Huta Józef w Samsonowie to świetna historyczna wycieczka. Świętokrzyskie to obszar Staropolskiego Zagłębia Przemysłowego. Tradycja wytopu żelaza jest długa. Wystarczy wspomnieć o dymarkach. Ale dzisiaj przeniesiemy się do mniej odległych czasów. W niewielkim Samsonowie w pod koniec XVI wieku powstał pierwszy w Polsce wielki piec typu berganowskiego. To tutaj po raz pierwszy uzyskano płynną surówkę. Zwiedzamy Hutę Józefów w Samsonowie.
Spis treści
- Informacje praktyczne (aktualizacja kwiecień 2025)
- Samsonów- miasto siłacza
- Huta Józef w Samsonowie – historia
- Zwiedzanie Huty Józef w Samsonowie
- Stanica Atamana
- Inne interesujące miejsca w okolicy opisane przez nas
- Lista TOP 20 atrakcji w Górach Świętokrzyskich
- Internetowy przewodnik po Polsce
Huta Józef w SamsonowieInformacje praktyczne (aktualizacja listopad 2025)
- Ruiny Huty Józef zwiedzamy bezpłatnie w godzinach 10.00-18.00.
- Przed hutą znajduje się duży bezpłatny parking.
- Podziwianie huty zajmie około 30 minut
- Teren pozbawiony jest barier architektonicznych, poruszamy się po terenie płaskim.
- Można zwiedzać z psem.
Huta Józef w SamsonowieSamsonów- miasto siłacza
Na początek powiemy kilka słów o Samsonowie. Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z czasów panowania Krzywoustego. Samsonów założył rycerz Marek herbu Topór. Słynął on z niesamowitej siły i dlatego nazywano go Samsonem. Od jego przezwiska tak samo nazwano miejscowość. Tradycje przemysłowe na tym terenie są bardzo stare. Jednak prawdziwy rozkwit nastąpił w XVI wieku. Stało się to za sprawą włoskiej rodziny Caccio z Bergamo, która sprowadził król Zygmunt III Waza.
Wielki piec zaprojektował Hieronim Caccio. W latach 1641-44 nastąpiła przebudowa pieca. Po raz pierwszy na ziemiach polskich popłynęła surówka. Magiczna granica topienia żelaza została przekroczona. Przypomnijmy, iż w dymarkach otrzymywano żelazo bardzo zabrudzone. Zakład Cacciów produkował głównie dla wojska. powstawały: szyszaki, pancerze, piki i broń palna. To tutaj król polski Jan II Kazimierz Waza obserwował odlewanie dział dla wojska.
Huta Józef w SamsonowieHuta Józef w Samsonowie – historia
W dziejach tutejszych dóbr rok 1709 zapisał się jako moment przełomowy: to właśnie wtedy okoliczne ziemie wraz z zakładem hutniczym przeszły pod zarząd biskupów krakowskich. Nowi właściciele kontynuowali działalność huty, choć jej losy w XVIII wieku bywały zmienne — raz rozwijała się obiecująco, innym razem borykała z problemami finansowymi i technologicznymi. Ten niestabilny czas zakończył się w roku 1789, gdy zakład został znacjonalizowany i przeszedł na własność państwa. Paradoksalnie właśnie to otworzyło drogę do największego i najbardziej ambitnego przedsięwzięcia hutniczego w historii tego miejsca.
W pierwszych dekadach XIX wieku region stał się areną działań reformatorskich jednego z najwybitniejszych myślicieli polskiego oświecenia — Stanisława Staszica. To z jego inspiracji rozpoczęto budowę nowoczesnego kompleksu przemysłowego, który z czasem otrzymał nazwę Huty Józef. Dziś wśród tutejszych lasów i wzniesień możemy wciąż odnaleźć ruiny tego imponującego przedsięwzięcia, będące milczącymi świadkami epoki wielkich przemian gospodarczych.
Huta, której powstanie uroczyście zainaugurowano przez położenie kamienia węgielnego przez Józefa Zajączka, namiestnika Królestwa Polskiego, była jak na swoje czasy zakładem wysoce nowoczesnym. W jej skład wchodził wielki piec, odlewnia, modelarnia oraz susznia — pełen zestaw instalacji, które miały uczynić ze świętokrzyskiej huty jeden z filarów rozwijającego się przemysłu metalurgicznego Królestwa Polskiego. Choć budowla robiła ogromne wrażenie, krył się w niej problem, który z czasem okazał się przesądzający: zakład oparto na tradycyjnym węglu drzewnym. Podczas gdy w Europie w najlepsze rozwijała się metalurgia bazująca na węglu kamiennym, tutejsza produkcja stawała się coraz bardziej kosztowna i mniej konkurencyjna. Zasoby okolicznych lasów szybciej się kurczyły, a produkcja przemysłowa wymagała paliwa tańszego i bardziej wydajnego.
