Tosz suchejcie, a boło to tak: we pjyrszoł niedziela adwyntu na stole stoł kranc ze świyżych świyrkowych gałonzek co Ołpa z lasu prziwjoz, jak boł szukać tyj choinki co potyn miała stołć na swiynta we izbie. Na tym krancu zajś sztyry świyczki, a iż dołwni niy boło takego wyboru, to zamiast czerwonych boły bjołe, ja a mało fto wjy, iż świyczki we adwyncie powinny być czi pokutne czyli fjoletowe i jedna radosnoł czyli rózowoł. Jak jusz przidzie tyn adwyntu kożdy z nołs se już festy se raduje, na te geszynki pod krisbaumym, na ta wilijoł i kolyndy, a powiam wom, iż czasy to boły blank inksze.
Boże Narodzenie po śląsku – adwent
Ołma zarołski na samym poczontku adwyntu zarołbjała ciasto na pierniki i wtedy we całyj chałupie woniało przirziprawom i inszymi maszkytoma, bo jusz na jesiyń suszoło se grziby, jabka, gruszki i inksze obsty do mołczki i kompotu. Mieli my fest uciecha, jak mogli my wyciskać roztomajte kształty tych piernikow, a potyn ze olmom je malować i dekorować.
Ale we adwyncie najważniejsze przeca som roraty i my kożdy dziyn musieli obowjonzkowo deptać do kojscioła i to do somsiedni wsi, bes las i we śniegu czasym pod pachy, nooo jaaa pod pachy, bo joł wtedy przeca boła małoł.
We adwyncie cza tysz boło wysprzontać kożdy kont i tak ołma, muter i fszystkie kobjytki moły łoka, a u nołs to myli wodom z łoctym, a co by niy boło hmajtow, to glanowane boły cajtungym. Gradiny prały, tepichy klupały, we byfeju sporzontały i se przi tym śpjywały.
Kochani ludkowie, a jak już wjycie po drodze do tego Dzieciontka, to jeszcze 6 grudnia Mikołaj prziszoł. Jernika co to boło, my jusz łod rana jak trusie cicho byli i nic niy zgobjyli. Musieli my porzykać, bele co mu porozprawjać, a jak prziszło do geszynkow to do szpasu nojprzod dostali my tytki z wonglym, a łostrurzyny ze kartofli, ja i bywało tysz tak, iż Mikołaj nom wychuśtoł, no bo przeca tysz my poradzili zgobić.
Śląska wigilia
Jak jusz boło bliżyj wilije, to poleku cza boło śmietonka łodciongać, bo u nołs zawdy robjyli my klepcionka, wjycie to je słony ślydz, zatonkany we taki zalywie kaj idzie szklanka wody, kieliszek łocu, kulki, liść i obowjonzkowo cebula. Jak to se wazarzy i łochodnie, to ku tymu idzie ta gynstol śmietonk, cza to dobrze wyfyrlać i zalołć te śledzie. Jernika łod samego myślynia mom już na to pypcia, a jak pommyjślam ło całyj tyj reszcie, łooo kule, to by już ta wilijoł mieć se chciało.
Za mojich czasow we wilijoł na stole nojprzod kladło se bjoły tisztuch, pod tisztuch gorść siana, potyn uklodało se talyrze do każdego co bol w doma, no i tyn jedyn specjalny do niyznajomego. Na pojszczotku stoły świyczki i leżoł opłatek. Jak już stoł bol cały nadekowany, to kożdy jeszcze chytol se swoji roboty, coby jak se zećmi i za łoknym bydzie widać piyrszoł gwiołzdka siadać do wspolnyj wieczerzy. Ołma to bola nojważnejszoł kuchara i dyrygowała mamom i ciotkom. My ze ołpom we izbie oblykali choinka bo ołpa przinios z lasu. Ja, tak to boło, bo ftedy yno z lasu szło mieć choinka, a ołpa mjoł chody u feszyrow to zawdy se mog jom som wybrać i besto u nołs w doma zawsze my mieli ta nojfajniejszoł. Jak już fszystko boło fertig, to szli my se kompać i wjycie co… haha, to se kompało łod nojmotszego do nojstaszego. Potyn nołs mama fajnie wysztiglowała i siadali my do stołu. Najstarszy w doma napoczynoł zawsze rzykać i łod tego momyntu napoczynały kulać se łezki, bo se spominało tych co już poszli do wiecznojści. Oczywiście, kożdy z kożdym podzieloł se tysz opłatkym i tukej tysz nieftorym jeszcze kulały se łezki, a winszowało se przede fszystkim zdrowjoł i piniyndzy, bo reszta sama przidzie…
Jak już kożdy siedzioł na swojym miejscu przi stole, żołdyn niy mog gojśno rozprawiać, a łod stołu to yno mogła łodynś yno ołma, mama i ciotka co nołs bedinowały. Bo jakby tak fto inny łod stołu poszoł, to bezmajś na drugi rok mogłoby go zabraknyć. Na stole to już tradycyjnie, zupa grzibowoł, siymionotka bo ołma tyj zupie boła rada i zupa z tych łebow łod kapra, ale to yno onkel z ciotkom jedli. Kartofle, kapusta z grziboma abo grochym, klepcionka ze słonym śledziym, kapr, mołczka, makowki, kompot ze suszonych owocow. Na stole musioł być tysz chlyb, co by go niy zabrakło przez kolejny rok, sol co oznaczała dostatek i gelt pod kożdym talyrzym, co by niy zabrakło tysz i tych piniyndzy.
Boże Narodzenie po śląsku – choinka
We izbie kaj stoła choinka musiało być uchylone łokno, co by Dzieciontko mjało jako te geszynki pościepnyć, zajś jak my jedli to ołpa poklupoł pod stołym i padali tak: ,,Słyszelijście? Chyba cojś klupło, możno to Dzieciontko boło z geszynkoma…”. Jernika łod tego momyntu, to my siedzieli jak na gorkym wonglu, i nojlepi to by my już lecieli pod ta choinka, a u nołs we doma boły aże czi… Bo jedna stoła u ołmy na dole, drugoł u onkla i ciotki, a czecioł u nołs… Jaaa, tak boło aże do momyntu aż se ołmiy zymrzoło.
Jak my szli sznupać pod te choinki, to kolyndy cza boło śpjywać, a potyn to już nic yno moc uciechy, ze nowych laciow do ołmy, ze sztepdeki pikowanyj do mamy, ze nowych zokow do papy, ołpa dostoł fajka, joł zajś lalka, a siostra inkszoł graczka, co by niy boło swady. Onkel z ciotkom i kuzyn tysz cojś tak erbli. Jak my już fszystke izby z choinkoma łobeszli, to ołma i mama z ciotkom szły sprzontać po wiliji i szykowały na kafej, bo jeszcze cza boło na pastyrka iś piechty bez las tak jak na te roraty. I łod kond siyngom pamiynciom, tak mani wjyncyj wyglonało to u nołs we doma.
Jernika i zajś bych zapomniała… Jeszcze co by być zdrowym bez cołki rok, to ze samego rana na pusty żołondek cza bolo gichnyć keliszek, co by zalołć tego chrobołka.
***
Odważne komentarze, unikalna publicystyka, pasjonujące reportaże i rozmowy – czytaj w najnowszym numerze tygodnika „O!Polska”. Do kupienia w punktach sprzedaży prasy w regionie oraz w formie e-wydania
