Kierowca autobusu wysadził 80-letnią kobietę, która nie zapłaciła za bilet. Odpowiedziała mu tylko kilkoma słowami.
Chłód wieczoru wdzierał się przez szpary w starym autobusie, który powoli sunął po mokrych, szarych ulicach miasta. Na zewnątrz sypał śnieg, pokrywając dachy i drzewa ciężką, białą pierzyną. W środku unosił się zapach diesla i zmęczenia, który zna każdy, kto jeździ komunikacją miejską. Kierowca, pan Wiesław, od lat pokonywał tę samą trasę, widywał tych samych pasażerów i czuł, jak każdy dzień jest podobny do poprzedniego.
Tego dnia autobus był prawie pusty. Dziewczyna ze słuchawkami przyklejona do szyby, mężczyzna w wysłużonym garniturze czytający gazetę, kobieta z torbami pełnymi zakupów i, tuż przy tylnych drzwiach, starsza pani z siwymi włosami, zgarbiona, otulona w wytarty płaszcz. Trzymała mocno płócienną torbę na zakupy, taką, jakich używają już tylko starsi ludzie.
Wiesław zauważył ją na przystanku przy targowisku. Weszła powoli, ze wzrokiem wbitym w podłogę. Nie miała biletu. Od razu to wiedział, bo znał wszystkich, którzy płacili, i tych, którzy udawali, iż nie zauważają. Ale tym razem coś w sposobie, w jaki babcia trzymała się poręczy, jakby autobus był jedynym, co ją jeszcze podtrzymuje, zirytowało go bardziej niż zwykle.
— Proszę pani, nie ma biletu. Niech pani wysiądzie — powiedział, starając się brzmieć stanowczo, ale w jego głosie zabrzmiał niepotrzebny ostry ton.
Starsza kobieta nie odpowiedziała. Tylko mocniej ścisnęła torbę i patrzyła w podłogę, jakby nie słyszała lub nie chciała zrozumieć. Wiesław poczuł ukłucie zniecierpliwienia. Miał już dość ludzi, którzy myśleli, iż mogą jeździć za darmo, jakby to on miał obowiązek wozić ich wszystkich.
— Mówię, żeby pani wysiadła! — powtórzył głośniej. — To nie dom opieki!
W autobusie zapadła cisza. Dziewczyna oderwała wzrok od okna. Mężczyzna z gazetą opuścił ją i zmarszczył brwi. Nikt nic nie powiedział, nikt nie kiwnął palcem. Wszyscy udawali, iż to nie ich sprawa.
Babcia powoli zaczęła iść do wyjścia. Każdy krok wydawał się ją kosztować podwójny wysiłek. Gdy stanęła na ostatnim stopniu, zatrzymała się i spojrzała na kierowcę. Jej zmęczone, ale mocne oczy wbiły się w oczy Wiesława.
— Kiedyś rodziłam takich jak ty. Z miłością. A teraz choćby nie pozwalacie mi usiąść — szepnęła tak cicho, iż ledwo ją słychać było, ale z taką godnością, iż wypełniła nią cały autobus.
Potem wysiadła, a śnieg natychmiast ją otulił. Szła powoli, ginąc w wieczornej mgle.
Autobus stał nieruchomo przez kilka sekund. Wiesław czuł, iż wszyscy na niego patrzą, choć nikt nie odezwał się ani słowem. Mężczyzna z gazetą pierwszy wstał i wysiadł w milczeniu. Dziewczyna poszła za nim, ocierając łzy. Jeden po drugim, ci, którzy jeszcze zostali, wstawali i wychodzili, zostawiając bilety na siedzeniach, jakby to już nie miało znaczenia.
W ciągu kilku minut autobus opustoszał. Został tylko Wiesław, siedząc za kierownicą, z echem tych słów dźwięczącym mu w głowie: „Rodziłam takich jak ty. Z miłością.” Nie mógł się ruszyć przez długi czas. Na zewnątrz śnieg wciąż padał.
Tej nocy Wiesław nie mógł zasnąć. Przewracał się w łóżku, wspominając oczy babci, jej zmęczony głos, palący go wstyd. Dlaczego tak do niego przemówiła? Dlaczego ją wysadził? Co go kosztowałoby pozwolić jej usiąść, zawieźć ją do celu? Myślał o swojej własnej matce, o ciotkach, o starszych kobietach, które opiekowały się nim, gdy był dzieckiem. Tak teraz traktował cudze babcie?
Minęły dni, ale niepokój nie ustępował. Za każdym razem, gdy widział starszą osobę na przystanku, czuł ukłucie w sercu. Zaczął zwracać większą uwagę, zatrzymywać się na dłużej, pomagać im wsiadać. Czasem dyskretnie płacił z własnej kieszeni za bilety tych, którzy nie mieli. Ale nigdy więcej nie spotkał już tej babci w wytartym płaszczu.
Tydzień później, kończąc zmianę, Wiesław zobaczył znajomą postać na przystanku koło starego targu – niewysoką, zgarbioną, z tą samą płócienną torbą. Serce podskoczy mu w piersi. Zatrzymał autobus i wybiegł na zewnątrz.
— Babciu… — powiedział drżącym głosem. — Przepraszam. Tego dnia… zachowałem się źle. Nie miałem prawa.
Starsza pani spojrzała na niego, i przez chwilę Wiesław bał się, iż go odtrąci. Ale ona tylko się uśmiechnęła – cicho, bez urazy.
— Życie, synu, każdego czegoś uczy. Ważne, żeby słuchać. A ty… posłuchałeś.
Wiesław poczuł, jak nogi stają się miękkie. Pomógł babci wejść do autobusu i posadził ją na przednim siedzeniu. Po drodze poczęstował ją gorącą herbatą z termosu i jechali w ciszy. Ciepłej, innej. Jakby autobus po raz pierwszy od lat stał się bezpiecznym miejscem dla nich obojga.
Od tego dnia Wiesław zawsze nosił w kieszeni kilka monet i dodatkowe bilety. Na wypadek, gdyby jakaś babcia, dziadek lub dziecko bez pieniędzy chcieli wsiąść. Czasem wystarczył uśmiech lub dobre słowo. Stopniowo pasażerowie zaczęli zauważać zmianę. Atmosfera w autobusie stała się lżejsza, bardziej ludzka.
Wiosna nadeszła nagle. Śnieg stopniał, a na przystankach pojawiły się bukieciki przebiśniegów, sprzedawane przez babcie w celofanie. Wiesław nauczył się je rozpoznawać, witać je po imieniu, pomagać wsiadać i wysiadać. Stał się częścią ich życia – nie tylko kierowcą, ale przyjacielem, wnukiem z wyboru.
Ale nigdy więcej nie zobaczył już tej babci w wytartym płaszczu. Szukał jej na przystankach, pytał o nią. Ktoś powiedział mu, iż mieszkała koło cmentarza, za mostem. W niedzielę, w dzień wolny, poszedł jej szukać. Chodził między grobami, czytając nazwiska, pytając opiekunów. W końcu znalazł – prosty, drewniany krzyż z oprawionym zdjęciem. Te same oczyI od tamtego dnia, na przednim siedzeniu jego autobusu zawsze leżał mały bukiet kwiatów i kartka z napisem: “Dla tych, którzy odeszli, ale wciąż uczą nas żyć”.