Mimo to Huta Józef zapisała piękną kartę w historii polskiego przemysłu i walk narodowych. W czasie powstania listopadowego w zakładzie powstawały elementy uzbrojenia — aż trzydzieści kompletów dział artyleryjskich, które zasiliły arsenał walczących o wolność powstańców. Na co dzień jednak hutnicy wykonywali przede wszystkim narzędzia rolnicze i gospodarcze, które trafiały do okolicznych warsztatów i gospodarstw. Niestety to nie konkurencja ani kryzys ekonomiczny położyły kres jej działalności. Los huty przypieczętowała seria niszczących pożarów, które w połowie XIX wieku kilkakrotnie dewastowały zabudowania. Po ostatnim z nich, w roku 1866, zapadła decyzja o ostatecznym zamknięciu zakładu.
Huta Józef w Samsonowie
Huta Józef w SamsonowieZwiedzanie Huty Józef w Samsonowie
Ruiny Huty Józef w Samsonowie zostały zabezpieczone w latach 1981-1983. Od roku 1956 obiekt znajduje się w rejestrze zabytków. Teren jest ogrodzony. Wstęp bezpłatny. Zwiedzać można w godzinach 10.00-18.00. Przed hutą znajduje się duży bezpłatny parking. Bez problemu znajdziecie wolne miejsce. Największe wrażenie na pewno robi wielki piec. Ma on sześcienną podstawę i okrągły zwężający się ku górze komin. Najwyższy budynek to wieża gichtociągowa. To tutaj manualnie wciągano na górę gichty, czyli wsad. Piec wymagał ładowania od góry rudy żelaza, węgla drzewnego i topników. Odważni mogą zanurzyć się w ciemny kanał roboczy.
Huta Józef w SamsonowieStanica Atamana – restauracja z klimatem
Rzadko w naszych relacjach recenzujemy restauracje, ale tym razem musimy to zrobić. Stanica Atamana to miejsce niesamowite. jeżeli zdecydujecie się oglądać Hutę Józef, to koniecznie zajrzyjcie do tej restauracji. Emocje w stylu kozackim gwarantowane. Gospodarz wita kieliszkiem mocnego wschodniego trunku. Potem jest podróż w czasie i interesujące historie. Na stole pielmieni z nadzieniem z surowego mięsa, solianka cytrynowa i pieróg z nadzieniem z grzybami lub na słodko. interesująca podróż kulinarna
Artykuł powstał we współpracy z Lokalną Organizacją Turystyczną Góry Świętokrzyskie. Polecamy noclegi w Siedlisku Czarownica.
Huta Józef w Samsonowie – Ruiny huty w SamsonowieInne interesujące miejsca w okolicy opisane przez nas
- Kamieniołom Kopulak zachwyca marsjańskim krajobrazem
- Romański kościół w Tarczku w Górach Świętokrzyskich – zwiedzanie i historia
- Zamek Krzyżtopór – wspaniałe ruiny, które zauroczą każdego turystę
- Łysa Góra
Lista TOP 20 atrakcji w Górach Świętokrzyskich
Przygotowaliśmy obszerny artykuł o najważniejszych atrakcjach w Górach Świętokrzyskich. Opisujemy najpiękniejsze szlaki górskie, zabytki, atrakcje, polecamy restauracje i noclegi. TOP 20 atrakcji w Górach Świętokrzyskich.
Internetowy przewodnik po Polsce
Zapraszamy do naszego Interaktywnego przewodnika po Polsce. Mapa ułatwi nawigację po naszych artykułach. Każde zaznaczone na mapie miejsce posiada aktywny link, który przeniesie was do obszernego artykułu. Fotki, historia, zabytki, legendy, godziny otwarcia muzeów, ceny biletów i wiele przydatnych wskazówek. Z mapą planowanie podróży po Polsce staje się proste. To ponad 400 opisanych dokładnie miejsc. W przypadku niektórych miast znajdziecie obszerny przewodnik. I oczywiście mnóstwo fotek, które uwielbiamy robić. Zapraszamy do podróży z nami. Mapa pozostanie zawsze jako pierwsza publikacja na naszej stronie. Będzie zawsze pod ręką. Zaglądajcie tu, ponieważ będziemy cały czas nasz przewodnik rozwijać i uaktualniać.
