Katedra w Mediolanie – Duomo di Milano – historia i ciekawostki

Historia najważniejszego kościoła Mediolanu – Duomo St. Maria Nascente di Milano – pełna jest niezwykłych zdarzeń i ludzi, którzy przez ponad pół tysiąclecia spełniali marzenie o stworzeniu reprezentacyjnej katedry gotyckiej. Inicjatorem budowy nowej świątyni był arcybiskup Antonio de Saluzzo, a w efekcie pracy jego i czołowych budowniczych wielu epok, powstała budowla, która stała się wizytówką miasta i magnesem przyciągającym miliony turystów z Włoch i całego świata.

600 lat budowy

W miejscu dzisiejszej katedry już w IV wieku stał kościół św. Tekli i późniejszy kościół Santa Maria Maggiore, które zniszczył pożar w 1075 roku. W 1386 roku arcybiskup Antonio de Saluzzo za pozwoleniem księcia Gian Galeazzo Viscontiego rozpoczął budowę katedry. Pierwotnie świątynia miała być zbudowana z cegły w stylu gotyku lombardzkiego. Jednak sprowadzony później z Francji inżynier Nicolas de Bonaventure dodał do niego elementy Rayonnant (gotyku promienistego).

Katedra w Mediolanie – Duomo di Milano – wspaniałe gotyckie arcydzieło – foto Alex Vasey – Unsplash

Budowę kontynuowano w kolejnych latach, jednak brak pieniędzy i zawirowania polityczne nie pozwalały jej ukończyć. Na początku XV wieku budowla była ukończona połowicznie, jednak przez kolejne 80 lat nie posunęła się do przodu. Na początku XVI wieku ukończono kopułę, która zwieńczyła dach katedry, później pojawiły się nowe organy i coraz więcej elementów wystroju. Za czasów arcybiskupa Karola Boromeusza głównym inżynierem został Pellegrino Tibaldi, który zaprojektował między innymi trzy nowe ołtarze.

Zwiedzanie katedry można podzielić na cztery etapy: wnętrza katedry z kryptami, cześć archeologiczna, dach, muzeum – foto Caleb Stokes – Unsplash

W XVII wieku przywrócono dawną gotycką fasadę i dobudowano pięć nowych portali oraz dwa okna. Po kolejnych stu latach na dachu katedry pojawiła się najwyższa iglica z posągiem La Madonniny (1762). Na początku XIX stulecia Mediolan podbił Napoleon Bonaparte. Niebawem został on koronowany na króla Włoch i sfinansował wiele elementów budowy, w tym zmienioną fasadę. Wdzięczni mediolańczycy umieścili jego posąg na jednej z iglic. W ciągu kolejnych lat zakończono budowę posągów na ścianie południowej, wymieniono większość witraży oraz zamknięto pracę nad dachem i iglicami. W czasie drugiej wojny światowej katedra w Mediolanie ucierpiała w nieznacznym stopniu w czasie bombardować Aliantów – ślady uszkodzeń zachowały się na jednej z bram. Prace nad ostatnimi detalami kościoła zakończyły się dopiero w XX wieku. Po prawie 600 latach budowy, w dniu 6 stycznia 1965 roku prace zostały sfinalizowane.

Wygląd katedry w Mediolanie

Położona na Piazza del Duomo mediolańska katedra została zbudowana pierwotnie w stylu gotyckim i cechy tego stylu zachowała do dzisiaj. Jednak na przestrzeni stuleci podlegała tylu modyfikacjom, iż w tej chwili możemy raczej mówić o gotyku eklektycznym z licznymi wpływami innych trendów architektonicznych. Budynek ma długość ponad 158 metrów, szerokość całkowitą 93 metry, fasada natomiast rozciąga się na prawie 68 metrów. Najwyższym punktem budynku jest iglica z posągiem Madonny sięgającym 108 metrów.

Inicjatorami budowy świątyni był arcybiskup Antonio da Saluzzo i jego kuzyn, a zarazem pierwszy książę Mediolanu Gian Galeazzo Visconti – foto Sean Jahansooz – Unsplash

Katedra w Mediolanie jest bogato zdobiona. Na nietypowym, tarasowym dachu umieszczono 135 iglic podpartych przyporami o charakterze jedynie estetycznym. W ścianach świątyni umieszczono ozdobione witrażami, wąskie ostrołukowe okna. Panuje powszechne przekonanie, iż katedra jest budynkiem ozdobionym największą liczbą rzeźb na całym świecie. W sumie jest ich 3400, z czego 2300 znajduje się na zewnątrz. Oprócz nich budynek oplatają liczne płaskorzeźby i ornamenty roślinne.

