Jaskinia Vjetrenica – zwiedzamy największą jaskinię w Bośni i Hercegowinie

grafywpodrozy.pl 3 tygodni temu

Zdjęcie: Jaskinia Vjetrenica

Jaskinia Vjetrenica (po chorwacku/bośniacku Pećina Vjetrenica, „wietrzna jaskinia”) to największy i najważniejszy system jaskiniowy Bośni i Hercegowiny, położony przy wsi Zavala na skraju Popova polja w południowej Hercegowinie. To miejsce przyciąga nie tylko turystów szukających spektakularnych wnętrz skalnych, ale także naukowców. Vjetrenica jest jednym z najbogatszych biologicznie podziemnych siedlisk na świecie. W 2024 r. została wpisana na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO jako obszar szczególnego znaczenia dla fauny jaskiniowej.

Spis treści

Praktyczne wskazówki dla odwiedzających
Odkrycie jaskini i wczesna badania
Przystosowanie jaskini do zwiedzania
Vjetrenica – geologia podziemnego świata
Flora światła i ciemności
Fauna ukryta w ciemności
Godziny otwarcia i ceny biletów
Inne interesujące miejsca w okolicy opisane przez nas

Praktyczne wskazówki dla odwiedzających (aktualizacja październik 2025)

Dojazd: jaskinia leży przy wsi Zavala, kilka kilometrów od miejscowości Stolac; z regionu nadmorskiego (np. Dubrownik) to popularny cel wycieczek całodniowych. Dokładne trasy i opcje dojazdu najlepiej sprawdzić lokalnie przed wyjazdem. Jaskinia znajduje się w Bośni i Hercegowinie, ale najwięcej turystów dociera właśnie z chorwackiego wybrzeża.
Parking – przed jaskinią znajduje się darmowy parking na kilkanaście samochodów, choćby w okresie ma problemy ze znalezieniem wolnego miejsca.
Zwiedzanie: część jaskini jest udostępniona do zwiedzania. Przygotowany szlak jest oświetlony i dostępny dla osób poruszających się na wózku inwalidzkim i rodzin z dziećmi. Zwiedzanie odbywa się w grupie z przewodnikiem. W jaskini jest chłodno i wilgotno, dlatego warto zabrać lekką kurtkę oraz wygodne buty najlepiej trekkingowe.
Dla miłośników przyrody: jeżeli interesuje Cię fauna jaskiniowa lub fotografia przyrodnicza, skontaktuj się wcześniej z zarządem jaskini lub lokalnymi przewodnikami. Możesz załapać się na specjalne wyprawy naukowe. Niestety obowiązują ograniczenia w dostępie do wrażliwych partii jaskini.

Odkrycie jaskini i wczesna badania

Jaskinia Vjetrenica jest znana od bardzo dawna. Pierwsza wzmianka pochodzi z dzieła Pliniusza Starszego „Historia Naturalis” z rok 77 n.e., gdzie autor wspomina o „wietrznej jaskini” w rejonie Dinarów. Systematyczne badania naukowe rozpoczęły się dopiero pod koniec XIX wieku. Prowadzili je Franz Groller (1889), Josip Vavrović (1893), Otto Katzer (1903). W latach 1912-1914 czeski speleolog i paleontolog Karel Absolon przeprowadził jedne z pierwszych większych eksploracji kanałów jaskini. Badania wykazały, iż jaskinia osiąga znaczną długość (ponad 7 km) i posiada złożoną strukturę krasową z wieloma poziomami.

Przystosowanie jaskini do zwiedzania

Pierwsze próby udostępnienia jaskini dla zwiedzających pojawiły się już przed rokiem 1940. Dokumentacja wskazuje, iż w 1964 roku wykonano znaczne prace: oświetlenie elektryczne, przygotowany chodnik pieszy oraz udostępniono około 1 050 metrów trasy turystycznej. Od roku 1952 jaskinia była chroniona jako pomnik przyrody, a od 1965 roku jako specjalny rezerwat geologiczny. Jednak w 1991 r., w wyniku wybuchu wojny w Bośni i Hercegowinie, działalność turystyczna została przerwana, a infrastruktura ucierpiała. Po wojnie lokalne władze i organizacje podjęły prace nad ponownym otwarciem i uregulowaniem dostępu dla turystów, z zachowaniem zasad ochrony przyrody.

Vjetrenica – geologia podziemnego świata

Vjetrenica, jest najdłuższą i najbogatszą przyrodniczo jaskinią Bośni i Hercegowiny. To nie tylko fascynujący labirynt podziemnych korytarzy, ale także żywy zapis procesów geologicznych i biologicznych, które od milionów lat kształtują ten fragment krasu w Górach Dynarskich. Wnętrze jaskini, z pozoru surowe i martwe, kryje zaskakująco złożony świat, w którym każdy kamień, kropla wody i bezbarwne stworzenie są częścią subtelnej równowagi natury.

