się układa, jakby wreszcie mógł sobie wybaczyć. Położył bukiecik przebiśniegów na grobieNastępnego dnia, gdy autobus ruszył w trasę, na przednim siedzeniu leżał mały bukiecik przebiśniegów i kartka z napisem: „Dla tych, którzy odchodzą, ale pozostawiają w nas coś, co nigdy nie zniknie”.