Wnętrze pełne dzieł sztuki

Katedra Duomo została zbudowana na planie krzyża łacińskiego z pięcioma nawami i transeptem podzielonym na trzy nawy oraz prezbiterium z wieloboczną absydą. Wysokie, gotyckie sklepienie żebrowe sięga 45 metrów i jest podtrzymywane przez 52 filary. Bogato zdobione wnętrze kościoła pełne jest dzieł sztuki sakralnej oraz niezwykłych artefaktów. Oczywiście najważniejsze są ołtarze, wśród nich wyróżniają się trzy stworzone przez włoskiego mistrza Pellegrino Tibaldiego. Z lewej strony głównego ołtarza znajduje się najsłynniejsza, dość makabryczna rzeźba w Duomo – Święty Bartłomiej obdarty ze skóry. Stojąca postać o anatomicznej dokładności stoi z udręczonym wyrazem twarzy odziana we własną, zdartą skórę.

Wnętrza katedry w Mediolanie mogą pomieścić się aż 40 tysięcy osób jednocześniefoto Radu Spătaru – Unsplash

W katedrze pochowano wielu dostojników kościoła i bogatych mecenasów finansujących jej budowę. We wnętrzu znajdują się sarkofagi arcybiskupów Ottone i Giovanni Viscontich, Alberto da Intimiano oraz Marco Carelliego. W lewej nawie umieszczony jest pomnik Arcimboldiego dłuta Allesiego, a w transepcie słynny kandelabr Trivulzio pochodzący jeszcze z XII wieku. Z innych ciekawostek warto wymienić Worek Sądu Ostatecznego wiszący w prawej nawie, który według legendy spadnie właśnie w tym dniu. Z kolei na podłodze biegnie linia wyznaczające południk, będące częścią przyrządu astronomicznego wykonanego w 1786 roku przez astronomów z Obserwatorium Brera.

Katedralne dzwony

W katedrze Duomo znajdują się cztery dzwony. Największy z nich poświęcony został jeszcze przez św. Karola Boromeusza w 1582 roku. Ma on średnicę 2,13 metra i waży sześć ton. Trzy kolejne są od niego mniejsze, ale równie stare – wszystkie pochodzą z XVI wieku. Ich łączna waga sięga prawie piętnastu ton.

Katedra w Mediolanie – Duomo di Milano – foto Joel Rohland – Unsplash

Święty Gwóźdź Chrystusa

Największą relikwią przechowywaną w Katedrze w Mediolanie jest Święty Gwóźdź pochodzący z Krzyża Świętego. Został on znaleziony przez św. Helenę w IV wieku i niedługo trafił do kościoła św. Tekli. Po zbudowaniu katedry przygotowano dla relikwii specjalne, ogromne tabernakulum, zawieszone 40 metrów nad ziemią. Oświetla je czerwona lampa, dzięki czemu relikwia widoczna jest doskonale z całej świątyni.

Katedra w Mediolanie – Duomo di Milano – foto Depositphotos

Ze Świętym Gwoździem związany jest tak zwany Rytuał Nivola (po lombardzku Rytuał Chmury). Każdego roku, w dniu 14 września, specjalna winda opuszcza zawierające relikwię i ważące 800 kilogramów tabernakulum na poziom podłogi. Przypomina ono kształtem chmurę i jest ozdobione postaciami aniołów, stąd nazwa obrzędu. Gwóźdź zostaje wystawiony na widok wiernych, a potem bierze udział w procesji. Obrzędy realizowane są dwa tygodnie i cieszą się ogromnym zainteresowaniem. Potem relikwia wraca do tabernakulum i jest ponownie wciągana pod sklepienie kościoła.

Organy

Pierwsze katedralne organy powstały już w 1397 roku. Z biegiem lat modyfikowano je i rozbudowywano. W XVI wieku powstały też nowe, których autorem był Gian Giacomo Antegnati. W rezultacie wewnątrz katedry znalazły się organy północne i południowe, bogato rzeźbione i ozdobione malowidłami o charakterze religijnym. Warto wspomnieć, iż jednym z organistów był syn Jana Sebastiana Bacha, Johann Christian. Pod koniec XX wieku instrumenty przeszły ostatnią z modyfikacji, zostały częściowo zautomatyzowane, dodano też nowe części instrumentów. w tej chwili zespół organowy liczy 15800 piszczałek i jest jednym z największych na świecie.

Koniecznie odwiedź wnętrze katedry i poznaj 3400 posągów, 55 witraży, pięknych ołtarzy i obrazów – foto Depositphotos

Krypta św. Karola Boromeusza

Święty Karol Boromeusz był arcybiskupem Mediolanu i wielkim reformatorem kościoła. Zmarł w roku 1584, a w 1610 został kanonizowany. Jego ciało znajduje się w ośmiokątnej krypcie pod ołtarzem głównym (sculo di San Carlo) w mediolańskiej katedrze. Zaprojektował ją w 1606 roku Francesco Maria Richini. Pomieszczenie zdobią płaskorzeźby wykonane ze srebrnych blach i przedstawiające sceny z życia świętego. Jego ciało przechowywane jest w trumnie podarowanej przez króla Filipa IV i wykonanej ze srebra i kryształu górskiego. Święty Karol spoczywa w stroju liturgicznym, z diamentowym krzyżem (dar Marii Austriaczki) oraz w srebrnej masce.