Jaskinia Vjetrenica rozciąga się pod skalistymi zboczami doliny Popovo Polje, w południowej Hercegowinie, w regionie, który geolodzy uznają za jeden z najczystszych przykładów krasu wapiennego w Europie. Wapień, z którego zbudowana jest Vjetrenica, składa się niemal w całości z kalcytu. Jego zawartość przekracza 99 %. Tak niezwykła czystość skały sprawia, iż woda przenikająca przez szczeliny z łatwością rozpuszcza jej powierzchnię, tworząc przez tysiąclecia korytarze, jeziorka i galerie.

Pod ziemią rozwinął się wielopiętrowy system: od górnych, suchych partii, po niższe poziomy, stale wypełnione wodą. Niektóre z nich łączą się z podziemnymi dopływami rzeki Trebišnjicy, jednej z największych rzek zanikalnych w Europie, czyli takich, które zamiast wpływać do morza lub innego większego cieku wodnego, giną w gruncie. Zjawisko, od którego jaskinia wzięła swoją nazwę -„wietrzny” oddech – to efekt różnicy temperatur i ciśnienia pomiędzy wnętrzem a powierzchnią. Latem chłodne powietrze wydobywa się z wnętrza z prędkością choćby kilku metrów na sekundę, zimą zaś zasysane jest do środka. Ten nieustanny przepływ tworzy naturalną wentylację, utrzymując w jaskini stałą temperaturę około 11 °C i wyjątkowo stabilny mikroklimat.

Flora światła i ciemności

W głębi Vjetrenicy, gdzie światło nie dociera, rośliny nie mają szans na przetrwanie. Ale w strefie wejściowej i na powierzchni Popovo Polje rozciąga się krajobraz o niezwykłej różnorodności botanicznej. To region typowo śródziemnomorski, choć z wpływami kontynentalnymi – zdominowany przez twardolistne krzewy, rośliny stepowe i endemiczne gatunki wapieniolubne.

Na skałach przy wejściu widać mchy, porosty i paprocie, które tworzą delikatną granicę między światem roślin a światem kamienia. W głębszych częściach jaskini pojawiają się jedynie śladowe formy życia roślinnego – glony i bakterie fotosyntetyzujące, utrzymujące się tam, gdzie wpadają ostatnie promienie światła. Dla biologów to ważna strefa przejściowa – miejsce, w którym kończy się życie zależne od słońca, a zaczyna podziemny ekosystem zasilany materią organiczną niesioną przez wodę.

Polecamy wycieczki w dobrej cenie do atrakcji w okolicy. Te miejsca odwiedziliśmy i byliśmy zachwyceni.

Fauna ukryta w ciemności

To właśnie fauna czyni Vjetrenicę miejscem wyjątkowym. Według danych UNESCO i lokalnych instytutów biologicznych, jaskinia jest domem dla ponad dwustu trzydziestu taksonów organizmów, z czego niemal połowa to gatunki endemiczne, czyli nie występujące nigdzie indziej na Ziemi.

Wśród nich znajdują się maleńkie skorupiaki z rodzaju Niphargus, ślepe chrząszcze, pajęczaki i robaki rurkowe (Marifugia cavatica), a także unikatowa słodkowodna hydrozoa Velkovrhia enigmatica. Jednym z najbardziej niezwykłych mieszkańców jest Proteus anguinus – tzw. odmieniec jaskiniowy, blady płaz przypominający mitycznego smoka. Żyje w chłodnych, podziemnych jeziorach, oddychając zarówno skrzelami, jak i płucami, i potrafi przetrwać choćby dziesięć lat bez pożywienia.

Fauna Vjetrenicy to efekt długotrwałej izolacji i stabilnych warunków geologicznych. W ciemności i ciszy wykształciły się organizmy doskonale przystosowane do życia bez światła: pozbawione pigmentu, o zredukowanych oczach, z wydłużonymi odnóżami i silnie rozwiniętym zmysłem dotyku. To świat prowadzony w zwolnionym tempie. Każdy proces, od ruchu po rozmnażanie, przebiega tu wolniej, jakby czas w jaskini miał własne prawa.

Godziny otwarcia i ceny biletów

Jaskinia Vjetrenica, Don Ivana Musića 1. Godziny otwarcia: w okresie od 1 kwietnia do 31 maja wejścia codziennie o godzinie 09.00, 10.00, 11.00, 12.00, 13.00, 14.00, 15.00, 16.00. W okresie od 1 czerwca do 31 sierpnia wejścia codziennie w pełnych godzinach między 09.00 a 18.00. W okresie od 1 września do 30 września o każdej pełnej godzinie w przedziale 09.00-17.00. W okresie od 1 października do 31 marca codziennie od 10:00 do 14:00 (zwiedzanie co godzinę). Ceny biletów: bilet normalny 25,00 KM, ulgowy 20,00 KM, dzieci 15,00 KM.