13 grudnia 1981 roku o godz. 6 rano, telewizja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (PRL) wyemitowała przemówienie generała Wojciecha Jaruzelskiego, które do dziś pozostaje w pamięci Polaków. „Ojczyzna nasza znalazła się nad przepaścią…” – te słowa, wygłoszone przez szefa rządu polskiego, ogłosiły wprowadzenie stanu wojennego w Polsce.
W tym dniu, w całym kraju nie działały telefony, wprowadzono godzinę policyjną, a dzieci nie obejrzały swojego ulubionego programu „Teleranka”. Była to niedziela, która zmieniła życiemany osób w Polsce. „Obywatelki i obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej! Zwracam się dziś do Was jako żołnierz i jako szef rządu polskiego…” – tak rozpoczęło się słynne przemówienie, które stanowiło komunikat dla obywateli o wprowadzeniu stanu wojennego.
Powstanie tej mowy było długim i skomplikowanym procesem. Generał Jaruzelski, znany z dbałości o swoje przemówienia, nie używał stereotypowych, krótkich i dosadnych zdań, charakterystycznych dla wojskowych. Zdarzało się, iż choćby w nocy dzwonił do swoich współpracowników, pytając o najlepszą kolejność słów w danym zdaniu.
Pierwsza wersja przemówienia
Pierwszą wersję przemówienia przygotował doradca Jaruzelskiego, major Wiesław Górnicki, jeden z ludzi mediów w otoczeniu generała. Jednakże, Jaruzelski miał jeszcze wiele do roboty, pomimo iż jego ludzie wykonywali polecenia. On sam tylko poprawiał przemówienie, które miało wpłynąć na przyjęcie stanu wojennego przez Polaków.
Koncepcja Jaruzelskiego
Jaruzelski miał pomysł, by nie odwoływać się do języka propagandy, nie eksponować haseł kojarzonych z PRL-em, marksizmem i socjalizmem. Chciał się przedstawić jako żołnierz ratujący ojczyznę, co miało zdobyć zaufanie Polaków i być widziany przez nich jako mąż stanu, a nie lider puczu.
Nagrywanie przemówienia
Przemówienie zostało nagrane dwa razy w tzw. „studiu bunkier”, które znajdowało się przy ulicy Żwirki i Wigury w Warszawie, w budynku kasyna oficerskiego. Studio to było przygotowane specjalnie na potrzeby i czas stanu wojennego. Jak opowiadał Marek Tumanowicz, ówczesny dziennikarz „Dziennika Telewizyjnego”, było bardzo ciasne i zostało użyte tylko raz do nagrania „Dziennika Telewizyjnego” oraz przemówienia Jaruzelskiego.
Wpływ przemówienia na społeczeństwo
Wprowadzenie stanu wojennego nie pociągnęło za sobą dużego oporu ze strony społeczeństwa, które było zmęczone polityczną i gospodarczą sytuacją w kraju. Mundur wojskowy przez cały czas cieszył się szacunkiem, a armia była dla Jaruzelskiego domem, on sam zawodowym wojskowym.
Dziś, po ponad 40 latach, przemówienie Wojciecha Jaruzelskiego pozostaje w pamięci wielu Polaków, przypominając o tamtych trudnych czasach. „Ojczyzna nasza znalazła się nad przepaścią…” – te słowa będą przez cały czas żyć w historii Polski.
