Kielce – z wizytą w Centrum Geoedukacji

Kielce to prawdziwa perełka na geologicznej mapie Polski. Miasto, położone w sercu Gór Świętokrzyskich, skrywa w swoich granicach niezwykle interesujące obszary geologiczne, które opowiadają historię Ziemi sięgającą setek milionów lat wstecz. Skały, odsłonięcia i dawne kamieniołomy przypominają, iż właśnie tutaj można „czytać” dzieje naszej planety niczym otwartą księgę. Idealnym miejscem, by tę historię poznać bliżej, jest Geonatura Kielce – nowoczesne centrum edukacji geologicznej, w którym nauka spotyka się z przygodą. To tutaj dowiemy się, jak powstawały góry, morza i prehistoryczne krajobrazy, które ukształtowały dzisiejsze Kielce.

Kadzielnia, Wietrznia, czy Ślichowice?

Nim wybierzemy się do Geoparku, kilka słów tytułem wstępu.

Kamieniołomy kieleckie to jeden z najbardziej charakterystycznych elementów krajobrazu regionu świętokrzyskiego. Ich historia sięga setek milionów lat wstecz, gdy na terenie dzisiejszych Kielc rozciągało się ciepłe, płytkie morze. To właśnie wtedy powstały skały wapienne i dolomity, które później zaczęto eksploatować. W XIX i XX wieku kamieniołomy stały się ważnym ośrodkiem wydobycia surowców budowlanych, wykorzystywanych m.in. przy wznoszeniu wielu kieleckich budynków. Dziś dawne wyrobiska, takie jak Kadzielnia, Wietrznia czy Ślichowice, pełnią zupełnie inną funkcję – są rezerwatami przyrody i atrakcjami turystycznymi, gdzie można podziwiać unikatową geologię i piękne widoki.

Kamieniołomy w środku miasta

Pamiętam, jak dobrych kilkanaście lat temu byłem w Kielcach pierwszy raz – znajomy zabrał mnie na piwo „na kadzielnię”. Po 5 minutach pieszego spaceru od jego bloku stanęliśmy nad dawnym, wapiennym wyrobiskiem – widok niesamowity, a jesteśmy niemal w samym centrum miasta! Jak przez kolejne lata zmieniło się to miejsce?

Eksploatacja przemysłowa wapienia trwała tu aż do lat 60. ubiegłego wieku. Potem teren przez jakiś czas stał nieużywany i opuszczony – wreszcie przekształcono go w rezerwat przyrody. Dziś Kadzielnia jest udostępniona, jako teren rekreacyjny i rozrywkowy – realizowane są tu koncerty, festiwale i wydarzenia plenerowe w amfiteatrze, pod ziemią wytyczono trasy turystyczne, a chętni mogą zjechać tyrolką – z jedynym takim widokiem.

W granicach administracyjnych Kielc znajdują się jeszcze 2 kamieniołomy – Ślichowice i Wietrznia. Nieopodal tego drugiego powstał bardzo interesujący obiekt edukacyjny.

Geonatura Kielce – co to za miejsce?

Geonatura Kielce to miejska instytucja zarządzająca m.in. Centrum Geoedukacji w rezerwacie Wietrznia, Ogrodem Botanicznym na Karczówce oraz kilkoma rezerwatami geologicznymi.

My, w ramach naszej wycieczki studyjnej z Polską Organizacją Turystyczną, zwiedzamy nowoczesne Centrum Geoedukacji, otwarte w 2011 roku. Przenieśmy się w takim razie kilka milionów lat wstecz – pomoże nam w tym wystawa „Chronos”.

Co znajdziemy na dnie dewońskiego oceanu?

Już przy wejściu witają nas realistyczne odgłosy natury i przyciemnione światło, które wprowadza w klimat podwodnego świata. Stopniowo przechodzimy przez kolejne epoki geologiczne – od momentu narodzin Ziemi aż po czasy, gdy na terenie dzisiejszych Kielc znajdowało się ów tropikalne morze. Na ścianach oglądamy ogromne rekonstrukcje dawnych organizmów, a pod nogami połyskują fragmenty skał z prawdziwymi skamieniałościami.

Największe wrażenie zrobiła na nas sala z rekonstrukcją dna dewońskiego oceanu. Makiety dawnych mieszkańców oceanu są celowo powiększone względem oryginalnych rozmiarów – z wyjątkiem ryby pancernej (ale o niej za chwilę). Atrakcja dla chętnych – kapsuła 5D, w której film przenosi nas w podróż przez miliardy lat historii Ziemi – z efektami ruchu, wiatru i dźwięku. To robi wrażenie! Po seansie można podejść do interaktywnych stanowisk, dotknąć modeli skał, spróbować „wydobyć” skamieniałości czy zajrzeć do mikroskopu.

Na koniec, punktu obowiązkowy – spacer ścieżkami kamieniołomu Wietrznia, który jest tuż obok. jeżeli nie macie zbyt dużo czasu, warto podejść chociaż na punkt widokowy.

Spotkanie z rybą pancerną

Jak wspomnieliśmy, jedną z ciekawszych atrakcji w Centrum Geoedukacji jest rekonstrukcja dna dewońskiego morza, które przed ok. 360 milionami lat pokrywało obszar dzisiejszych Gór Świętokrzyskich. W ramach tej ekspozycji spotkaliśmy się oko w oko z największym drapieżnikiem tamtej epoki – rybą pancerną. Wiecie, iż ten prehistoryczny olbrzym mógł osiągać choćby kilkunastu metrów długości? Miał potężne szczęki i mógł nimi kruszyć pancerze innych, także dużych ryb.

Zastanawialiśmy się, dlaczego tak potężny drapieżnik wyginął. Przyczyną było prawdopodobnie nagłe ochłodzenie klimatu, spadek poziomu tlenu w oceanach oraz zmiany środowiskowe spowodowane obumieraniem raf koralowych i planktonu, które stanowiły podstawę łańcucha pokarmowego. Czyli ryby pancerne – po prostu – straciły źródła pożywienia i nie były w stanie przystosować się do nowych warunków.

Co jeszcze w okolicach Kielc?

Tak jak województwo świętokrzyskie (zwłaszcza północną część) mamy dość dobrze zjeżdżoną rowerem, tak Kielce wiele lat czekały na bliższe poznanie. Naprawdę warto – wszystkie historie o rzekomych scyzorykach można współcześnie włożyć między bajki

Jeśli wpadniecie na dłużej w okolice Kielc, zajrzyjcie koniecznie do skansenu w Tokarni (tam jest pięknie szczególnie jesienią), ruin zamku na wzgórzu w Chęcinach, nad zalew do Sielpi Wielkiej lub do Szydłowa – uroczego miasta z listy UNESCO, otoczonego murami miejskimi.

Może Green Velo?

Miłośnikom rowerowych dwóch kółek niezmiennie polecamy rowerowy szlak Green Velo. Ten zalicza ogrom świętokrzyskich atrakcji i pięknych krajobrazów – zaczyna się w Końskich, czyli w północnej części województwa świętokrzyskiego i biegnąc na południowy wschód, zahacza o Kielce i Sandomierz. Między innymi!

Szczegółowe informacje o szlaku i mijanych atrakcjach znajdziecie na jego oficjalnej stronie. Polecamy też wygodną aplikację szlaku Green Velo.

OSTATNIE ARTYKUŁY NA BLOGU