Witraże w absydzie

Mediolańska katedra słynie ze wspaniałych witraży, a najpiękniejsze z nich znajdują się w absydzie. Umieszczono je w trzech największych i zarazem najstarszych oknach katedry. Witraże w bocznych zostały stworzone w połowie XIX wieku przez Giovanniego Battistę Bertiniego i jego synów. Na 130 panelach przedstawiono sceny ze Starego i Nowego Testamentu. Najbardziej okazałe środkowe okno było wielokrotnie przerabiane przez licznych artystów. Przedstawiono na nim sceny z Apokalipsy i ogromne „Słońce Viscontich”, będące nawiązaniem do ich książęcego herbu. Większość szklanych paneli została z czasem wymieniona, jednak wśród nich zachowało się około pięćdziesięciu pochodzących z XV i XVI wieku.

Katedra w Mediolanie funkcjonuje pod nazwą nazwa Duomo di Milano – foto Depositphotos

Dach i La Madonnina

Dach mediolańskiej katedry jest również dostępny dla zwiedzających. Na wysokość ponad pięćdziesięciu metrów można dostać się windą umieszczoną w jednej z przypór transeptu. Zwiedzający mają okazję obejrzenia z bliska prawdziwego lasu iglic wieńczącego dach świątyni. Są one bogato zdobione, a na wielu z nich umieszczono rzeźby. W pobliżu windy znajduje się najstarsza – iglica Carelli – powstała w latach 1397-1404 dzięki dotacji Marco Carelliego. Zdobią ją posągi z połowy XV wieku.

Katedra w Mediolanie – Duomo di Milano – foto PNG Design – Unsplash

Włoski rzeźbiarz i architekt Antonio Amadeo był autorem zbudowanej pod koniec XV wieku latarni na szczycie kościoła. Osiem zewnętrznych łuków podtrzymuje znajdującą się na niej główną, marmurową iglicę, którą ukończono w 1769 roku. W późniejszym okresie dodano do niej jeszcze cztery niższe. Na głównej iglicy, wysokości 104 metrów, umieszczono słynny posąg Matki Boskiej, symbol Mediolanu, zwany Madonnina. Ma on 416 centymetrów wysokości i zbudowany jest ze szkieletu metalowego okrytego pozłacaną blachą miedzianą. Rzeźba powstała w latach 1768-1774, a zaprojektował ją Giuseppe Pere.

Madonnina na stałe wpisała się w krajobraz kulturalny Mediolanu trafiając choćby do tak zdumiewających obszarów jak… piłka nożna. Spotkanie pomiędzy dwiema drużynami z tego miasta – AC Milan i Interem – nazywane jest tradycyjnie „Derby della Madonnina”. Figura słynnej świętej doczekała się również własnej pieśni, a także trafiła na łamy popularnej powieści kryminalnej. Jednak najbardziej znany jest inny zwyczaj – w Mediolanie, z szacunku dla Madonniny, żaden budynek nie mógł być wyższy niż 108,5 metra. W XX wieku zaczęło być to problemem dla architektów projektujących wieżowce. Został on jednak gwałtownie rozwiązany – na dachu każdego z nowych budynków stanęła kopia rzeźby. Dzięki temu położona najwyżej z nich znajduje się w tej chwili na wysokości ponad 209 metrów, na szczycie Allianz Tower.

Wykopaliska archeologiczne i muzeum katedralne

Najniższym punktem katedry są z kolei położone na głębokości czterech metrów pod poziomem budynku wykopaliska archeologiczne. Można tam obejrzeć ocalałe fragmenty ukończonego w 397 roku ośmiobocznego baptyserium wraz z chrzcielnicą, w której w noc wielkanocną 387 roku św. Ambroży ochrzcił św. Augustyna. Kilka innych zgromadzonych tu zabytków przeniesiono z bazyliki św. Tekli z połowy IV wieku.

Do katedry najlepiej dojechać metrem. W jej stronę kursują dwie linie metra: czerwona linia M1 oraz żółta linia M3 – foto Zach Rowlandson – Unsplash

Zwiedzanie Katedry Duomo di Milano warto zakończyć w znajdującym się nieopodal Wielkim Muzeum Katedry (Grande Museo del Duomo), w którym wystawiono bogatą kolekcję dzieł sztuki złotniczej, rzeźb. gobelinów oraz fragmentów witraży. Obejrzeć można w nim również plany i modele zmieniającego się na przestrzeni półtora tysiąclecia kościoła – od najstarszych śladów z IV wieku, po czasy współczesne.